ND - Làng Cốc Cam, thuộc tỉnh Xạ-mụt-xá-khon, cách Thủ đô Băng-cốc về phía nam chỉ một giờ lái xe. Giống như các ngôi làng ven biển của Thái-lan, cũng như ở vùng nhiệt đới Ðông-Nam Á, nhưng dân làng Cốc Cam, cùng với lão nông Vô-ra-pôn, đã thành công trong cuộc chiến chống lại các con sóng dữ, từng bào mòn đất, nhấn chìm nhà và cướp dần đất đai của họ.
Từ nhiều năm trước đây, Vô-ra-pôn và dân làng Cốc Cam đã bắt đầu cuộc chiến chống thảm họa môi trường nơi vùng cửa sông Tha Chin, bị sóng biển từ đại dương gặm nhấm dần và mỗi ngày qua sóng càng vỗ sâu vào đất liền. Phù sa của sông Tha Chin từng bồi đắp đôi bờ nay bị sóng cuốn ra vịnh Thái-lan, làm xáo trộn sự cân bằng sinh học ven bờ và cả một vùng biển rộng. Việc chặt phá rừng ngập mặn ở cửa sông Tha Chin và nhiều cửa sông khác ở Thái-lan, lấy đất nuôi tôm, lấy gỗ làm than củi, bán với giá rẻ mạt, đã đẩy đất liền chịu trận trước sóng dữ. Trong khi đó, tình trạng nóng lên toàn cầu làm mực nước biển dâng thêm, gió mạnh dẫn đến sóng dữ dội hơn.
Trong khoảng thời gian 20 năm qua, làng Cốc Cam đã bị biển lấn sâu vào 1 km, 1.200 ha đất bị vùi dưới biển, 70 gia đình mất đất phải tái định cư sâu hơn trong nội địa, dân làng bó tay trước sức tàn phá này. Khoảng 30 năm trước, dân làng Cốc Cam từng dùng bê-tông cốt thép để chắn sóng, nhưng nước mặn phá hủy rất nhanh; rồi rọ đá cũng bị sóng nhấn chìm vào lòng đất. Những cách này quá tốn kém. Vô-ra-pôn nhìn thấy, cọc tre do các nông dân đóng nuôi trai biển chịu được nước mặn. Với ý tưởng dùng cọc tre chắn được sóng mà vẫn cho nước qua lại hàng rào trao đổi tự nhiên giữa môi trường biển và nước ngọt chảy từ sông ra, Vô-ra-pôn bắt đầu thử nghiệm, cho đóng hàng chục nghìn cọc sát nhau hướng ra biển, chạy dọc theo bờ thành hàng rào dài. Trong nhiều năm, ông tự làm, trước khi dân làng thấy kết quả cùng chung sức, chung lòng. Vô-ra-pôn đã bán đất và một doanh nghiệp nhỏ ở Băng-cốc lấy tiền mua tre.
Vô-ra-pôn bắt đầu tuyệt vọng khi những thí nghiệm thất bại liên tiếp. Một cơ may đã đến. Việc ông làm đã đến tai Pin-sặc, một nhà sinh vật học biển của Sở Tài nguyên biển và ven biển Thái-lan. Pin-sặc lập dữ liệu số và chạy một số mô hình hàng rào trên máy tính để tìm ra những cấu hình hàng rào tốt nhất. Mô hình được máy tính chọn là đóng các cột tre sát nhau theo ba hàng chạy theo bờ biển. Sóng biển yếu dần qua từng lớp cọc, nước lưu thông không làm đổ hàng cọc và phù sa sẽ trầm tích giữa các hàng cọc. Dùng tre chắn sóng đã giúp lấy lại vài trăm mét đất ven biển của ngôi làng, đất bồi được trồng rừng ngập mặn. Kinh nghiệm và kỹ thuật này đã và đang được áp dụng cho nhiều vùng ven vịnh Thái-lan, trong đó có quanh đảo du lịch Phu-kệt.
Hàng rào tre chắn sóng của Vô-ra-pôn đứng trước nguy cơ mất tác dụng khi khí hậu toàn cầu nóng lên làm nước biển dâng cao thêm. Toàn bộ châu thổ sông Chao Phay-a (nơi có 25 triệu người sinh sống), cũng giống như hầu hết các châu thổ lớn trên thế giới được hình thành từ trầm tích khi mực nước biển thấp. Chúng sẽ bị chìm khi nước biển dâng cao từ hiệu ứng nóng lên toàn cầu. Một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí khoa học Nature, ra cuối tháng 9 vừa qua cho biết, đến cuối thế kỷ này mực nước biển sẽ cao thêm hai mét (nếu khí hậu trái đất được giữ như hiện nay); 50% diện tích các châu thổ của thế giới sẽ bị chìm trong nước. Nếu khí hậu tăng thêm 2oC, băng ở hai cực và các sông băng sẽ tan, mực nước biển cao tới năm mét, thậm chí cao hơn, phần lớn các vùng châu thổ, nơi sản xuất lương thực quan trọng bậc nhất của nhân loại sẽ bị nhấn chìm, đói khát và hàng loạt rủi ro khác sẽ xảy ra. Vô-ra-pôn và dân làng Cốc Cam vẫn đóng tiếp các cọc tre chắn sóng biển, nhưng chống lại những hậu quả của biến đổi khí hậu toàn cầu là vượt quá khả năng của họ.
BÙI CĂN
Phóng viên Báo Nhân Dân
thường trú tại Thái-lan
