Người giữ "linh hồn" sử thi Đăm - Giông ở Tây Nguyên

Ông là người duy nhất có khả năng hát trong khoảng thời gian gần 100 phút liên tục, với thời gian hai ngày một đêm. Nội dung của bộ sử thi đồ sộ này kể về một chàng trai tên Giông có thân hình cường tráng, khỏe mạnh và trở thành một dũng sĩ của buôn làng. Bản tính chàng rất hiền lành, nhưng đầy dũng khí, luôn coi trọng chính nghĩa và lẽ phải.

Sử thi Đăm-Giông được chia thành 22 phần, trong đó nhiều phần thể hiện chàng Giông là một người rất chăm chỉ, siêng năng cần cù trong lao động, việc gì Giông làm cũng giỏi từ làm nương rẫy, làm ruộng nước, làm thợ rèn cũng rất cừ khôi, Giông còn là "thợ cả" trong việc làm nhà rông cho buôn làng, đến cả việc đi xúc cá dưới suối cũng rất giỏi giang.

Từ đức tính yêu lao động, trọng tình nghĩa mà Giông luôn được mọi người trong buôn làng yêu mến, cảm phục, nhiều cô sơn nữ ở các buôn gần, buôn xa trong bụng luôn có ý nghĩ muốn "bắt" Giông về làm chồng!

Trong nhiều phần của sử thi còn thể hiện Giông là người có số "đào hoa", bởi Giông rất có tài chinh phục phái đẹp, một lúc có đến năm người yêu... Đối với thiên nhiên rừng núi, Giông là bạn của muông thú, trong nhà Giông nuôi tới 100 con hổ vằn, hổ không ăn thịt Giông mà lại giúp Giông trừ khử kẻ ác. Ngoài ra Giông còn thể hiện là "Chúa tể của muông thú" bởi thỏ, khỉ, tê tê, gấu, trăn, rắn... tất cả đều muốn làm bạn với Giông.

Sử thi còn thể hiện cuộc chiến đấu ngoan cường của chàng Giông, từ một thợ săn trong một lần Giông bị hai tên gian ác bắt đem bán cho một kẻ giàu có, Giông luôn bị hành hạ rất khổ sở bị đánh đập triền miên. Bằng ý chí, nghị lực và lòng gan dạ, trí thông minh, Giông đã chiến đấu với kẻ ác, để giành lại sự tự do, lẽ công bằng, lẽ phải... sử thi mang đậm tính nhân văn, cái ác bị quy phục trước cái thiện.

Khi được nghe toàn bộ sử thi, chúng ta không thấy sự thù hằn hay sự trả thù tàn bạo, khốc liệt của người đã giành được chiến thắng, còn kẻ thất bại không bị làm nhục, rồi sau đó họ kết nghĩa tình anh em.

Hiện nay, bao đêm dưới ánh trăng hay bên bếp lửa hồng, già Aar vẫn thường hát cho con cháu nghe về sử thi, hướng mọi người và con cháu tới cái thiện, cái mỹ và nhắc nhở phải biết lưu giữ các giá trị truyền thống tốt đẹp... Qua đó, để giáo dục con em trong buôn làng lòng nhân ái sự bao dung, độ lượng, sống có nghĩa tình.

Sử thi Đăm-Giông đã thể hiện những nét văn hóa đặc sắc của người Xê-Đăng sống quây quần dưới chân núi Ngọc Linh của núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ. Với giọng trầm ấm, ngân vang như tiếng cồng chiêng nó ngân dài ngân dài, vang xa như câu hát vỗ về êm ái dễ đi vào lòng người như một huyền thoại.