Nhọc nhằn đưa xăng dầu lên vùng cao

Bảo đảm nguồn cung mọi tình huống

Hiện nay, cả nước có tới 18 đầu mối được phép nhập khẩu và bán lẻ xăng dầu, nhưng ở địa bàn vùng sâu, vùng xa hầu như chỉ có một mình Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) "gánh vác". Ngược lại, ở khu vực đô thị và các tỉnh đồng bằng kinh doanh thuận lợi thì các DN lại đang cạnh tranh quyết liệt để giành giật thị phần.

Lào Cai, Lai Châu và Ðiện Biên thuộc diện những tỉnh khó khăn nhất cả nước và khu vực Tây Bắc. Trong chương trình đầu tư phát triển kinh tế - xã hội và an ninh, quốc phòng, xăng dầu luôn là mặt hàng chiến lược gắn liền với đời sống sản xuất và nhu cầu của người tiêu dùng. Nét đặc thù của hoạt động kinh doanh xăng dầu ở đây là cung đường vận chuyển quá xa, hao hụt lớn dẫn tới chi phí kinh doanh cao, lợi nhuận giảm, tại các huyện vùng sâu, vùng xa, càng bán càng lỗ. Ðặc biệt, vào mùa mưa lũ hằng năm, nếu không làm tốt kế hoạch dự trữ thì tình trạng tắc đường do sạt lở sẽ làm tăng nguy cơ xảy ra các cơn sốt xăng, dầu.

Theo sự chỉ đạo của Petrolimex, những năm gần đây, Công ty Xăng dầu (CTXD) Lào Cai đã từng bước đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng vận chuyển xăng dầu bằng đường sắt thay cho vận chuyển bằng đường bộ, tổ chức dự trữ bảo đảm nguồn hàng cho tuyến sau. Kể từ năm 2009, khi thay đổi phương thức vận chuyển bằng ô-tô sang xe lửa với khối lượng lớn, an toàn, hiệu quả đã chủ động tiết kiệm giảm chi phí lưu thông và ổn định nguồn hàng. Từ đây, xăng dầu được vận chuyển thẳng bằng xe xi-téc đến tất cả các cửa hàng bán lẻ của công ty và các đại lý ở hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu, ứng cứu cho Ðiện Biên khi tắc nguồn từ Hà Nội.

Bên cạnh đó, công ty từng bước xây dựng hệ thống bán lẻ trực tiếp với 41 cửa hàng bán lẻ xăng, dầu phủ kín đều tất cả các huyện, thị xã của hai tỉnh, mỗi huyện ít nhất có từ một đến ba cửa hàng cùng với các đại lý. Hệ thống bán lẻ còn vươn tới một số cụm, xã, trong đó có CHXD Rào San (huyện Phong Thổ) phục vụ bảy xã biên giới, CHXD Nậm Tăm (huyện Sìn Hồ). Giám đốc CTXD Lào Cai Dương Tuấn Dũng cho biết: Suốt 20 năm liên tục bám địa bàn, cán bộ, công nhân CTXD Lào Cai vượt qua nhiều khó khăn, thử thách, hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị của một DNNN, thường xuyên bảo đảm cung ứng đầy đủ nguồn xăng dầu cho tiêu dùng, kể cả trong thời kỳ mưa lũ, giá cả biến động, đóng góp tích cực vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng trên địa bàn hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu, nhất là các vùng sâu, vùng xa, những địa bàn khó khăn. Giám đốc Sở Công thương Lai Châu Nguyễn Sĩ Chín khẳng định, trên địa bàn tỉnh, Chi nhánh Xăng dầu Lai Châu là lực lượng cung ứng xăng dầu chủ lực, nhất là các huyện vùng cao đặc biệt khó khăn như Mường Tè, Sìn Hồ..., các cây xăng bán hàng không hạn chế, đồng hồ bơm chính xác, không có hiện tượng găm hàng khi có biến động giá.

Chi phí cao, hao hụt lớn

Ðặc thù của hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu là địa bàn rộng, giao thông đi lại khó khăn, vì vậy phát sinh nhiều chi phí, nhất là chi phí vận tải. Nhiều năm qua, nếu không có sự hỗ trợ tiếp sức của Petrolimex thì lỗ rất nặng. Hiện nay xăng dầu sau khi vận chuyển bằng xe lửa từ Hải Phòng lên, kho đầu mối Lào Cai phải tiếp tục chở đi các huyện vùng cao. Trong khi đó, huyện gần nhất cũng cách từ 80 đến 120 km, riêng huyện Mường Tè (Lai Châu), xe phải vượt tiếp một chặng đường 320 km trong điều kiện đường xấu, hiểm trở, một bên là núi cao, một bên là vực sâu, mùa mưa lũ rất dễ gặp tai nạn, rủi ro. CHXD Mường Nhé (huyện Mường Nhé) thuộc Công ty Xăng dầu Ðiện Biên trước đây lấy hàng từ kho Hà Nội phải vượt chặng đường 710 km, đến nay lấy từ kho Lào Cai, đường vận chuyển được rút ngắn cũng phải đi tiếp hơn 300 km. Chi phí vận chuyển thực tế bình quân 1.333 đồng/lít. Theo tính toán của CTXD Ðiện Biên, năm 2012 chi phí vận tải chiếm tới 45 tỷ đồng trong số 76 tỷ đồng chi phí của toàn công ty.

