Ô nhiễm môi trường trầm trọng ở bãi rác Ðồng Ngo

Bãi rác thải ngay cửa ngõ thành phố

Ai đã từng đi qua điểm giao cắt giữa quốc lộ 1A và quốc lộ 18, thuộc địa phận giáp ranh hai phường Ðại Phúc, Vân Dương (TP Bắc Ninh) đều ngạc nhiên về một bãi rác thải lộ thiên ven đường. Bãi rác khổng lồ này cứ ngày một cao thêm và phình to ra. Vào những hôm trời nắng nóng, gió thổi mạnh, mùi xú uế từ bãi rác bốc lên, nồng nặc lan tỏa khắp các khu vực chung quanh.

Ngày 25-6 vừa qua, chúng tôi có dịp thị sát bãi rác Ðồng Ngo. Do đêm hôm trước trời mưa, cho nên đoạn đường dẫn vào bãi rác bùn đất lầy lội nhão nhoét. Càng đi sâu vào khu vực trung tâm bãi rác, chúng tôi càng thấy kinh hãi về mức độ ô nhiễm của nó. Những đống rác thải nhấp nhô thành từng gò, đống cao ngất chất chồng hết lớp này tới lớp khác. Rác thải khô, ướt, sền sệt, bẩn thỉu ngập ngụa khắp nơi. Chỉ trong khoảng 15 phút, chúng tôi đã thấy gần chục chiếc xe ô-tô tải chở rác ì ạch leo lên cao rồi trút rác xuống ào ào. Một chiếc xe bồn mầu vàng dừng ngay trên lối đi xối xả tuôn dòng nước bể phốt đục ngầu lên mặt đống rác nhầy nhụa. Mùi hôi thối bao trùm, xộc thẳng vào mũi, miệng đến nghẹt thở. Sau nhiều ngày rời khỏi bãi rác, những hình ảnh và mùi vị khó chịu từ bãi rác vẫn ám ảnh chúng tôi.

Làm việc với Công ty TNHH một thành viên Môi trường và Công trình đô thị tỉnh Bắc Ninh, chúng tôi được đồng chí Giám đốc Công ty Ngô Minh Châu cho biết: "Bãi rác thải Ðồng Ngo có diện tích 2,5 ha, được đưa vào hoạt động từ cuối năm 1994. Khi trước, nơi đây là bãi chứa rác của riêng thị xã Bắc Ninh (nay là TP Bắc Ninh). Sau gần 20 năm, quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, lượng rác thải sinh hoạt tăng cao và cũng do nhu cầu tập kết, xử lý rác thải tập trung, cho nên bãi rác Ðồng Ngo gánh thêm trách nhiệm chứa rác thải của cả bảy huyện, thị xã khác trong tỉnh. Công suất chứa rác tại đây không còn đáp ứng được nhu cầu thực tế, khiến bãi rác trở nên quá tải". Ngập ngừng một lát, đồng chí Châu cho biết thêm: Từ năm 2008, tỉnh đã có chủ trương dừng hoạt động bãi rác Ðồng Ngo, để xây dựng bãi rác mới ở xã Phù Lãng (huyện Quế Võ) xa trung tâm thành phố hơn. Tuy nhiên, dự án bãi rác Phù Lãng triển khai chậm trễ, kéo dài vì lý do chính là thiếu vốn. Bởi vậy, bãi rác Ðồng Ngo vẫn phải duy trì hoạt động. Hiện nay, mỗi ngày trên toàn địa bàn tỉnh Bắc Ninh có khoảng 400 tấn rác, trong khi bãi rác Phù Lãng chỉ chứa được 100 tấn, còn 300 tấn vẫn phải chuyển vào bãi rác Ðồng Ngo.

