Những sai phạm từ dự án xây dựng khu dân cư Quảng Tân

Một số hộ khác không chịu trả lại ruộng do không đồng tình với cách làm của chính quyền sở tại. Theo điều tra của chúng tôi, nguyên nhân là do cách làm của chính quyền các cấp ở Thanh Hóa thiếu dân chủ, vội vàng thực hiện một dự án.

Cái giá của một con đường

Chị Mai Thị Thành, thôn Tân Hưng, dẫn chúng tôi đi thăm khu ruộng đã bị thu hồi ba năm trước, nay là bãi đất hoang. Chồng chết, nhà có ba mẹ con, có hơn 400 m2 đất để canh tác, nay chính quyền thu hồi hết. Không còn ruộng để làm, không có lúa để gặt, chị phải tính cách đi thu gom phế liệu. Mỗi ngày chị kiếm được mươi mười lăm nghìn đồng. Ba con chị còn nhỏ, đang tuổi ăn tuổi học, nên cả nhà cứ được bữa trưa lo bữa tối. 

Thôn Tân Hưng có hơn   40 % số hộ dân bị thu hồi đất nông nghiệp để thực hiện chủ trương đổi đất lấy công trình. Cả gia đình chị Ký có gần 2000 m2 đất canh tác cũng bị thu hồi hết. Bây giờ chị Ký phải đi bán bánh mì dạo còn chồng chị đi làm đá thuê.

 Ông Bùi Sĩ Hưng, Trưởng thôn Tân Hưng, cho biết: Năm 2002, thôn Tân Hưng có 44 mẫu ruộng nay chỉ còn 23 mẫu. Tính bình quân mỗi người chỉ được hơn 100 m2 đất canh tác. Từ trước đến nay, người dân ở đây chủ yếu sống bằng đồng ruộng, nay mất đất sản xuất, thiếu việc làm, đời sống chật vật.

Tìm hiểu, chúng tôi được biết: Tháng 9-2003, Công ty TNHH Ðông Á (trụ sở tại 91 Dương Ðình Nghệ, TP Thanh Hóa) có công văn gửi UBND huyện Quảng Xương đề nghị được đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng tại huyện Quảng Xương. Huyện ủy, HÐND, UBND huyện Quảng Xương đã thống nhất đồng ý để công ty này tiến hành các thủ tục đầu tư xây dựng ba công trình gồm: đường Thanh Niên dài 5,9 km, Khu trung tâm văn hóa huyện và Chợ thương mại tại ngã ba Môi, theo cơ chế đổi đất lấy công trình. Theo đó, UBND huyện Quảng Xương có tờ trình UBND tỉnh Thanh Hóa phê chuẩn để Công ty  Ðông Á làm chủ đầu tư các dự án nêu trên mà không qua tổ chức đấu thầu.

Ngày 5-11-2003, UBND tỉnh Thanh Hóa có tờ trình số 4252/TTr- UB về việc xin chủ trương đầu tư xây dựng một số công trình  hạ tầng tại huyện Quảng Xương bằng phương thức sử dụng quỹ đất để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng. Ðược Chính phủ đồng ý tại văn bản số 1566/CP-NN ngày 12-11 -2003. Tại Văn bản này cũng xác định vị trí 25 ha đất thu hồi bao gồm xã Quảng Tâm 13 ha, thị trấn Lưu Vệ 12 ha.

Ðiều khiến nhiều người dân địa phương thắc mắc là Quảng Xương chỉ có một thị trấn đã được Chính phủ phê duyệt, có mốc giới hành chính, có UBND thị trấn, tên gọi thị trấn Quảng Xương. Huyện Quảng Xương không có thị trấn Lưu Vệ. Chỉ có Tổng Lưu Vệ thuộc phủ Tĩnh Gia thời kỳ phong kiến, đế quốc. Không hiểu sao trong văn bản trình Chính phủ, các cơ quan chức năng tỉnh Thanh Hóa lại đề xuất là thị trấn Lưu Vệ? Ðây là sự nhầm lẫn, hay cố ý của những cán bộ chuẩn bị văn bản?

Mặc dù trong Văn bản số 1566/CP-NN ngày 12-11 -2003 của Chính phủ không nêu việc thu hồi đất xã Quảng Tân. Nhưng ngày 19-10-2004 UBND tỉnh Thanh Hóa  lại ra quyết định số 3287/QÐ-UB thu hồi 133.428,5 m2 đất tại xã Quảng Tân, huyện Quảng Xương (bao gồm 218 thửa ruộng của 108 hộ dân thôn Tân Hưng và 41 hộ thôn Dục Tú), giao quyền sử dụng lâu dài cho Công ty TNHH Ðông Á nay đổi tên thành Công ty Bất động sản và Tư vấn đầu tư xây dựng (BÐS-TVÐTXD) Ðông Á xây dựng cơ sở hạ tầng khu dân cư. Ðổi lại, Công ty Ðông Á (tên gọi tắt) thực hiện công trình nâng cấp đường Thanh Niên, đoạn nối từ quốc lộ 1A với đường 4A, với giá trị hợp đồng theo dự toán thiết kế được phê duyệt là 13 tỷ 442 triệu đồng.

Những việc làm thiếu dân chủ

Ông Lê Hữu Thân, từng giữ chức Bí thư Ðảng ủy xã Quảng Tân ba nhiệm kỳ, bức xúc nói với chúng tôi: Việc thu hồi đất tại xã Quảng Tân để giao cho Công ty Ðông Á là việc làm thiếu dân chủ. Trước đó, chưa có cuộc họp nào trong Ðảng, trong HÐND xã, trong dân bàn về việc này. 

