Những điểm mới về thanh tra đất đai

Vị trí và chức năng của thanh tra đất đai: Tại khoản 1 Điều 132 quy định "Thanh tra đất đai là thanh tra chuyên ngành về đất đai" (khoản 1 Điều 132). Như vậy, chức năng của thanh tra chuyên ngành về đất đai khác với nhiệm vụ thanh tra nhà nước ở một số điểm cơ bản sau:

- Thanh tra chuyên ngành về đất đai chỉ có chức năng thanh tra trong một lĩnh vực chuyên biệt duy nhất: Lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai; còn thanh tra nhà nước thực hiện việc thanh tra quản lý nhà nước trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội: kinh tế, văn hóa, xã hội... trong đó có lĩnh vực đất đai khi được người đứng đầu cơ quan hành chính các cấp yêu cầu;

- Trong lĩnh vực đất đai, thanh tra đất đai là hoạt động thường xuyên của thanh tra chuyên ngành về đất đai nhằm giúp cơ quan quản lý nhà nước về đất đai quản lý chặt chẽ đất đai. Thanh tra Nhà nước phối hợp với thanh tra chuyên ngành về đất đai thanh tra định kỳ theo đợt hoặc theo vụ việc khi có yêu cầu của người đứng đầu cơ quan quản lý nhà nước các cấp hoặc giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai theo quy định của Luật Khiếu nại, Tố cáo.

Theo Luật Đất đai năm 2003, Chính phủ không tổ chức việc thanh tra đất đai trong cả nước mà phân cấp cho Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện việc này. Điều đó cho thấy việc Nhà nước tiến hành cải cách hành chính mạnh mẽ trong lĩnh vực đất đai, phân cấp và xác định rõ trách nhiệm cho Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc chỉ đạo, tổ chức thực hiện thanh tra đất đai trong cả nước. Theo quy định của Luật Đất đai năm 2003 thì cơ quan quản lý đất đai ở địa phương chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện thanh tra đất đai tại địa phương chứ không chỉ có chức năng giúp UBND cùng cấp trong việc thanh tra đất đai như quy định trước đây.

Nhiệm vụ của thanh tra đất đai: khoản 2 Điều 132 quy định thanh tra đất đai có nhiệm vụ thanh tra việc chấp hành pháp luật của cơ quan nhà nước, người sử dụng đất trong việc quản lý và sử dụng đất đai; phát hiện, ngăn chặn và xử lý theo thẩm quyền hoặc kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý các vi phạm pháp luật về đất đai.

Mặt khác, vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai không được đề cập trong nội dung của thanh tra đất đai như quy định của Luật Đất đai năm 1993 mà được quy định riêng tại Điều 138 và Điều 139.

Luật Đất đai năm 2003 cũng giao Chính phủ quy định về tổ chức và hoạt động của thanh tra chuyên ngành về đất đai.

Trách nhiệm của đoàn thanh tra và thanh tra viên đất đai. Theo Luật Đất đai năm 2003, "Đoàn thanh tra và thanh tra viên đất đai khi tiến hành thanh tra có trách nhiệm sau đây:

a. Xuất trình quyết định thanh tra, thẻ thanh tra viên với đối tượng thanh tra;

b. Thực hiện chức năng, nhiệm vụ và trình tự thủ tục thanh tra theo quy định của pháp luật;

c. Chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết luận, quyết định của mình;

d. Thực hiện các trách nhiệm khác theo quy định của pháp luật về thanh tra" (khoản 2 Điều 133).

Một điểm mới nữa của Luật Đất đai năm 2003 trong lĩnh vực thanh tra đất đai là bổ sung quy định về quyền và nghĩa vụ của đối tượng thanh tra đất đai nhằm bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của các chủ thể này và đề cao trách nhiệm trong việc hợp tác với đoàn thanh tra đất đai ; đồng thời bảo đảm sự tương thích về quyền và nghĩa vụ của đối tượng thanh tra với người được giao nhiệm vụ thanh tra đất đai. Quyền và nghĩa vụ của đối tượng thanh tra đất đai được quy định cụ thể tại Điều 134 Luật Đất đai năm 2003.