Sơn La là một trong những tỉnh Tây Bắc có nhiều hệ thống sông, suối, đặc biệt là sông Đà, sông Mã với trữ lượng khoáng sản lớn, trong đó có cát. Đây cũng là nguồn tài nguyên có nhu cầu sử dụng lớn trong nhiều năm qua, thậm chí một số nơi của tỉnh Sơn La còn rơi vào tình trạng khan hiếm cát để phục vụ cho nhu cầu xây dựng. Cũng bởi vậy, tại một số địa bàn của tỉnh Sơn La vẫn tái diễn tình trạng khai thác, vận chuyển và buôn bán cát trái phép, gây bức xúc trong dư luận.
Ngang nhiên hoạt động
Để thấy rõ hơn tình trạng khai thác, vận chuyển và tập kết cát trái phép tại Sơn La, chúng tôi đã có mặt tại huyện Mường La. Đây là huyện có một số khu vực của xã Chiềng Hoa có đoạn sông Đà giáp ranh với xã Pắc Ngà, huyện Bắc Yên; khu vực xã Hua Trai của huyện Mường La giáp với xã Chế Tạo, huyện Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái, nơi mà theo phản ánh, tình trạng khai thác cát vẫn diễn ra ngày đêm.
Mất gần 2 tiếng đồng hồ xuất phát từ thành phố Sơn La, chúng tôi đã tiếp cận được khu vực bản Lọng Bong, xã Hua Trai, huyện Mường La. Hình ảnh đầu tiên đập vào mắt chúng tôi ngay trung tâm bản là một khu vực dài của một con suối bị đào xới khắp nơi. Tại khu vực này đang có cả 1 máy hút cát, 1 chiếc xe tải 4 chân Howo và 1 chiếc máy xúc đang hoạt động khai thác cát giữa ban ngày.
Khu vực bản Lọng Bon bị đào xới do khai thác cát.
Theo như phản ánh của người dân và lãnh đạo bản Lọng Bong thì tình trạng khai thác cát này diễn ra từ tháng 3 đến nay. Bản và người dân cũng đã có ý kiến phản ánh và không đồng ý cho việc khai thác cát trái phép như vậy, bởi việc khai thác này diễn ra cả vào đêm và giờ trưa, ảnh hưởng tới sinh hoạt của người dân trong bản. Thậm chí, những chiếc xe tải chở cát di chuyển thường xuyên qua lại còn gây bụi, tiếng ồn. Không chỉ ở bản, mà ở khu vực cầu Hua Trai cũng có một điểm khai thác cát như thế cũng hoạt động ngày đêm.
Ông Quàng Văn Biên, Trưởng bản Lọng Bong, xã Hua Trai, cho biết: Khi bản và người dân có ý kiến với những người khai thác cát, thì họ nói có cán bộ ngoài huyện cho làm, và đây là nạo vét lòng hồ, nên chúng tôi cũng đành chịu. Cát khai thác ở đây được vận chuyển sang cả hai bên của Sơn La, Yên Bái, trong đó chủ yếu chuyển sang bên kia Yên Bái cho một công trình đang xây dựng.
Một bãi cát được hút lên tại bản Lọng Bon.
Tại khu vực khai thác cát ở bản Lọng Bong, khi chúng tôi tiếp cận, đã chứng kiến một khu vực đào bới khắp nơi. Tại đây vẫn còn 2 chiếc máy xúc, 1 chiếc máy hút cát, xe tải 4 chân Howo cùng nhiều phương tiện dùng để khai thác cát và một bãi cát lớn mới được hút lên.
Cũng theo phản ánh từ người dân, tại địa bàn xã Tạ Bú, xã Chiềng Hoa của huyện Mường La, nhiều tàu hút cát vẫn ngang nhiên hoạt động cả ngày đêm khi cho tàu hút trực tiếp cát tại bản Bắc, xã Tạ Bú, nơi cách trụ sở xã Tạ Bú không xa, và khu vực bản Pá Hồng, xã Chiềng Hoa, hay việc tập kết cát trái phép lên các bãi và từ bãi lên những chiếc xe tải cũng diễn ra thường xuyên. Thậm chí, tại khu vực xã Pắc Ngà, huyện Bắc Yên, các tàu hút cát thường hoạt động vào ban đêm, sau đó tập kết lên các bãi hay chở về một số bãi ở Mường La.
