Tài sản công - Phạm vi rất rộng, có nhiều hình thái khác nhau

Về tên gọi của dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng cho biết, theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội, tên của dự án Luật là “Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước (sửa đổi)”. Tuy nhiên, như đã báo cáo ở phần trên, Hiến pháp năm 2013 đã quy định đất đai, tài nguyên thiên nhiên và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư, quản lý là tài sản công thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý (Điều 53). Khái niệm về tài sản công tại Hiến pháp năm 2013 tương đồng với khái niệm “tài sản thuộc hình thức sở hữu nhà nước” (tài sản nhà nước) quy định tại Điều 200 Bộ luật Dân sự năm 2005. Tuy nhiên, tại Bộ luật Dân sự năm 2015 không còn quy định về hình thức sở hữu nhà nước. Đồng thời, các luật mới được ban hành để triển khai Hiến pháp năm 2013 đều sử dụng khái niệm về tài sản công. Vì vậy, Chính phủ trình Quốc hội cho đổi tên của dự án Luật là “Luật Quản lý, sử dụng tài sản công”.

Về vấn đề này, Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội nhất trí với Tờ trình của Chính phủ, theo đó sửa lại tên luật là: “Luật quản lý, sử dụng tài sản công” để bảo đảm phù hợp, thống nhất với quy định tại Điều 53 của Hiến pháp năm 2013 và Bộ luật Dân sự 2015.

Báo cáo Thẩm tra dự án Luật Quản lý, sử dụng tài sản nhà nước (sửa đổi), do Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính và Ngân sách Nguyễn Đức Hải trình bày, cho biết, đa số ý kiến Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội nhất trí cần thiết sửa đổi Luật hiện hành nhằm khắc phục những tồn tại, hạn chế trong quá trình quản lý, sử dụng tài sản nhà nước trong thời gian vừa qua. Đồng thời, thể chế hóa Điều 53 của Hiến pháp năm 2013 về tài sản công, tạo sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật, bảo đảm quản lý chặt chẽ tài sản công, góp phần khai thác và sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nguồn lực từ tài sản công phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Định nghĩa về tài sản công - khái quát cao nhưng chưa đầy đủ!

Thảo luận tại tổ về dự thảo Luật này, đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau) đặt câu hỏi: “Hiểu thế nào là tài sản công?”, đồng thời đưa ý kiến: “Tài sản theo định nghĩa của triết học thì có tài sản vô hình và hữu hình. Trong kinh tế học có tài sản cố định và lưu động. Còn trong hệ thống pháp luật dân sự thì tài sản có bốn dạng gồm vật thể, tiền, giấy tờ có giá trị (trái phiếu…) và cuối cùng là quyền tài sản”.

Đại biểu Lê Thanh Vân thí dụ như quyền tài sản như công trình nghệ thuật, các công trình khoa học mà nhà nước xác lập quyền tài sản…

Theo đại biểu Lê Thanh Vân, tài sản công bao gồm ba loại, theo đó loại tài sản do thiên nhiên hiến tặng như vùng biển, vùng trời, đất đai, tài nguyên… nhưng được xác lập theo những quy định của luật pháp cơ bản. Loại tài sản thứ hai do chúng ta tạo ra bằng nguồn lực của nhà nước, từ thuế đầu tư cho cơ sở hạ tầng, khoa học công nghệ, trang thiết bị… Và cuối cùng là loại tài sản do cá nhân hiến tặng cho quốc gia.

“Tôi thấy dự án Luật này chưa có định nghĩa về tài sản công” - đại biểu Lê Thanh Vân băn khoăn.

“Nội dung điều chỉnh luật này còn nhiều vấn đề, nó quá rộng nhưng chưa bao quát” - đại biểu Nguyễn Quốc Bình (Hà Nội) cho rằng, tài sản quy định trong dự thảo luật còn hữu hình và tài sản vật thể mà chưa tính hết các xu hướng hiện tại cũng như lâu dài.

Theo đại biểu Nguyễn Quốc Bình, một số quốc gia không có nhiều khoáng sản, tài nguyên, đất đai nhưng tài sản vô hình, tài sản trí tuệ, các công trình nghiên cứu, bản quyền công nghệ… là vô-cùng-lớn. “Trong dự thảo luật chưa quy định, đánh giá về tài sản phi vật thể hoặc tài sản hình thành trong tương lai” - đại biểu Quốc Bình nêu rõ.

Hiện nay có một loại tài nguyên quý đang bị hủy hoại nghiêm trọng nhưng chưa được liệt kê trong dự thảo luật, đó là tài nguyên rừng và các loại tài nguyên khác có trong rừng. Do vậy, đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm (TP Hồ Chí Minh) đánh giá, cụm từ “các tài nguyên khác” hàm ý quá nhiều loại tài nguyên có thể định hình được. Cho đây cũng là một sơ hở của pháp luật, đại biểu Quyết Tâm đề nghị, Ban soạn thảo rà soát thêm có những loại tài nguyên có thể nêu được trong luật thì nên nêu rõ ràng.

Cho rằng phạm vi của tài sản công là rất rộng và ở nhiều hình thái khác nhau; trong đó, nhiều loại tài sản không hoặc chưa xác định được giá trị - đại biểu Ngô Sách Thực (Bắc Giang) đề nghị, cần căn cứ vào tính chất, đặc điểm, nguồn hình thành của từng loại tài sản công, các nhóm tài sản công để xây dựng các luật cụ thể cho phù hợp, bảo đảm tính khả thi trong thực tiễn.

Cần có cơ quan có thẩm quyền giám sát quản lý, sử dụng tài sản công

Đa số ý kiến trong Ủy ban Tài chính và Ngân sách của Quốc hội cơ bản nhất trí nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công được quy định tại Dự thảo thảo luật. Tuy nhiên, Ủy ban ý kiến rằng, trong thực tế có nhiều loại tài sản công đang được các cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập quản lý, sử dụng nhằm kinh doanh, cung cấp dịch vụ công và người sử dụng các dịch vụ phải nộp các khoản phí, lệ phí hoặc giá dịch vụ do cơ quan nhà nước quy định chưa thật sự phù hợp. Vì vậy, Ủy ban đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung Dự thảo luật bảo đảm phù hợp với quy định của Luật Phí và lệ phí và thực tiễn nền kinh tế. “Việc khai thác các nguồn lực tài chính từ tài sản công phải bảo đảm tiết kiệm, hài hòa giữa lợi ích của nhà nước, các tổ chức, cá nhân và góp phần tăng thu ngân sách nhà nước”.

Đối với tài sản sử dụng chưa hết công suất thì cho thuê, liên kết, kinh doanh trong dự án luật, đại biểu Đỗ Văn Bình (Hải Phòng) và đại biểu Nguyễn Thanh Hải (Hòa Bình) cho đây là một chủ trương đúng và bổ sung thêm nguồn thu phần nào cho ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, hai đại biểu băn khoăn và lo ngại nếu không quy định chặt chẽ thì nhà nước có thể thất thoát một phần nguồn thu này.

Cũng về nguyên tắc quản lý, sử dụng tài sản công, đại biểu Trần Thị Phương Hoa (Hà Nội) đề nghị ngoài việc sử dụng tài sản công được thực hiện công khai, minh bạch, chịu sự giám sát của cơ quan có thẩm quyền và của cộng đồng mới hợp lý. Theo đại biểu Phương Hoa, cần bổ sung quy định về cơ quan có thẩm quyền trong giám sát việc quản lý, sử dụng tài sản công.