“Bố Đề” là cách gọi thân mật mà bà con ở khu dân cư Bằng La, xã Trà Leng khi nhắc đến ông Hồ Văn Đề. Hơn 80 tuổi, hai vợ chồng “bố Đề” ở bên nhau trong căn nhà mới xây mấy năm qua. Thỉnh thoảng, vài con cháu về thăm ông bà rồi lại đi làm ăn quanh vùng.
Mong chờ người thân trong giấc mơ
Ba năm trôi qua sau vụ sạt lở kinh hoàng ở Trà Leng, chưa bao giờ “bố Đề” thấy con cháu của ông trong giấc mơ. Khắc khoải, mong một lần được gặp lại 8 người con và cháu vẫn đau đáu trong lòng ông. Nơi ở cũ cách nhà 4km, cứ mỗi tháng, ông Đề lại về làng cũ làm nương rẫy. Nền nhà cũ, làng cũ cứ níu chân ông. Thương con, nhớ cháu ông thăm người có mộ, hướng lên rừng cao tưởng nhớ con, cháu chưa về. Về làng cũ ông Đề thường ở lại, ngủ bên mộ các con cháu vài đêm rồi đi. Mấy tháng mưa chưa qua được nhà cũ, ông lại nhớ.
“Mình nhớ hết, con cháu mình, mưa cũng nhớ nắng cũng nhớ. Mình khóc miết thôi. Nhớ thì không phân biệt bên nội hay bên ngoại, trai hay gái. Chia đều nỗi nhớ, con cháu mình cả mà”, “bố Đề” thở dài.
Đến cuối đời, ông Đề vẫn không thể quên những ngày cuối tháng 10 của năm 2020, ở chính ngôi làng mang tên ông. Ngọn núi cách làng Ông Đề gần 2 giờ đi bộ, đã sạt và đổ ập về phía làng, nơi 53 bà con đồng bào Mơ Nông đang sinh sống. Tất cả đều bị vùi lấp. 30 người may mắn sống sót, 23 người chết và mất tích. Vụ sạt lở kinh hoàng làm nhiều gia đình ly tán, nhà cửa vùi lấp, đau thương cả vùng núi rừng. Ba năm trôi qua, vẫn còn 13 người của làng Ông Đề chưa thể tìm thấy sau biến cố.
 |
"Bố Đề" vẫn giữ niềm tin, ước mong gặp con, cháu một lần trong giấc mơ. |
Ngôi làng là nơi ông chọn lập dựng làng mang tên ông, cũng là nơi 8 người con và cháu ông đi mãi. “Xưa, bố và một số cụ chọn nơi đó lập làng, lấy tên bố là làng Ông Đề. Mình cứ nghĩ là an toàn, không sạt lở nhưng không thể ngờ thảm họa đến nhanh. Mình chọn nơi ở có núi bao bọc chung quanh nghĩ là an toàn rồi nhưng không ngờ núi trên cao, phía xa cách làng mình 2 giờ đi bộ đã sạt đổ xuống. Chết mưa lũ, thiên tai rất đau lòng”, ông Hồ Văn Đề day dứt.
Đường từ làng mới đến nơi ở cũ đang bê-tông hóa, đường về hai nơi gần với ông hơn. Ở khu dân cư Bằng La và căn nhà mới do Nhà nước đầu tư và nhiều đơn vị hỗ trợ, ông được an ủi, nguôi ngoai hơn. "Bố Đề" vẫn giữ niềm tin, ước mong gặp con, cháu một lần trong giấc mơ.
Làng sản xuất Ông Sinh
“Sau lưng cõng việc nước, đầu lưng cõng việc nhà”, tiếng loa phát thanh từ làng Ông Sinh, xã Trà Vân vang cả rừng sau một đêm trọn giấc. Trời còn mờ sáng nhưng tiếng ồn ã, nói cười lẫn trong nhiều ngôi nhà của làng. Những chiếc xe máy dựng ngay cửa, đôi vợ chồng người Ca Dong đợi nhau. Chiếc xe máy cũ chở người, đùm túm cơm nước, chai nhựa đựng xăng treo lủng lẳng bên hông xe cũng là lúc bà con ở đây bắt đầu ngày mới đi thu hoạch sắn.
Người lớn bận bịu, trẻ con cũng tự lo cho mình. Từng nhóm trẻ con mẫu giáo dắt díu nhau lên đầu xóm, nơi có trường và cô giáo đang chờ. Tiếng trẻ con í ới xen lẫn tiếng người lớn, xe máy nổ to giòn trên con dốc cao ra đường lớn.
