Nhượng quyền khai thác nhà ga hàng không

Cơ hội tốt cho các hãng hàng không

Bộ GTVT có chủ trương xã hội hóa cơ sở hạ tầng tại các sân bay theo hình thức nhượng quyền khai thác hoặc bán một số nhà ga để tạo nguồn vốn đáp ứng yêu cầu đầu tư phát triển cho các dự án mới như sân bay Long Thành và một số hạng mục đầu tư ở các sân bay khác. Chủ tịch Hội đồng thành viên VNA Phạm Viết Thanh nhận định, đây là cơ hội tốt cho các hãng hàng không. Ðối với nhiều nước trên thế giới, các hãng hàng không lớn có nhà ga riêng tại sân bay căn cứ để phục vụ riêng các chuyến bay, hành khách của mình là khá phổ biến. Hình thức này cũng phù hợp chủ trương xã hội hóa cơ sở hạ tầng sân bay của Bộ GTVT. Vietnam Airlines đã đề xuất Bộ GTVT xin được mua lại Nhà ga quốc nội T1, CHK quốc tế Nội Bài (không bao gồm phần mở rộng mới - sảnh E) để quản lý, điều hành và sử dụng phục vụ cho hành khách, chuyến bay của Tổng công ty đi/đến (quốc nội) sân bay Nội Bài. Cách thức này sẽ tạo điều kiện cho hãng hàng không trực tiếp được giao quản lý sử dụng có biện pháp tiết giảm chi phí trong vận tải hàng không, nâng cao hiệu quả kinh doanh; linh hoạt và chủ động trong sắp xếp khai thác tại nhà ga, phòng chờ để nâng cao chất lượng dịch vụ, thuận tiện trong khai thác; quản lý và chịu trách nhiệm trực tiếp việc bảo đảm nâng cao chất lượng dịch vụ, thuận lợi cho hành khách. VNA đề xuất phương thức mua là chỉ định VNA mua trực tiếp nhà ga T1 (không bao gồm sảnh E) được định giá theo quy định hiện hành. VNA sẽ huy động vốn của mình, các doanh nghiệp (DN) có vốn góp, đồng thời huy động vốn của các DN, cá nhân bên ngoài. VNA cam kết bảo đảm thực hiện nghiêm túc và nâng cao hơn nữa chất lượng dịch vụ hàng không và phi hàng không khi được giao quản lý và khai thác nhà ga T1, chấp hành đầy đủ, nghiêm túc luật pháp và quy định khác của ngành hàng không.

Trước đó không lâu, Phó Chủ tịch HÐQT Công ty cổ phần Hàng không Vietjet Nguyễn Thanh Hùng đã có văn bản gửi Bộ GTVT đề xuất được Bộ nhượng quyền khai thác thương mại toàn bộ nhà ga hành khách T1 tại CHK quốc tế Nội Bài trong thời hạn 20 năm. Trung bình mỗi năm, hãng sẽ nhận 10 máy bay mới để phục vụ nhu cầu mở rộng kinh doanh và phát triển mở rộng mạng đường bay quốc tế và nội địa. Hãng mong muốn có cơ sở hạ tầng vững chắc tại các cảng hàng không để đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững. Ðề xuất này của Vietjet Air được nêu ra trong bối cảnh nhà ga T2 vừa được đi vào khai thác và toàn bộ nhà ga T1 đã được chuyển thành khu vực phục vụ khách đi các chuyến bay nội địa.

