Cách thị xã Trà Vinh khoảng 50 km, ở ấp 10, xã Long Hữu (Duyên Hải, Trà Vinh) có một lò rèn chuyên sản xuất nông cụ và đồ dùng trong các gia đình nông thôn. Gần đây, lò rèn được nhiều người biết đến vì ông chủ của nó vừa chế tác thành công chiếc búa điện. Đó là lò rèn của anh Nguyễn Hiền.
Bốn đời cha truyền con nối
Nguyễn Hiền quê gốc ở Cầu Ngang, gia đình làm nghề rèn từ đời ông cố, tính đến anh Hiền là đời thứ tư. Do đó, nghề rèn ăn sâu vào máu thịt của Hiền từ nhỏ. Từ năm 10 tuổi, Hiền đã bắt đầu theo cha và ông nội học nghề, lúc đầu chỉ ngồi quạt lửa cho cha rèn các loại dao, cuốc, xuổng, kéo. Gia đình lúc ấy quá nghèo, nghề rèn của cha chỉ hoạt động cầm chừng, ai đến đặt mua thì làm nên hết lớp 10 anh nghỉ ở nhà theo nghề đe búa. Rồi năm 1997, sau khi đi bộ đội về lập gia đình, Hiền ra ở riêng tại ấp Long Hữu mở lò rèn nối tiếp nghề truyền thống gia đình.
| Những nhà sáng chế là nông dân ở Trà Vinh Cách đây hơn hai năm, anh nông dân Trần Văn Dũng ở ấp Mé Láng, xã Ngũ Lạc (Duyên Hải) chế được chiếc máy hút bùn để đào ao nuôi tôm làm xôn xao dư luận gần xa. Không lâu sau, anh nông dân Nguyễn Văn Châu ở ấp Mỹ Thập, xã Mỹ Long Bắc (Cầu Ngang) chế tạo thành công chiếc máy tách hạt đậu phộng. Tiếp theo, anh thương binh Lê Anh Tài ở TX Trà Vinh chế tạo xe điện chạy bằng bình acqui dành cho người khuyết tật. |
Bấy giờ ở Long Hữu chỉ có lò rèn của Hiền. Gọi là lò rèn cho oai chứ thực ra chỉ có một cái lò than nung, hai cây búa, cục sắt làm đe. Những ngày đầu về xứ này lập nghiệp vô cùng gian khó, không một người quen, không vốn liếng, hai vợ chồng phải ở tạm trong căn nhà lá , xiêu vẹo, bám lấy nghề rèn mà sống.
Anh kể: “Hồi mới về định mướn ít đất nuôi tôm nhưng nhớ lời cha dặn phải giữ nghề rèn nên không bỏ được. Hàng ngày nổi lửa, vợ gắp các thanh sắt đỏ lừ trong lò ra, giữ trên đe cho chồng hì hục với chiếc búa tạ nặng mấy chục cân nện xuống. Nhiều lúc đôi tay rệu rã mà phải cắn răng chịu đựng”.
Nghề rèn cực khổ nhưng thu nhập chẳng là bao, bởi phải làm hoàn toàn bằng thủ công: Từ thổi lửa, đập sắt, làm cán, rèn mép, mỗi ngày làm từ sáng đến tối lò rèn của Hiền chỉ sản xuất được khoảng 20 dụng cụ như cuốc, xuổng, dao, lưỡi hái…
Cầm mấy sản phẩm nông cụ vừa rèn, Hiền trầm ngâm nói: “Làm theo kiểu truyền thống như cha ông ngày trước giỏi lắm cũng chỉ đủ nuôi miệng ăn, không thể vươn lên giàu có”. Từ trong than bụi cực nhọc, Hiền mơ ước chế được cái gì đó để giảm bớt sức lao động chân tay, tăng năng suất và hạ giá thành, nhất là khâu đập sắt vô cùng vất vả.
Chiếc búa điện mơ ước thành sự thật
Lúc mới gặp Hiền, tôi không dám nghĩ người ngồi đối diện với mình là tác giả của chiếc búa điện nổi tiếng. Anh thật hiền lành, giản dị. Anh Hiền kể: “ ý nghĩ chế tạo một chiếc búa rèn bằng điện có trong suy nghĩ của tôi đã lâu nhưng cách nay khoảng ba tháng tôi mới bắt tay vào thực hiện”.
Tôi hỏi trước đó anh có đi xem “mô hình” nào không? Anh bảo: “Tự tay tôi phác thảo mô hình rồi mày mò làm chứ không đi xem nơi nào, mà có ai làm được đâu mà xem thử”.
Có đêm anh thức trắng, một mình loay hoay bên bản vẽ rồi cùng với nhóm thợ hàn tiện, lắp ráp từng bộ phận. Mỗi ngày tìm tòi, lắp ráp, chỉnh sửa một bộ phận, lâu dần thành hình chiếc búa điện. Lại tiếp tục tu chỉnh cho nó họat động nhịp nhàng.
Anh Hiền cho biết, khó nhất là bộ phận kéo đẩy, sau nhiều lần thử nghiệm anh thay thế bộ phận này bằng hai lò xo (phuộc xe hon da). Đây là bộ phận quan trọng nhất để búa đập mạnh xuống đe nhưng bảo đảm an toàn.
Cho tới bây giờ, khi đã chế tác thành công chiếc búa điện, nghĩ lại Hiền mới thấy mình đã quá liều. Bởi chi phí cho chiếc búa ngót nghét gần 3 triệu đồng, đó là toàn bộ vốn liếng vợ chồng anh đã dành dụm. Chiếc búa điện gồm một mô tơ 3 mã lực, 4 thanh nhíp xe hơi. Môtơ nối với một thanh zên trong máy xe hơi dùng kéo đẩy chiếc búa, phía dưới búa là chiếc đe. Chiếc búa điện có chiều cao gần 1,2 mét, dài 1,6 mét ; ngang 0,3 mét, lực búa đóng xuống từ 150-200 kg.
“Ngày đầu tiên, khi chiếc búa hoạt động được, đêm tôi không thể ngủ, chiếc búa điện là ước mơ của bốn đời làm nghề rèn như gia đình chúng tôi”- Anh Hiền xúc động kể lại.
Thời gian đó, nhiều người đi ngang nghi ngờ, không tin là anh chế tạo được chiếc búa điện. Anh và nhóm thợ rèn cứ lặng lẽ, quyết tâm làm. Hơn một tuần chiếc búa điện chính thức hoạt động trước con mắt ngạc nhiên của chòm xóm. Hiện tại, lò rèn của anh chỉ cần hai thợ, mỗi ngày có thể làm từ 80-100 loại nông cụ khác nhau, giảm chí phí mỗi tháng trên 3 triệu đồng so với trước đây.
Chủ tịch UBND xã đến thăm trầm trồ khen ngợi: “Tiếp tục cải tiến thêm cho gọn nhẹ hơn, rồi phải tính đến chuyện làm búa điện bán cho khách hàng nữa chứ”.
Anh Hiền nói sắp tới sẽ cải tiến và sẵn sàng làm theo đơn đặt hàng của khách, tức là có nhiều cỡ búa với lực nện xuống khác nhau, hình dáng sẽ gọn hơn với giá mềm hơn khi sản xuất hàng loạt. Anh Hiền khoe trước khi chế tạo chiếc búa điện này, anh đã chế một số máy nho nhỏ như máy tiện cán, máy ép khuôn mẫu nhưng chiếc búa điện này là thành công đáng kể nhất. “Tôi đang tính chuyện đăng ký bản quyền sáng chế chiếc búa điện khi có điều kiện”- Hiền tâm sự.
