Quản lý thị trường OTC bằng cách nào?

Việc giao dịch cổ phiếu chưa niêm yết  (OTC) là tất yếu của thị trường mới nổi và không thể một sớm một chiều xóa bỏ, đây là thị trường tiềm ẩn đầy rủi ro, nhưng cũng không ít người kiếm được lợi nhuận kếch xù.

Thị trường này vẫn đang hấp dẫn nhà đầu tư với lượng hàng hóa nhiều hơn 150 mã chứng khoán  trên thị trường chính thức. Tuy nhiên quản lý thị trường này bằng cách nào là một vấn đề nan giải.

Trong buổi đối thoại trực tuyến với bạn đọc Báo điện tử Ðảng Cộng sản Việt Nam mới đây, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) Vũ Bằng cho biết, hiện nay thị trường cổ phiếu chưa niêm yết (OTC) thiếu minh bạch về thông tin và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Nếu không có biện pháp quản lý thị trường này, nguy cơ lừa đảo, đổ vỡ là rất lớn, ảnh hưởng lan truyền đến thị trường chính thức. Tuy nhiên, việc quản lý các giao dịch trên thị trường tự do nhằm hạn chế rủi ro cho các nhà đầu tư khó có thể thực hiện được sớm.

Hiện các công ty có cổ phiếu trên thị trường OTC thường không có kiểm toán cho các báo cáo tài chính của mình và việc giám sát, kiểm soát đối với các công ty này cũng rất hạn chế. Chính vì vậy, thời gian vừa qua  đã xuất hiện một số trường hợp doanh nghiệp công bố những thông tin nhằm "đánh bóng" hình ảnh, gia tăng giá trị cho cổ phiếu của mình. Vấn đề là, những thông tin như vậy không có một cơ quan nào đứng ra xác minh thực hư thế nào và kết quả là  không ít nhà đầu tư bị lừa.

Một vấn đề thu hút khá nhiều sự chú ý trên thị trường tự do gần đây là hiện tượng rao bán năm thâm niên của nhân viên một số doanh nghiệp lớn sắp cổ phần hóa như Vietcombank, Bảo Việt, Bia Sài Gòn, Bia Hà Nội... Ðây là hiện tượng chắc chỉ có tại Việt Nam. Việc mua bán này chứa đựng rất nhiều rủi ro, bởi việc định giá cổ phiếu chưa được xác định, sự phát triển thị trường trong thời gian tới cũng chưa biết thế nào.

Theo quy định, cổ phiếu chỉ được chuyển nhượng khi quyền sở hữu được xác lập. Như vậy hơn cả lúa non, việc mua bán thâm niên coi như là bán từ "mầm".

Nhưng theo các chuyên gia, việc xóa bỏ ngay các giao dịch này là rất khó. Một minh chứng về thị trường chứng khoán tự do của Trung Quốc là quốc gia này ban đầu cho tự do hóa các giao dịch này, sau đó cũng đã xây dựng các trung tâm giao dịch thông qua ngân hàng và sở giao dịch. Tuy nhiên, cho đến nay Trung Quốc vẫn chưa thật sự quản lý được thị trường này.

Theo ông Vũ Bằng, UBCK chủ yếu quản lý hoạt động chào bán ra công chúng, quản lý công ty đại chúng mà không quản lý phát hành riêng lẻ. Ðến nay, UBCK chỉ nhận được danh sách một số công ty đại chúng, mặc dù Luật Chứng khoán có điều khoản bắt buộc các công ty phải đăng ký với UBCK trong thời hạn 90 ngày, kể từ ngày trở thành công ty đại chúng.

Ðể bảo vệ nhà đầu tư, trong thời gian tới UBCK sẽ từng bước đưa các công ty đại chúng vào diện quản lý, đồng thời áp dụng một số hình thức xử phạt nếu đơn vị nào cố tình không đăng ký. Trên cơ sở danh sách đăng ký, UBCK sẽ niêm yết công khai, đồng thời yêu cầu các công ty này tuân thủ các quy định về kiểm toán, công bố thông tin, quản trị công ty. Ðặc biệt thời gian tới sẽ đưa vào áp dụng đề án giao dịch chứng khoán chưa niêm yết, từng bước công khai hóa hoạt động thị trường tự do và thu hút dần vào thị trường chính thức. UBCK đang chỉ đạo Trung tâm Lưu ký chứng khoán và Trung tâm Giao dịch chứng khoán Hà Nội gấp rút nâng cấp phần mềm, hoàn chỉnh đề án để đưa các chứng khoán vào lưu ký tập trung và đưa vào giao dịch trong quý 4-2007.

Kế hoạch là như vậy, nhưng vẫn còn nhiều ý kiến  cho rằng, liệu UBCK có kham nổi, khi khối lượng việc phải làm trên thị trường chính thức của Ủy ban còn chưa làm xuể. Hơn nữa, lực lượng cán bộ của UBCK còn mỏng, năng lực hạn chế. Vì vậy, đây vẫn có thể hiểu là một chiến lược lâu dài.

Còn trước mắt, điều quan trọng hơn cả là các cơ quan quản lý cần tăng cường tuyên truyền,  hướng dẫn cho các nhà đầu tư các kỹ năng để tham gia thị trường. Hơn ai hết, các nhà đầu tư phải  tự bảo vệ mình bằng việc thu thập kỹ lưỡng, kiểm định thông tin nhiều chiều liên quan đến cổ phiếu của mình định đầu tư nhằm tránh rủi ro. Ðồng thời, nâng cao tính cảnh giác, phát hiện của cộng đồng, có ý thức thông báo cho các nhà chức trách những biểu hiện sai phạm, nhằm tạo ra một môi trường lành mạnh cho chính các nhà đầu tư.