Ðể bảo đảm cho hoạt động của công ty tuyến sau, theo nguyên tắc lấy gần bù xa, năm 2012, tập đoàn đã trợ cước vận tải 460 đồng/lít, năm 2013 nâng lên 660 đồng/lít nhưng vẫn không đủ bù đắp. Chỉ riêng với lượng hàng bán ra tại huyện Mường Nhé mỗi năm lỗ hơn 3 tỷ đồng, tập đoàn trợ cước 2 tỷ đồng, công ty chịu lỗ khoảng 1 tỷ đồng. Theo báo cáo nhanh của Phòng Kinh doanh Petrolimex, năm 2013, số tiền trợ cước vận tải của tập đoàn cho các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Ðiện Biên, Lai Châu, Lào Cai, Cao Bằng là 90 tỷ đồng, trong đó ba tỉnh Ðiện Biên, Lai Châu, Lào Cai là 50,5 tỷ đồng.

Bên cạnh chi phí phát sinh thực tế do cước vận tải tăng, các CHXD ở huyện và xã vùng cao của hai tỉnh Lào Cai và Lai Châu như Sa Pa, Sìn Hồ, Bắc Hà, Si Ma Cai và xã Rào San, huyện Phong Thổ còn phải gánh chịu thêm chi phí hao hụt do thời tiết (nhiệt độ thấp nên giảm về lượng khi bán ra cho khách tính theo lít thực tế). Nhiệt độ ở đây luôn thấp hơn so với khu vực kho Lào Cai từ 3o đến 5oC. Mùa đông chênh lệch từ 7o đến 10oC. Nhiệt độ thấp gây nên hao hụt dung tích thực tế rất lớn từ kho đến cửa hàng bán lẻ. Theo Trưởng phòng Kỹ thuật CTXD Lào Cai Trần Ngọc Sơn, điển hình của hao hụt tự nhiên này là do ở thị trấn khu du lịch Sa Pa, chênh lệch nhiệt độ từ kho đầu mối đến cửa hàng bán lẻ xảy ra quanh năm, vào mùa đông chênh lệch càng lớn, tính ra một m3 dầu bán ra hụt 8 lít, đối với xăng thì cao hơn (11 lít). Theo quy hoạch, thị trấn Sa Pa có ba cây xăng, nhưng do bị hao hụt lớn trong kinh doanh nên chẳng có DN nào đến đầu tư cửa hàng bán lẻ, nhiều năm nay chỉ có duy nhất một cửa hàng của Petrolimex.

Hoạt động kinh doanh xăng dầu ở địa bàn miền núi, vùng cao luôn phải đối mặt với khó khăn, vất vả do chi phí phát sinh quá lớn, bán nhiều lỗ càng lớn, làm giảm lợi nhuận, triệt tiêu động lực của DN. Ðể bảo đảm đời sống của người lao động, các cửa hàng chủ động đẩy mạnh bán lẻ các mặt hàng ga, dầu nhờn, sơn, bảo hiểm để tăng doanh thu và lợi nhuận duy trì đời sống, bù đắp phần lợi nhuận kinh doanh xăng dầu. Trên địa bàn cả nước hiện nay vẫn còn 62 huyện thuộc diện đặc biệt khó khăn nằm trong chương trình theo Nghị quyết 30a/2008/NÐ-CP của Chính phủ, ở đó cơ sở hạ tầng còn yếu kém. Tại những địa bàn này, hầu như chỉ có CHXD của Petrolimex cung ứng, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người dân, phát triển kinh tế-xã hội và an ninh quốc phòng. Trong thông điệp đầu năm mới 2014, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Tấn Dũng khẳng định: Thực hiện giá trị đối với hàng hóa, dịch vụ và bảo đảm cạnh tranh bình đẳng. Hơn nữa, thực hiện chủ trương lớn của Chính phủ tái cơ cấu DNNN, Petrolimex đã cổ phần hóa, vấn đề kinh doanh có lãi để bảo đảm cổ tức cho cổ đông hằng năm đang được đặt ra một cách bức xúc.

Hiện nay, cả nước có nhiều đầu mối nhập khẩu và bán lẻ xăng dầu, cần động viên thêm nhiều DN lên vùng cao cùng chia sẻ khó khăn với Petrolimex để bảo đảm mặt hàng thiết yếu cho người tiêu dùng, tăng lượng cung cho thị trường. Theo lộ trình hội nhập những năm tới sẽ mở cửa thị trường xăng dầu để DN nước ngoài cùng tham gia cạnh tranh, nhưng chắc chắn thị trường vùng sâu, vùng xa sẽ ít được quan tâm, vì vậy, cần nghiên cứu xây dựng cơ chế, chính sách để động viên thêm nhiều DN trong nước lên vùng cao.