Liên tục nhiều ngày nay, nhiều công nhân, người lao động Công ty Cà-phê Đăk Uy và người dân trồng cà-phê tại thôn Bình Minh, xã Hà Mòn, huyện Đăk Hà đứng ngồi không yên khi chứng kiến vườn cây đang xuống cấp một cách nhanh chóng. Do nguồn nước tưới không bảo đảm, hàng chục ha cà-phê héo rũ, khô cành, cháy lá và quả non.
 |
| Nhiều diện tích cà-phê bị cháy lá, khô cành do biên độ nhiệt tăng cao thất thường |
Ông Phạm Văn Tiệp, công nhân Công ty Cà-phê Đăk Uy cho biết: Nhiều năm nay, bên cạnh nguồn nước được điều tiết từ hệ thống kênh cấp I của công trình Đập thủy lợi Đăk Uy, có hơn 100 ha cà-phê của người dân trong vùng phụ thuộc vào nguồn nước tưới từ đập thủy lợi tại thôn Bình Minh (còn gọi là Hồ C3). Tuy nhiên, gần 1 tháng nay, mực nước trong hồ cạn kiệt, dẫn đến việc hàng chục ha cà-phê của người dân không đủ nguồn nước tưới tiêu.
 |
Ông Phạm Văn Tiệp bên diện tích cà-phê bị cháy lá do thời tiết nắng nóng kéo dài. |
“Cà-phê mùa này, cần nhất là nguồn nước tưới. Thiếu nước tưới thì cành còn không nuôi nổi nó, khô lá đi thì lấy đâu ra nuôi quả. Bây giờ thiếu nước, mà Công ty không có giải pháp đưa được nguồn nước tưới tiêu về đây thì công nhân chúng tôi chắc chắn là thiệt hại. Cứ thực tế thế này, thì ước chừng một lô mất đi khoảng 70% sản lượng”, ông Tiệp lo lắng.
 |
Cũng như nhiều hộ dân trên địa bàn huyện Đăk Hà, ông Phạm Văn Tiệp lo lắng một mùa vụ cà-phê thất thu. |
Ghi nhận tại công trình thủy lợi Hồ C3, có hàng chục máy bơm tưới của người dân ngày ngày túc trực bên lòng hồ đã cạn kiệt, trơ đáy. Để có nước, các hộ phải luân phiên nhau chia ca theo tiếng để bơm về diện tích cà-phê của gia đình. Tuy nhiên, việc bơm nước từ lòng hồ bị nhiễm bùn cũng trực tiếp ảnh hưởng đến cây cà-phê.
Theo ông Đoàn Văn Chương, một hộ dân có kinh nghiệm trong sản xuất cà-phê tại thôn Bình Minh, việc tưới cà-phê bằng nguồn nước nhiễm bùn, nhiễm phèn chỉ là giải pháp cấp bách trước mắt, nhưng cũng để lại nhiều hệ lụy cho cây cà-phê.
 |
| Ông Đoàn Văn Chương (áo xanh) bên diện tích cà-phê bị cháy lá, khô quả non |
“Nguồn nước tưới là yếu tố rất quan trọng cho cây cà-phê, vì nó không chỉ bảo đảm độ ẩm cho cây cà-phê sinh trưởng và phát triển, mà còn là yếu tố giúp cây có thể hấp thụ được các chất dinh dưỡng từ đất, từ phân bón để nuôi quả. Gia đình tôi đã đầu tư hệ thống tưới tiết kiệm từ nhiều năm nay, nhưng với nguồn nước nhiễm bùn thì không dám tưới. Vì sẽ để lại hậu quả rất nặng nề cho vườn cây sau này”, ông Chương khẳng định.
 |
| Lòng hồ thủy lợi tại xã Hà Mòn cạn trơ đáy. |
Tương tự tại thôn Bình Minh, xã Hà Mòn, theo ghi nhận tại nhiều diện tích cà-phê trên địa bàn huyện Đăk Hà cũng bị tình trạng khô cành, cháy lá. Những trái non vừa mới đậu vài tháng trước, cũng héo khô và không còn khả năng phát triển. Dù nhiều diện tích vẫn bảo đảm nguồn nước tưới theo chu kỳ từ 20-25 ngày/đợt.