Để kiểm chứng thông tin, chúng tôi đã hướng về xã Tạ Bú sau khi nhận được điện thoại phản ánh của người dân về việc có 2 tàu cỡ lớn đang hút cát lên bãi tại khu vực bản Bắc. Sau gần 30 phút di chuyển từ trung tâm huyện, chúng tôi có mặt tại bản Bắc và chứng kiến 2 chiếc tàu đang hút cát lên bãi. Tại bãi tập kết cát, có mấy chiếc xe tải đang chờ chuyển cát lên thùng. Tuy nhiên, khi phát hiện có người lạ, ngay lập tức các tàu đã tắt hết máy, đèn điện, như không có gì xảy ra.
Giải pháp nào?
Một người chuyên kinh doanh vật liệu xây dựng ở Mường La (xin được giấu tên), cho biết: Hiện nay, nhu cầu sử dụng vật liệu cát trong xây dựng rất lớn. Sơn La mới có 2 doanh nghiệp được cấp phép khai thác cát, nhưng một doanh nghiệp đang tạm dừng do phòng ngừa sự cố sói lở hai bên sông Đà, còn 1 doanh nghiệp đang hoàn tất thủ tục bến bãi. Do vậy, việc khan hiếm cát sẽ xảy ra, và theo đó việc khai thác trái phép cát vẫn diễn ra.
Các đối tượng dùng máy xúc đưa cát lên xe tải rồi chở cho các công trình xây dựng.
Cũng từ thông tin từ một số người chuyên khai thác, buôn bán cát cho biết: Việc khai thác cát trái phép này nếu không có lực lượng chức năng đứng sau thì khó có thể hoạt động ngang nhiên như vậy được. Bởi một chiếc tàu hút cát không phải bé, nên khi tổ chức hút cát hoặc bơm cát trái phép với khối lượng ít nhất là 100 khối mỗi lần bơm lên bãi không phải là khó phát hiện.
Trước những thông tin về tình trạng khai thác, vận chuyển và tập kết cát trái phép trên địa bàn, ông Vũ Đức Thuận, Bí thư Huyện ủy Mường La, nói: Hiện tại trên địa bàn huyện chưa có đơn vị, cá nhân nào được cấp phép khai thác cát và bến bãi nào được phép hoạt động. Huyện sẽ chỉ đạo lực lượng công an phải kiên quyết hơn nữa trong việc xử lý tình trạng khai thác, vận chuyển và tập kết cát trái phép trên địa bàn.
Để bảo đảm tại địa bàn huyện Mường La không còn tình trạng khai thác, vận chuyển và buôn bán cát trái phép, ngoài việc xử lý nghiêm những người vi phạm và cán bộ tiếp tay, nếu có, thì huyện cũng sẽ tiếp tục đề xuất với tỉnh để sớm có quy hoạch và cấp phép cho các tổ chức, cá nhân có đủ điều kiện khai thác khoáng sản theo đúng quy định của pháp luật.
Một chiếc xe tải 4 chân Howo biển kiểm soát 29C.803.24 vận chuyển cát tại khu vực xã Hua Trai.
Tình trạng khai thác, vận chuyển và buôn bán cát trái phép tại một số huyện của Sơn La, trong đó có huyện Mường La, Bắc Yên… diễn ra trong thời gian qua không chỉ gây thất thoát nguồn tài nguyên, ô nhiễm môi trường mà còn gây ảnh hưởng đến hạ tầng giao thông, an ninh trật tự. Do vậy, muốn đẩy lùi và tiến tới chấm dứt nạn khai thác cát trái phép, các huyện và các ngành chức năng liên quan Sơn La cần hành động thực chất và quyết liệt hơn.
Đồng thời, tỉnh Sơn La cũng cần phân tích làm rõ, đề ra các giải pháp hiệu quả hơn nhằm nâng cao trách nhiệm của các ngành chức năng và các huyện trong việc quản lý và khai thác cát trên địa bàn, tránh để tình trạng khai thác cát trái phép kéo dài, gây bức xúc trong nhân dân và thất thoát nguồn tài nguyên.