Các chị Ký, Huyền,Thành, Hường ở thôn Tân Hưng cho biết thêm: Trong cuộc họp thôn cuối tháng 11-2004, có thông báo về việc thu hồi và mức giá đền bù đất ruộng hai lúa một màu của thôn Tân Hưng để giao cho Công ty Ðông Á.  Gia đình nào có ruộng thì đến trụ sở UBND xã nhận tiền đền bù. Trước đó, thôn chưa hề có cuộc họp nào lấy ý kiến nhân dân.

Từ cuối năm 2004, Công ty Ðông Á tiến hành chi trả tiền đền bù cho các hộ dân có đất bị thu hồi, mức đền bù và hỗ trợ việc làm tính chung là 21 nghìn đồng/m2. Nhiều hộ dân không đồng tình với  mức đền bù này vì cho rằng quá thấp, trong khi việc thu hồi đất không phải để xây dựng công trình phúc lợi, an ninh quốc phòng mà để giao quyền sử dụng đất ở cho một công ty tư nhân kinh doanh bất động sản. Có mười hộ dân kiên quyết không trả lại ruộng, không nhận tiền đền bù.

Sau hai lần cưỡng chế không thành, mâu thuẫn giữa người dân và cán bộ chính quyền các cấp huyện Quảng Xương ngày càng trở nên căng thẳng. Ðơn khiếu nại vượt cấp gửi đi các nơi. Thanh tra nhà nước tỉnh Thanh Hóa vào làm việc. Nhiều hành vi tiêu cực của cán bộ chính quyền xã Quảng Tân, huyện Quảng Xương được làm rõ. Trong đó có việc 18 lô đất được bán "ưu tiên" cho một số cán bộ xã, huyện, có cả nguyên Bí thư Huyện ủy và nguyên Phó Chủ tịch HÐND huyện, gây thất thoát ngân sách gần 343 triệu đồng, cũng từ một dự án xây dựng khu dân cư.

Có nhiều ý kiến không đồng tình từ phía người dân và cả các cán bộ, đảng viên chung quanh việc thu hồi đất và giao đất cho Công ty Ðông Á thực hiện dự án xây dựng khu dân cư đô thị mới Quảng Tân. Ðó là việc Quảng Tân là xã nông nghiệp, chưa thuộc khu vực đô thị, thì sao lại có dự án xây dựng "khu dân cư đô thị mới Quảng Tân"? Vì sao trong khi chưa hoàn thành việc giải phóng mặt bằng thì ngày 28-12-2004 UBND tỉnh Thanh Hóa đã cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho Công ty Ðông Á?

Theo điều tra của phóng viên, ngày 30-11-2004, ông Cao Tiến Ðoan, Giám đốc Công ty Ðông Á, đã dùng quyết định giao đất số 3287/QÐ-UB của UBND tỉnh Thanh Hóa để thế chấp vay Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Thanh Hóa, Chi nhánh Môi 33 tỷ đồng. Cho đến nay, Công ty Ðông Á đã bán 42 lô đất, diện tích mỗi lô là 80 m2, với giá từ 3 triệu đến 3,5 triệu đồng/m2, trong khi cơ sở hạ tầng "khu dân cư đô thị mới Quảng Tân" chưa được xây dựng, ngoài việc lắp đặt đường ống dẫn nước và một con đường đất mới mở (trong ảnh).

Một số kiến nghị

Tham khảo ý kiến một số chuyên gia, nhà quản lý trong lĩnh vực đất đai, chúng tôi thấy có chung một ý kiến rằng: Vào thời điểm đó, nếu chính quyền huyện Quảng Xương thu hồi hơn 13,34 ha đất nói trên rồi tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất sau khi chuyển mục đích sử dụng, thì số tiền thu được sẽ lên tới vài trăm tỷ đồng. Với số tiền này, huyện Quảng Xương không chỉ xây dựng được đường Thanh Niên mà còn có thể đầu tư xây dựng nhiều công trình phúc lợi khác. Trong trường hợp này, việc xác định giá đất làm cơ sở để xác định quỹ đất đất thanh toán cho nhà đầu tư (Công ty Ðông Á) áp dụng là giá "thô" quá thấp, dẫn đến diện tích đất phải bỏ ra lớn, phần giá trị đất tăng thêm do quy hoạch đã không được xác định, gây thất thoát cho ngân sách.

Công văn số 15068/TC/ QLCS ngày 21-12-2004 của Bộ Tài chính hướng dẫn về việc xác định giá đất, thu tiền sử dụng đất giao cho nhà đầu tư để thanh toán giá trị công trình đường Thanh Niên tại huyện Quảng Xương, tại mục 2 đã hướng dẫn theo nguyên tắc: "Giá đất của thửa ruộng dùng để tạo vốn xây dựng cơ sở hạ tầng tại xã Quảng Tân (Quảng Xương, Thanh Hóa) phải được xác định sát với giá chuyển nhượng thửa đất liền kề hoặc gần nhất có cùng mục đích sử dụng của dự án khu dân cư đã được phê duyệt. Về phương pháp, phải thực hiện khảo sát thực tế giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất của các thửa đất liền kề gần nhất". 

Chúng tôi nhất trí với ý kiến của hầu hết các chuyên gia là: Nên bỏ mô hình "đổi đất lấy công trình" để thực hiện theo cơ chế giao đất có thu tiền sử dụng đất. Trường hợp địa phương không đủ vốn để thực hiện mô hình này có thể triển khai theo phương thức đấu thầu công trình đồng thời với đấu giá quyền sử dụng đất, vừa hạn chế khả năng thất thoát ngân sách, vừa huy động được các nguồn vốn trong xã hội. Ðề nghị chính quyền, các cơ quan chức năng ở Thanh Hóa chỉ đạo kiểm tra, xem xét lại việc này.