Cuộc sống người dân đảo lộn vì bãi rác

Trong những ngày có mặt tại một số địa bàn dân cư gần khu vực bãi rác Ðồng Ngo, chúng tôi ghi nhận được nhiều ý kiến bức xúc của người dân về tình trạng ô nhiễm môi trường do bãi rác gây ra. Chị Mai, nhà ở cách bãi rác vài trăm mét, thở dài tâm sự: "Sống cạnh bãi rác hơn chục năm nay, gia đình tôi khốn khổ vô cùng. Nhiều khi xe rác chạy qua, phun cả nước bẩn xuống ngay trước cửa nhà. Những hôm trời nổi dông gió, túi ni-lông, mảnh xốp, giấy bẩn bay tứ tung trên cao, lúc rơi xuống quất cả vào mặt người đi đường. Về nước bẩn, mùi hôi thì các gia đình chung quanh đây đều chịu đủ. Chưa biết bao giờ bãi rác này đóng cửa để người dân đỡ khổ!". Bà Lê Thị Ngà, một chủ quán trên đường Trần Hưng Ðạo, phường Ðại Phúc, chia sẻ: "Những ngày trời oi nóng hoặc có gió mạnh là mùi hôi thối từ bãi rác bay xa hàng km, khiến cả một vùng ngột ngạt. Hàng quán buôn bán ở đây rất ít khách vì vào ăn mà cứ phải giơ tay bịt mũi thì còn ai dám vào". Anh Trần Ðức Trí, nhân viên một công ty trên đường Lý Thái Tổ, phàn nàn, dù ở cách bãi rác gần hai km, nhưng nhiều hôm mùi rác hôi hám khó chịu vẫn bao trùm.

Ðồng chí Nguyễn Ngọc Thế, Tổ trưởng khu phố Cầu Ngà, phường Vân Dương (TP Bắc Ninh), cho chúng tôi biết: Bãi rác Ðồng Ngo nằm trên đất của phường Ðại Phúc, nhưng 60 hộ dân của phường Vân Dương lại chịu ảnh hưởng trực tiếp và nghiêm trọng nhất. Các hộ dân và một số đơn vị, doanh nghiệp ở cách bãi rác chưa đến 100m chịu cảnh ô nhiễm nghiêm trọng cả mặt đất, bầu không khí và nguồn nước. Từ ngày bãi rác quá tải, ruồi, nhặng sinh sôi rất nhanh, khiến nhiều gia đình khi ăn cơm cũng phải mắc màn. Do ảnh hưởng mùi hôi thối, nguồn nước nhiễm bẩn từ bãi rác mà số người mắc bệnh về hô hấp, tiêu hóa, đau mắt ở khu Cầu Ngà mấy năm nay có dấu hiệu tăng. Mấy chục hộ dân ở đây đều chưa được sử dụng nước sạch, người dân mua nước bình đóng chai về ăn uống, riêng tiền mua nước, hằng tháng, các gia đình đã tốn kém thêm vài trăm nghìn đồng.

Những người dân ở hai phường Vân Dương, Ðại Phúc mà chúng tôi gặp gỡ đều khao khát chờ ngày chính thức đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo.  Chúng tôi hiểu sự khắc khoải mong đợi của người dân nơi đây là có cơ sở. Bởi lẽ, người dân phải chịu đựng nỗi khổ do bãi rác gây ra trong thời gian quá dài. Người dân đã nghe các cơ quan chức năng ở địa phương hứa hẹn về việc đóng cửa bãi rác nhiều lần.  Sau khi triển khai xây dựng bãi rác Phù Lãng, chỉ vài năm sau sẽ chính thức đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo. Rồi các cơ quan chức năng của tỉnh và thành phố lại khẳng định là đến cuối năm 2012 bãi rác ngừng hoạt động. Sau đó, lại "gia hạn" sang năm 2013. Ðến nay, hơn nửa năm 2013 trôi qua, thời hạn đóng cửa bãi rác này chỉ còn chưa đầy sáu tháng, liệu lời hứa kia có trở thành hiện thực?

Cần triển khai quyết liệt giải pháp khắc phục

Qua tìm hiểu tại các cơ quan chức năng của TP Bắc Ninh và tỉnh Bắc Ninh, chúng tôi được biết, nguyên nhân chậm đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo là do tỉnh triển khai thực hiện dự án xử lý rác thải ở xã Phù Lãng (huyện Quế Võ) quá chậm. Thực tế, từ cách đây hơn bốn năm, ngày 29-4-2009, dự án được UBND tỉnh phê duyệt tại Quyết định số 553. Theo đó, quy mô xử lý rác thải đạt 300 tấn/ngày vào năm 2013 và 450 tấn/ngày vào năm 2032; vốn đầu tư hơn 346 tỷ đồng, theo hình thức 70% vốn vay ODA và 30% vốn đối ứng. Thời gian dự kiến kết thúc dự án là năm 2013. Tuy nhiên, đến nay, dự án vẫn triển khai cầm chừng, nhiều hạng mục còn dở dang, tạm bợ. 

