Hiện nay, trên thế giới, nhiều quốc gia hiện đại, tiên tiến như Mỹ, Anh, Trung Quốc... đã xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia về ADN, mống mắt, giọng nói phục vụ quản lý dân cư và đấu tranh, phòng chống tội phạm, thiên tai, thảm họa, tìm kiếm tung tích nạn nhân.
Tại Ấn Độ đã triển khai cấp thẻ định danh cho hơn 1,3 tỷ công dân chứa thông tin vân tay, mống mắt, ảnh mặt hay sinh trắc học giọng nói.
Nhiều quốc gia đã đẩy mạnh ứng dụng hệ thống đăng ký cư dân liên quan đến ADN, sinh trắc học..., tạo nền tảng đẩy mạnh chuyển đổi số từ sớm và đã đạt được rất nhiều thành tựu.
Tại Việt Nam, qua triển khai ba hệ thống gồm: Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; hệ thông sản xuất; cấp căn cước công dân và xác thực định danh điện tử đã đạt được những bước tiến dài trên hành trình xây dựng Chính phủ số, tiếp tục khẳng định hướng đi đúng và trúng với tình hình thực tiễn của đất nước cũng như xu hướng quốc tế.
Việc triển khai thực hiện những tiện ích công nghệ cho người dân trên thẻ căn cước công dân, định danh xác thực điện tử đã được tiến hành đồng bộ, xuyên suốt; góp phần thành công trong cắt giảm những thủ tục hành chính, tạo văn minh xã hội, phòng chống tham nhũng vặt cũng như nâng cao hiệu lực, hiệu quả trong hoạch định, điều hành chính sách, quản lý của lãnh đạo, các cơ quan chức năng...
Các chuyên gia về lĩnh vực sinh trắc học cho biết, từ kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới, có thể tạm thời phân ra làm 3 nhóm: Nhóm nước đã đưa ra triển khai xây dựng các cơ sở dữ liệu quốc gia về ADN, mống mắt, giọng nói nhưng không thành công; nhóm nước triển khai nhưng hiệu quả chưa cao do người dân chưa ủng hộ, đồng thuận và nhóm nước triển khai rất thành công, được người dân đồng thuận, hưởng ứng đông đảo.
Ở Việt Nam, vấn đề này đang từng bước tiếp cận, tuy nhiên còn nhiều khó khăn về tính pháp lý, hạ tầng công nghệ thông tin. Do vậy, khi đưa ra những quy định áp dụng sinh trắc học, còn có nhiều luồng ý kiến khác nhau.
Theo quy định trong Luật Căn cước, thông tin trong cơ sở dữ liệu căn cước gồm thông tin sinh trắc học khuôn mặt, vân tay, mống mắt, ADN, giọng nói. Thông tin sinh trắc học về ADN và giọng nói được thu thập khi người dân tự nguyện cung cấp hoặc cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, cơ quan quản lý người bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính trong quá trình giải quyết vụ việc theo chức năng, nhiệm vụ có thực hiện trưng cầu giám định hoặc thu thập được thông tin sinh trắc học về ADN, giọng nói của người dân thì chia sẻ cho cơ quan quản lý căn cước để cập nhật, điều chỉnh vào Cơ sở dữ liệu căn cước.
Luật cũng quy định cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, cơ quan quản lý người bị áp dụng biện pháp xử lý hành chính có thông tin sinh trắc học về ADN, giọng nói của người dân thì phải chuyển cho cơ quan quản lý căn cước để cập nhật, điều chỉnh. Thêm vào đó, thông tin mã hóa, lưu trữ trong bộ phận lưu trữ trên căn cước sẽ gồm cả thông tin về ảnh khuôn mặt, vân tay và mống mắt.
Giám đốc Phòng thí nghiệm Khoa học dữ liệu của Viện Nghiên cứu Cao cấp về Toán, Giáo sư Hồ Tú Bảo phân tích: Sinh trắc học là lĩnh vực nghiên cứu khoa học và khai thác dữ liệu để khẳng định được các danh tính.
Theo Giáo sư Bảo, sinh trắc học bằng ADN có nhiều ưu điểm như độ chính xác cao, không thể giả mạo được, nhưng lại có nhược điểm là chi phí cao. Sinh trắc học qua giọng nói, chi phí thấp, dễ dàng sử dụng và thiết bị áp dụng đơn giản hơn, nhưng lại có nhược điểm có thể bị giả mạo và môi trường ngôn ngữ có thể bị ảnh hưởng. Sinh trắc qua mống mắt thì chi phí trung bình nhưng yêu cầu các thiết bị phức tạp và chi phí cao hơn.