Nếu xã hội hóa được, dứt khoát phải gọi đầu tư

Lĩnh vực hàng không được coi là mảnh đất "màu mỡ" để đầu tư, phát triển và kêu gọi xã hội hóa. Tổ chức Hàng không dân dụng thế giới đánh giá, tốc độ phát triển hàng không Việt Nam lọt vào "Top ten" thế giới, đây cũng là lĩnh vực nhận được sự ưu ái của nhiều nhà đầu tư nhất. Theo quan điểm của Bộ trưởng GTVT Ðinh La Thăng, Nhà nước chỉ làm những gì gắn với an ninh quốc phòng, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội mà tư nhân không đầu tư. Những gì xã hội hóa được, dứt khoát phải gọi đầu tư. Theo đề án "Huy động vốn xã hội hóa để đầu tư kết cấu hạ tầng hàng không" đã được Bộ GTVT phê duyệt, ước tính nhu cầu vốn dành cho lĩnh vực này lên tới hơn 230 nghìn tỷ đồng (giai đoạn 2015-2020). Dự kiến, khả năng sử dụng nguồn vốn ngân sách và trái phiếu Chính phủ hơn 30.700 tỷ đồng (13,3%); vốn xã hội hóa từ DN đạt gần 24 nghìn tỷ đồng (10,1%); nguồn vốn ODA đạt hơn 60.500 tỷ đồng; huy động vốn góp cổ phần và hợp tác công - tư gần 110,4 tỷ đồng (48,4%),... Bộ trưởng Ðinh La Thăng yêu cầu Tổng công ty CHK Việt Nam (ACV) thí điểm bán quyền khai thác sảnh E sân bay quốc tế Nội Bài cho hãng hàng không Vietjet Air. Ngoài ra, nghiên cứu bán một phần sân bay Ðà Nẵng ở khu vực cũ cho hãng hàng không giá rẻ để lấy vốn đầu tư nhà ga quốc tế. Ðể quản lý, tránh rơi vào độc quyền, sẽ có những điều khoản hợp đồng ràng buộc. Tuy nhiên, do Việt Nam chưa có tiền lệ, nên giải pháp trước mắt là nghiên cứu thí điểm bán một CHK, nếu hiệu quả sẽ triển khai tiếp. Bộ GTVT đã chỉ đạo ACV trong tháng 4 tới phải trình phương án cổ phần hóa để lấy vốn đầu tư sân bay quốc tế Long Thành. Nếu được Quốc hội thông qua, có thể tính đến việc sử dụng 100% vốn của DN, không cần vốn Nhà nước.

Trên thế giới, mô hình bán và nhượng quyền khai thác một số sân bay cho tư nhân đã được triển khai từ lâu. Các hạng mục có thể sinh lợi nhuận hầu hết được thực hiện theo hình thức hợp tác công - tư (PPP), tư nhân hóa hoặc nhượng quyền khai thác. Tuy nhiên, ở Việt Nam, do chưa từng có tiền lệ, cũng khiến nhiều chuyên gia cảm thấy "bối rối". Vụ trưởng, Trưởng ban PPP (Bộ GTVT) Nguyễn Danh Huy nêu quan điểm: Nếu nhượng quyền khai thác nhà ga T1, cần đưa vào thí điểm; xây dựng cơ chế chung để nhượng quyền khai thác kết cấu hạ tầng hàng không khác. Nhiều người cũng e ngại, nếu nhượng lại toàn quyền khai thác thương mại cho một hãng hàng không nào đó, sẽ dẫn đến tình trạng độc quyền, khó quản lý. PGS, TS Nguyễn Thiện Tống, giảng viên Trường đại học Bách khoa TP Hồ Chí Minh cho rằng, Bộ GTVT nên tổ chức đấu thầu để cho các hãng hàng không tham gia, lựa chọn sảnh nhà ga để hoạt động theo nhu cầu. Phần lớn các sân bay ở Việt Nam có đặc thù "lưỡng dụng", vừa phục vụ dân sự, vừa quân sự, việc định giá thương quyền khai thác CHK cũng còn khá mới mẻ. Thật ra, cần hiểu rõ là hiện tại, Bộ GTVT chỉ mới chủ yếu lên phương án chuyển nhượng các nhà ga hàng không, chưa tính đến việc chuyển nhượng toàn bộ CHK (bao gồm cả phần đường băng cất hạ cánh,...).

Trong thời gian ngắn tới đây, Bộ GTVT sẽ công bố tiêu chí, danh mục kêu gọi đầu tư để nhà đầu tư quan tâm kinh doanh tại các CHK, sân bay tìm hiểu cơ hội đầu tư. Nguyên tắc chung sẽ là nhượng quyền khai thác hoặc mua lại toàn bộ tài sản CHK, hạ tầng. Trong trường hợp có nhiều nhà đầu tư cùng quan tâm, có thể có nhiều hình thức, cùng liên doanh đầu tư hoặc đấu giá. Tất cả sẽ được quy định bằng văn bản quy phạm pháp luật cụ thể, rõ ràng, các hoạt động quản lý bay, bảo đảm an ninh hàng không, cấp phép bay,... vẫn thuộc thẩm quyền quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước hoặc do Nhà nước tổ chức. Các DN nhận chuyển nhượng nhà ga thực ra chỉ là nhà khai thác cảng như ACV hiện nay.