Khoát tay chỉ một vòng quanh cánh đồng rộng, ông Hoàn Văn Cúc, Trưởng thôn Nà Tuồng, xã Xuân Dương, huyện Na Rì ngán ngẩm: “Cả khu này đang chờ nước để cấy lúa, nhưng vài tháng qua không một giọt mưa, cho nên đành để vậy. Bà con sợ lỡ thời vụ, muốn trồng ngô thay thế, nhưng lại sợ trồng xong ngô thì trời mưa lại cũng thất thu, vì cây ngô không chịu được mưa nhiều”.
Thôn Nà Tuồng có 2 khu cánh đồng sản xuất. Khu dưới thấp, gần suối hơn, có thể bơm, dẫn nước hiện đã bừa xong và bước vào gieo cấy, trong khi khu cao hơn, rộng tương đương thì đang khô nẻ. Một số thửa ruộng đã cày xong giờ bạc phếch màu đất trắng vì khô hạn.
Chị Hoàng Thị Nơi, một người dân trong thôn cho biết: “Khu cánh đồng này thường xuyên rơi vào tình trạng khô hạn do không có công trình tưới tiêu. Bà con đánh cược với ông trời, năm nào có mưa thì có thu hoạch, nếu không mưa thì chỉ trồng màu hoặc bỏ chờ vụ sau”.
Na Rì là địa phương có diện tích dự kiến sẽ chịu ảnh hưởng bởi hạn hán lớn nhất cả tỉnh Bắc Kạn với hơn 400ha, chiếm khoảng 1/3 tổng diện tích vụ xuân năm 2025.
Trong đó, có 178ha diện tích do Trạm thủy nông quản lý và 260ha do địa phương quản lý. Đáng chú ý, trong số diện tích bị hạn có tới 195ha nằm trong khu vực công trình thủy lợi cung cấp nước. Các xã có nhiều diện tích dự kiến bị hạn nhất là: Cường Lợi 118ha, Văn Lang 148ha, Xuân Dương 110ha, Kim Lư 115ha.
 |
Một diện tích cánh đồng khô hạn vì thiếu nước ở huyện Na Rì. (Ảnh: TUẤN SƠN) |
Theo Phòng Nông nghiệp và Môi trường huyện Na Rì, do nhiều tháng liền trời không có mưa nên lượng nước dòng chảy trên các sông, suối đều thấp; các hồ chứa chỉ tích nước đạt 50-60% dung tích thiết kế.
Mặt khác, một số công trình thủy lợi đã xuống cấp, rò rỉ, thẩm thấu lớn, kết hợp với việc sử dụng nước không hợp lý đã dẫn tới nhiều diện tích nguy cơ hạn hán cao.
Để chống hạn, huyện Na Rì cần tới khoảng 12 tỷ đồng để đầu tư điện, dầu nhớt, sửa chữa máy bơm, mua vòi bơm, sên hút nước, nạo vét, phát dọn, sửa chữa các công trình. Đây là số tiền rất lớn so với khả năng cân đối của địa phương.
Đổi thay từ phát triển thủy lợi
Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Kạn cho biết, tổng diện tích nguy cơ bị hạn hán trong vụ xuân của tỉnh là hơn 1.690ha. Trong đó, diện tích do các huyện, thành phố quản lý hơn 1.100ha; diện tích do Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên quản lý, khai thác công trình thủy lợi Bắc Kạn quản lý hơn 580ha. Các địa phương có diện tích dự kiến chịu hạn nhiều là Na Rì hơn 440ha, Chợ Mới hơn 390ha, Chợ Đồn hơn 210ha, Ba Bể hơn 270ha…
Trước nguy cơ hạn hán cao, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Kạn đề nghị các đơn vị, địa phương chủ động tu sửa các công trình thủy lợi, tích trữ nước phục vụ sản xuất; chủ động chuyển đổi những diện tích kém hiệu quả, không chủ động được nước tưới, có nguy cơ hạn sang các cây trồng có giá trị kinh tế như: ngô ngọt, ngô sinh khối, đậu tương, lạc, vừng. Chỉ đạo thực hiện tốt việc chuẩn bị giống dự phòng để kịp thời gieo cấy lại những diện tích bị hạn.
Theo bà Vi Thị Thúy, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Kạn, về lâu dài, chúng tôi đề nghị các địa phương tăng cường áp dụng kỹ thuật canh tác nông nghiệp tiên tiến, giải pháp tưới tiết kiệm, ưu tiên đáp ứng nhu cầu nước tối thiểu vào các thời kỳ nhạy cảm về nước của cây để bảo đảm sản xuất hiệu quả, thích ứng với diễn biến thời tiết ngày càng phức tạp.
Được biết, vụ xuân tại tỉnh Bắc Kạn thường xuyên hứng chịu thiệt hại bởi hạn hán. Nguyên nhân do thời gian vụ này thường ít có mưa, trong khi hệ thống thủy lợi trên địa bàn chưa đồng bộ, nhiều công trình hư hỏng, xuống cấp, nhưng thiếu kinh phí để sửa chữa.