Giáo sư Nông Văn Hải, Viện Hàn lâm khoa học, công nghệ Việt Nam cho rằng, việc lựa chọn giải pháp sinh trắc học cần lựa chọn phù hợp với chi phí, tính thuận lợi và tính bảo mật, từ nay đến khi Luật Căn cước có hiệu lực cần có đề án phân công rõ ràng về nguồn lực, thành lập hội đồng liên quan tới vấn đề đạo đức khi lấy mẫu sinh trắc.
Việc lựa chọn giải pháp sinh trắc học cần lựa chọn phù hợp với chi phí, tính thuận lợi và tính bảo mật, từ nay đến khi Luật Căn cước có hiệu lực cần có đề án phân công rõ ràng về nguồn lực, thành lập hội đồng liên quan tới vấn đề đạo đức khi lấy mẫu sinh trắc.
Giáo sư Nông Văn Hải, Viện Hàn lâm khoa học, công nghệ Việt Nam
Về nguồn lực đầu tư thực hiện các giải pháp, có thể lấy từ ngân sách nhà nước, từ nguồn lực xã hội hóa và nguồn ủng hộ của quốc tế (nếu có). Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Đức Công, nguyên Giám đốc Bệnh viện Thống nhất Thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, việc áp dụng ADN vào căn cước là một giải pháp, chứ không phải là tất cả. Dữ liệu ADN theo cách hiểu của Giáo sư Công chủ yếu phục vụ trong công tác phòng chống tội phạm. Mỗi người có cơ địa khác nhau, do đó, quá trình thực hiện cần thu thập gene qua hình thức lấy mẫu máu, tuy nhiên, đây là giải pháp tốn tiền, cho nên cần nghiên cứu thêm.
Khi Luật Căn cước có hiệu lực, về lý thuyết, nếu người dân có yêu cầu, sẽ được tích hợp ADN trong căn cước mới.
Đại tá Vũ Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an
Đại tá Vũ Văn Tấn, Phó Cục trưởng Cảnh sát Quản lý hành chính về trật tự xã hội, Bộ Công an cho biết: Khi Luật Căn cước có hiệu lực, về lý thuyết, nếu người dân có yêu cầu, sẽ được tích hợp ADN trong căn cước mới. Trên thế giới nhiều nước cũng cho phép chia sẻ dữ liệu về sinh trắc trên tinh thần tự nguyện và phục vụ cho công tác tìm kiếm, tội phạm. Tại Mỹ, Đạo luật Định danh cũng khẳng định nội dung trên.
Tại Việt Nam, Luật Căn cước vừa qua cũng đưa AND vào trong luật. Nhìn rộng ra, châu Âu cũng cho phép 20 địa chỉ gene vào trong dữ liệu, còn ở Việt Nam đang tiến hành xây dựng 30 địa chỉ gene vào căn cước. Tại hội thảo đánh giá các giải pháp khoa học, công nghệ sinh trắc học ADN, giọng nói, mống mắt phục vụ triển khai Luật Căn cước mới do Bộ Công an tổ chức nơi đây, Thượng tướng Nguyễn Duy Ngọc, Thứ trưởng Công an cho biết, từ kinh nghiệm triển khai của các quốc gia trên thế giới và tình hình thực tế của đất nước, việc triển khai, ứng dụng phải bảo đảm đáp ứng cơ sở phù hợp với chính sách pháp luật của đất nước Việt Nam, thông lệ khu vực, quốc tế và tình hình thực tế của người dân.
Từ kinh nghiệm triển khai của các quốc gia trên thế giới và tình hình thực tế của đất nước, việc triển khai, ứng dụng phải bảo đảm đáp ứng cơ sở phù hợp với chính sách pháp luật của đất nước Việt Nam, thông lệ khu vực, quốc tế và tình hình thực tế của người dân.
Thượng tướng Nguyễn Duy Ngọc, Thứ trưởng Công an
Là cơ quan được giao nhiệm vụ, Bộ Công an sẽ tiếp thu đầy đủ những ý kiến của các đại biểu, nhà khoa học, chuyên gia trong nước và quốc tế để bổ sung, đồng thời báo cáo Chính phủ lựa chọn phương án tối ưu, hiệu quả nhất, tiết kiệm nhất, chống lãng phí phục vụ phát triển của đất nước trong giai đoạn mới.