Các cấp chính quyền, cơ quan chức năng ở địa phương đã hàng chục lần tổ chức các cuộc họp bàn, ban hành nhiều văn bản chung quanh việc xây dựng bãi rác Phù Lãng và đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo. Song, họp hành nhiều, ra văn bản báo cáo, chỉ đạo nhiều mà hiệu quả chưa được giải quyết thấu đáo, dứt điểm.  Ngay từ khi triển khai xây dựng dự án, tỉnh đã không có được phương án tổng thể, lâu dài. Chẳng hạn, theo dự án đang triển khai dang dở, quy mô bãi rác Phù Lãng nếu hoàn thành thì đến năm 2013 cũng chỉ xử lý được 300 tấn rác/ngày, trong khi thực tế hiện nay toàn tỉnh có tới 400 tấn/ngày. Vậy số rác thải vượt trội so với phương án tính toán sẽ đưa đi đâu và xử lý thế nào?

Theo kế hoạch đặt ra, thời hạn đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo sắp cận kề, bãi rác Phù Lãng buộc phải mở cửa hoạt động, vậy mà chính quyền và các cơ quan chức năng của tỉnh Bắc Ninh xem ra còn rất lúng túng. Theo báo cáo mới nhất của Công ty TNHH một thành viên Môi trường và Công trình đô thị Bắc Ninh, bãi rác Ðồng Ngo chỉ còn có thể vận hành đến hết năm 2013; khu lưu trữ tạm tại bãi rác Phù Lãng cũng chỉ có thể chứa được lượng rác thải tới tháng 4-2014. Nếu không hoàn tất việc xây dựng và hoàn thiện hệ thống xử lý rác thải ở Phù Lãng , thời gian tới, việc thu gom, tập kết, xử lý rác thải trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh sẽ gặp rất nhiều khó khăn, bế tắc. Cách đây không lâu, ngày 20-6, công ty gấp rút có báo cáo số 316 đề xuất phương án chôn lấp và đốt rác thải tại chỗ trong bãi rác Phù Lãng; đối với bãi rác Ðồng Ngo dự kiến sau khi đóng cửa sẽ tiến hành lấp đất, xử lý tại chỗ để trồng cây xanh. Trong khi chờ các giải pháp xử lý hữu hiệu của tỉnh, bãi rác Phù Lãng hiện vẫn trong tình trạng hoạt động tạm bợ, manh mún; còn bãi rác Ðồng Ngo tiếp tục quá tải.

Chúng tôi kiến nghị UBND tỉnh Bắc Ninh và các cơ quan có thẩm quyền của tỉnh cần tích cực, chủ động trong việc triển khai xây dựng bãi rác Phù Lãng, khẩn trương hoàn tất việc đóng cửa bãi rác Ðồng Ngo. Cần tiến hành các công việc một cách chủ động, quyết liệt, chứ không nên thụ động, trông chờ, ỷ lại như thời gian qua. Giải pháp trước mắt là cần có những phương án thu gom, tập kết, lưu trữ, xử lý rác thải sao cho bảo đảm an toàn, hiệu quả, tránh lãng phí và gây ô nhiễm. Ðối với bãi rác Ðồng Ngo, việc tiếp nhận, xử lý rác cần tuân thủ nghiêm các quy tắc chặt chẽ. Bãi rác này còn hoạt động ngày nào thì cần thiết phải tiến hành đầy đủ quy trình phun thuốc vi sinh để kích thích phân hủy tại chỗ, khử mùi, diệt côn trùng, nhằm hạn chế tác hại gây ô nhiễm môi trường, ngăn chặn mầm mống phát tán, lây lan bệnh tật, ảnh hưởng sức khỏe và cuộc sống, sinh hoạt của người dân địa phương.

Rác thải chất cao như núi.