Trên thực tế, các vụ vi phạm còn nhiều với các phương thức, thủ đoạn ngày càng tinh vi, hiện đại hơn, phạm vi hoạt động trên tất cả các tuyến, lĩnh vực. Vì vậy, nếu ngăn chặn tốt sẽ góp phần giảm thiệt hại cho ngân sách nhà nước cũng như bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng và các doanh nghiệp làm ăn chân chính.
Cuộc chiến gian nan
Trong nhiều năm qua, Việt Nam đã và đang trở thành điểm đến và là thị trường hấp dẫn cho các thương hiệu, sản phẩm và hàng hóa nước ngoài. Bên cạnh lợi ích là một thị trường hàng hóa đa dạng, phong phú, chất lượng ngày càng nâng cao, Việt Nam cũng đang phải đối mặt với tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả diễn ra hết sức phức tạp. Cách thức, thủ đoạn của các đối tượng khi vận chuyển hàng hóa qua biên giới đường bộ thường lợi dụng đêm tối, địa hình hiểm trở, sử dụng ô-tô, xe máy, xuồng cao tốc hoặc mang vác, vận chuyển hàng lậu, trái phép vào thị trường nội địa rồi tỏa đi tiêu thụ.
Trước khi vận chuyển, các đối tượng thường cắt cử người cảnh giới, theo dõi lực lượng chức năng, nếu bị truy đuổi, chúng sẵn sàng vứt bỏ lại phương tiện, tang vật hoặc liều lĩnh chống trả quyết liệt bằng hung khí hòng chạy trốn. Nếu có bị bắt giữ cũng chỉ bắt được các đối tượng vận chuyển thuê và chỉ có thể xử phạt hành chính, còn những đối tượng chủ mưu, chủ hàng thường dùng địa chỉ ảo, sim số “rác” nên cũng gây khó khăn trong công tác mở rộng phạm vi điều tra, xử lý hình sự.
Thiếu tướng Đỗ Ngọc Cảnh, Cục trưởng Phòng chống ma túy và tội phạm thuộc Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng (Bộ Quốc phòng) cho biết, một vài năm trở lại đây, hoạt động vận chuyển, mang vác, vận chuyển nhỏ lẻ hàng nhập lậu qua đường mòn, lối mở tuyến biên giới đường bộ đã giảm.
Tuy nhiên, nổi lên tình trạng hàng hóa qua biên giới bằng đường chính ngạch nhưng không khai báo hoặc khai hải quan không đúng với thực tế hàng hóa; che giấu nguồn gốc lô hàng nhập khẩu. Lợi dụng sự thông thoáng trong chính sách hải quan luồng xanh, các đối tượng còn trà trộn, ngụy trang, cất giấu rất tinh vi hàng nhập lậu lẫn trong hàng hóa không vi phạm hoặc phá niêm phong tẩu tán hàng trên đường vận chuyển; đánh tráo, rút ruột, thẩm lậu đối với hàng hóa quá cảnh.
Bên cạnh đó, các hoạt động mua bán, vận chuyển trái phép hàng hóa qua biên giới thông qua sàn giao dịch điện tử xuyên biên giới rồi vận chuyển về Việt Nam qua đường chuyển phát nhanh cũng gây nhiều khó khăn trong kiểm soát,...
Để ngăn chặn tình trạng buôn lậu, gian lận thương mại, thời gian qua, Chính phủ cùng các bộ, ngành, địa phương đã có những chỉ đạo, định hướng cụ thể, kịp thời; các lực lượng chức năng cũng tích cực vào cuộc quyết liệt, hoạt động phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại đã có nhiều chuyển biến tích cực. Nhiều vụ việc, vụ án phức tạp trên cả nước đã được phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh, nhằm tạo sự răn đe, phòng ngừa.
Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, trong năm 2023, các bộ, ngành, lực lượng chức năng trên cả nước đã phát hiện, bắt giữ, xử lý 146.678 vụ vi phạm. Trong đó, có 11.499 vụ mua bán, vận chuyển hàng cấm, hàng lậu; 129.713 vụ gian lận thương mại, gian lận về thuế; 5.464 vụ sản xuất, mua bán, vận chuyển hàng giả, hàng kém chất lượng, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Tổng thu nộp ngân sách nhà nước 14.865 tỷ đồng, khởi tố hình sự 616 vụ, với 724 đối tượng,…
Cần sự chung tay của người dân và doanh nghiệp
Mặc dù công tác đấu tranh phòng chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả đã có những chuyển biến tích cực, tuy nhiên theo đánh giá, tình trạng này vẫn tiếp tục âm thầm diễn ra, với những thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn, gây khó khăn hơn cho các cơ quan quản lý nhà nước và cơ quan thực thi pháp luật. Phó Cục trưởng Nghiệp vụ quản lý thị trường (Tổng cục Quản lý thị trường) Nguyễn Đức Lê cho rằng, thực trạng buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả vẫn diễn biến phức tạp, nhất là vào thời điểm các dịp lễ Tết khi nhu cầu tiêu dùng của người dân tăng cao, hoạt động sản xuất, vận chuyển, kinh doanh các mặt hàng thực phẩm trở nên sôi động.
Có một thực trạng rất đáng lo ngại hiện nay, tại vùng biên giới phía bắc, do nước bạn đã tiến hành rào biên giới, cho nên các đối tượng đã đối phó bằng cách xây dựng các kho tập kết hàng tại sâu trong nội địa để giao dịch. Sau đó sẽ thông qua các hoạt động khác để chuyển hàng lậu đi tiêu thụ.
Các thủ đoạn mới như trên đã khiến lực lượng chức năng gặp nhiều thách thức trong xác định địa điểm tập kết các kho hàng, bến bãi. Bên cạnh đó, các đối tượng cũng đưa các tụ điểm sản xuất về những vùng sâu, vùng xa, hẻo lánh ít người qua lại, sản xuất theo đơn đặt hàng. Hàng được giao và tẩu tán rất nhanh, gây khó khăn trong việc lần theo dấu vết.
Chưa kể hiện nay, với sự phát triển của công nghệ, việc kinh doanh hàng nhập lậu, hàng giả, hàng kém chất lượng trên môi trường thương mại điện tử cũng đặt ra nhiều thách thức. Do đây là môi trường rất dễ xóa dấu vết, nếu đối tượng phát hiện cơ quan chức năng theo dõi để xử lý, lập tức xóa thông tin và làm các thủ đoạn tinh vi khác để tẩu tán hàng hóa.
Phó Chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia Đỗ Hồng Chung đã chỉ ra một số nguyên nhân gây ra tình trạng nhức nhối kể trên do hiện nay một số địa phương vẫn chưa sát sao, đôn đốc chỉ đạo đối với công tác phòng chống buôn lậu và gian lận thương mại. Công tác tuyên truyền cũng chưa thường xuyên, liên tục; việc chia sẻ thông tin của người dân đến lực lượng chức năng còn hạn chế, doanh nghiệp thì e ngại ảnh hưởng đến chính nhãn hàng của mình và các cơ chế chính sách trong chống buôn lậu còn chồng chéo,...
Chính vì vậy, các lực lượng chức năng cần nhanh chóng nhận diện rõ vấn đề nổi cộm hiện nay trong đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả để có phương án triển khai phù hợp; thực hiện nghiêm Kế hoạch số 115 của Ban Chỉ đạo 389 quốc gia nhằm tăng cường cao điểm chống buôn lậu, gian lận thương mại trước, trong và sau Tết.
Nhằm nâng cao hiệu quả công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, thời gian tới cần nâng cao hiệu lực, hiệu quả sự phối hợp giữa các lực lượng chức năng, tránh chồng chéo, “mạnh ai nấy làm” để những vụ việc nghiêm trọng, phức tạp được xử lý nhanh chóng và kịp thời hơn. Các cơ quan, ban, ngành và địa phương cần kiên quyết xử lý nghiêm những hành vi bao che, bảo kê, tiếp tay cho các hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả, đặc biệt, không được buông lỏng địa bàn, tránh tạo thành lỗ hổng trong quản lý sẽ gây khó khăn cho việc đấu tranh phòng chống tội phạm.
Quan trọng nhất, các bên cần tuyên truyền cho người dân hiểu để không tiếp tay cho buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Đây được xác định là giải pháp căn cơ, cốt lõi nhằm đẩy lùi tình trạng này, từ đó góp phần bình ổn thị trường, bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng và doanh nghiệp làm ăn chân chính, thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội…