Đường ĐH5 từ huyện Nam Trà My đi qua hai xã Trà Mai và Trà Vân là đến làng Ông Sinh. Đầu ngõ vào làng, một phần núi đá đổ chặn đường hơn mươi ngày qua. Đất đá gạt tạm sang một bên chừa lối đi nhỏ vào khu dân cư.
Thảm họa cuối tháng 10/2020 không chỉ gây tang thương cho xã Trà Leng, mà còn mang nỗi bàng hoàng cho người dân xã Trà Vân, huyện Nam Trà My. Buổi trưa, khi mọi người đang quây quần thì một phần ngọn núi đổ xuống nóc Ông Dũng, nơi có 7 gia đình ở nhiều năm. Những nhà đi nương rẫy thoát nạn, 8 người của 3 gia đình bị vùi lấp. Bà con ở trũng núi làng Ông Sinh, cách nóc Ông Dũng hơn 500m chạy sang ứng cứu, tìm người. Mươi phút sau, 8 ngôi nhà ở trũng núi cũng bị sập vì đất đá. “Nếu không đi ứng cứu nóc Ông Dũng thì bên trũng núi chết nhiều hơn”, anh Hồ Văn Bình, Tổ trưởng Tổ sản xuất làng Ông Sinh nhớ lại.
8 người chết, cả làng không còn nơi ở. Làng mới Ông Sinh được xây ở nơi mới bằng phẳng, an toàn hơn. Khu dân cư cùng những căn nhà mới này đã đón 54 hộ đồng bào Ca Dong ở nhiều vùng sạt lở về tái thiết lại cuộc sống. 15 hộ ở nóc Ông Dũng và trũng núi dọn về làng, cùng 39 gia đình sống triền núi nguy cơ sạt lở trong xã cũng về cư ngụ cùng nhau.
 |
Vợ chồng Đinh Thị Lệ và Hồ Văn Hẹn có cuộc sống mới ở làng Ông Sinh. |
Tuyến đường bê-tông hóa rộng 5m nối đường ĐH5 vào làng Ông Sinh, thay cho đường 3m cũ hư hỏng sau vụ sạt lở. Mỗi tháng, anh Hồ Văn Bình lại họp bà con, hướng dẫn, chuẩn bị cho mùa màng. Chăn nuôi, trồng trọt từ những vườn sắn, quế, cây cau thu nhập của bà con ở miền núi này đỡ hơn.
Đang mùa thu hoạch sắn, vợ chồng Đinh Thị Lệ và Hồ Văn Hẹn đi làm từ sớm. Hai vợ chồng đến vườn người quen nhổ sắn, làm đổi công nhờ cậy mươi ngày trước. Về làng mới định cư, vợ chồng Lệ quanh năm bận rộn chăm sóc từ 2.000-3.000 gốc sắn, 200 gốc quế, 1.000 gốc keo. “Sắn mới bán, thu được 10 triệu. Con thì 2 đứa, lớp 7, lớp 12. Nhà mình bình thường thôi có giàu đâu”, Lệ nói cụt ngủn trong tiếng cười vui.
Trong căn nhà xây kiên cố với khung, trụ sắt thép, mái tôn vững chãi, vợ chồng Đinh Thị Duyên về ở hồi đầu năm 2021, sau vụ sạt lở nóc Ông Dũng. Bên cửa sổ, giỏ, gùi đan bằng lát treo vòng quanh, một số đang làm dở dang để dưới nền nhà. Duyên khoe, đang học nghề đan lát do Hội Nông dân huyện tổ chức. Lớp mươi chị em có cán bộ hướng dẫn, bà con trong thôn dạy nhau làm nghề. Ban ngày làm rẫy, đêm về học, Duyên cố theo lớp để đan lát giỏi hơn. “Ban đầu hơi khó xíu, mình biết đan sơ sơ rồi nên học dễ hơn chị em khác. Học xong mình đan giỏ bán trong thôn, xã cũng kiếm thêm tiền được mà”, Duyên dự tính.
 |
Về làng mới, chị Đinh Thị Duyên học nghề để có thêm thu nhập cho gia đình. |
An bình cho những mùa mưa rừng
Cuối năm 2020, tỉnh Quảng Nam liên tục xảy ra 3 vụ sạt lở núi kinh hoàng ở hai huyện Nam Trà My và Phước Sơn. 19 người chết, 20 người mất tích sau thảm họa, việc ổn định tinh thần cho nhân dân vùng núi và tái thiết cuộc sống mới là cấp bách.