Theo khuyến cáo của các cơ quan chuyên môn, cây cà-phê Robusta thích hợp với nhiệt độ trung bình từ 15ºC đến 30ºC. Tuy nhiên thời gian gần đây, biên độ nhiệt tăng cao thất thường, có thời điểm lên gần 40ºC đã vượt quá khả năng chống chịu của cây cà-phê.
 |
Cạn nước, đáy lòng hồ thủy lợi trơ ra những vết nứt nẻ |
Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Hà Mòn Trần Đức Trọng, cho biết, ngay từ đầu mùa khô, chính quyền địa phương đã xây dựng phương án, phối hợp Trạm quản lý thủy nông và các đơn vị liên quan làm tốt công tác quản lý, vận hành các công trình thủy lợi, hồ đập chứa trên địa bàn. Tuy nhiên, do thời tiết nắng nóng kéo dài, dẫn đến một số khu vực sản xuất của người dân nằm ở cuối nguồn cấp bị thiếu nước cục bộ. Cùng với đó, nhiệt độ không khí tăng cao cũng là một nguyên nhân gây ra tình trạng nhiều vườn cà-phê bị khô cành, cháy lá. Thiệt hại về năng suất, sản lượng cũng như quá trình phát triển của vườn cây.
“Giải pháp trước mắt thì chúng tôi tiếp tục phối hợp đơn vị cấp nước điều tiết một cách hợp lý nguồn nước về cho các vùng sản xuất tập trung. Vận động người dân sử dụng các biện pháp tưới nước tiết kiệm, hạn chế thấp nhất thiệt hại. Về lâu dài thì địa phương sẽ vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng hợp lý, trồng xen các cây bóng mát trong vườn cà-phê cũng như thực hiện hiệu quả các Đề án của Nhà nước để tạo nền móng phát triển bền vững cây cà-phê trước tình trạng biến đổi khí hậu như hiện nay”, đồng chí Trần Đức Trọng nhấn mạnh.
 |
Người trồng cà-phê lo lắng một vụ mùa thất thu. |
Đến thời điểm hiện tại, người dân đang bước vào đợt tưới thứ 5 đến đợt thứ 6. Đây là giai đoạn cây cà-phê sinh trưởng phát triển mạnh, nhưng cũng dễ bị tổn thương do tác động tiêu cực của thời tiết, khí hậu. Ước tính chi phí vật tư nông nghiệp cho mỗi ha cà-phê là hơn 20 triệu đồng, chưa kể công chăm sóc, tưới tiêu; thiệt hại do tác động của nắng hạn kéo dài, nguy cơ sụt giảm năng suất tại các vườn cây là trên 35% trong niên vụ tới. Bên cạnh đó, còn tiềm ẩn nguy cơ cây cà-phê bị tổn thương bộ rễ, phát sinh tuyến trùng và các loại mầm bệnh khó phát hiện. Gây ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng, phát triển và năng suất trong suốt chu kỳ kinh doanh sau này.
Huyện Đăk Hà là địa phương có diện tích cây cà-phê lớn nhất tỉnh Kon Tum với trên 15.000ha. Cà-phê cũng được địa phương xác định là loại cây trồng chủ lực trong phát triển kinh tế, tạo công ăn việc làm, giảm nghèo bền vững cho người dân. Do vậy, để hình thành và phát triển một nền nông nghiệp thực sự bền vững, ứng phó linh hoạt, hiệu quả với biến đổi khí hậu. Cần có những biện pháp tích cực và khả thi hơn thay vì những giải pháp mang tính tức thời, cấp bách như hiện nay.