Xây dựng nhà ở mới an toàn cho dân ở xã Trà Leng, Trà Vân và nơi lở núi là ưu tiên lớn nhất của các cấp ngành, chính quyền địa phương từ tỉnh về xã. Từ nguồn kinh phí của nhà nước, sự hỗ trợ của các doanh nghiệp, hai khu dân cư Bằng La và khu dân cư Ông Sinh, huyện Nam Trà My hoàn thành, đón nhân dân vào đầu năm mới 2021.
Khu dân cư Bằng La, xã Trà Leng được xây dựng khang trang, đầy đủ hạ tầng thiết yếu, tiện ích cho 39 gia đình đồng bào Mơ Nông an cư. Những căn nhà xây kiên cố, mái tôn vững chãi cùng trường học, nhà sinh hoạt cộng đồng giúp người dân vượt qua khó khăn sau đau thương. Tất cả 13 hộ làng Ông Đề và 26 hộ làng Tắk Pát cùng vào nơi mới an bình.
 |
Kè Bằng La ở hai bên sông Leng bảo vệ 100 hộ dân trong khu dân cư và vùng lân cận. |
Bảo đảm an toàn cho dân mùa mưa lũ về sau, huyện Nam Trà My đầu tư 60 tỷ đồng xây dựng kè Bằng La ở hai bên sông Leng. Cuối năm nay, kè Bằng La hoàn thành, có thể bảo vệ 100 hộ dân trong khu dân cư và vùng lân cận xã Trà Leng.
Đồng chí Phan Quốc Cường, Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Trà Leng, chia sẻ, sau biến cố thiên tai, người dân hoang mang. Ngay sau đó, lãnh đạo tỉnh, huyện cùng địa phương tập trung khắc phục, động viên nhau để bà con ổn định tinh thần. “Tốc độ đầu tư hạ tầng, khắc phục sau sự cố của huyện, tỉnh rất nhanh. Chỉ sau 4 tháng vừa tìm vị trí an toàn, vừa xây dựng tất cả hạ tầng hoàn thiện. Bà con thấy lãnh đạo các cấp ngành quyết tâm, nên được tiếp sức an lòng hơn. Về nơi mới bà con tiếp tục sản xuất, làm ăn chứ không bi quan”.
Hiểu rõ những rủi ro, sau biến cố thiên tai, bà con nhân dân ở vùng núi huyện Nam Trà My nhận thức sâu sắc việc phòng, chống thiên tai. Nhiều làng vẫn còn nguy cơ sạt núi, bà con chủ động tìm nơi bằng phẳng, xin xã dời làng.
“Nhà nước, địa phương quan tâm hỗ trợ thêm giống cây trồng, vật nuôi hỗ trợ bà con tái sản xuất lại vườn, rừng nên đời sống ổn định dần”, đồng chí Hồ Văn Thơi, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Trà Vân, cho biết.
 |
Cầu Trà Mai nối trung tâm huyện Nam Trà My đi xã Trà Mai và Trà Vân đang được hoàn thành. |
Để tái thiết cuộc sống sau thiên tai, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam đã tập trung nguồn lực xây dựng hạ tầng, đường giao thông, nhà ở, trường học, điện chiếu sáng, các tuyến kè, cầu vùng sạt lở. Hơn 360 tỷ đồng do Nhà nước đầu tư và gần 19 tỷ đồng từ các đơn vị, doanh nghiệp đã nhanh chóng hoàn thiện cơ sở hạ tầng cho nhân dân vùng sạt lở. Hai tuyến đường từ trung tâm huyện đi các xã vùng sạt lở núi là ĐH1 Trà Dơn-Trà Leng, ĐH5 Trà Vân đi Trà Vinh được đầu tư 300 tỷ đạt 75% khối lượng, sẽ hoàn thiện trong năm 2024.
Đồng chí Trần Văn Mẫn, Phó Chủ tịch huyện Nam Trà My, khẳng định: “Sạt lở thiên tai xảy ra, các bộ, ngành Trung ương, tỉnh hỗ trợ rất nhiều cho huyện Nam Trà My. Ba năm qua huyện tập trung tái cơ cấu sản xuất, phát triển dược liệu, trồng rừng, tạo sinh kế cho người dân dưới tán rừng. Ổn định dân cư, nâng cao mức sống cho người dân vùng thiên tai là mục tiêu để khắc phục hậu quả do thiên tai gây ra”.
