Anh tài xứ Kinh Bắc
Nguyễn Đình Vinh tiếp chúng tôi trong một xưởng sản xuất nghệ thuật của mình cạnh một ngôi nhà ba gian đậm chất làng quê. Trong một không gian tĩnh mịch, với ngổn ngang những vật dụng phục vụ cho công việc thường nhật của anh.
Anh Vinh tâm sự, nơi đây không phải là quê gốc của anh nhưng đã từ lâu anh xem đó như là quê hương thứ hai của mình, bởi ở đó chứa đựng một ký ức nhỏ trong vô vàn những ký ức về quê hương chôn rau cắt rốn của anh tại Thôn Ngọ, Chương Mỹ, Phú Xuyên, Hà Nội. Vốn sinh ra trong một gia đình đông anh em nghèo khó nơi quê mùa chất phác, ý thức đỡ đần cha mẹ đã khiến anh sớm quyết tâm từ bỏ công việc học tập tại trường khi còn học cấp 2. Cũng bắt đầu từ đây anh Vinh bén duyên với nghề khám trai bằng tất cả sự đam mê của một chàng trai mới lớn.
Anh Vinh bảo, nếu chỉ có sự tỉ mỉ thôi thì chưa đủ mà điều quan trọng là có thầy giỏi. Anh rất hào hứng mỗi khi nhắc đến tên người thầy đầu tiên truyền cho anh ngọn lửa yêu say nghề, người mà tên tuổi của ông không chỉ nức tiếng trong làng mà khắp cả vùng Phú Xuyên. Nghệ nhân đó chính là Nguyễn Bá Dinh, ông là người có tài năng khảm trai bậc nhất hồi ấy. Khi tuổi cao, ông đã mở một lớp học để truyền dạy những kinh nghiệm nghề khảm trai mà ông đúc kết suốt một thời gian dài làm nghề truyền dạy cho con cháu. Lớp học mà Vinh theo học có đến hàng nghìn người ngày đêm cần mẫn theo học. Và rồi với quyết tâm học bằng được ngón nghề ông cha, chỉ sau một thời gian ngắn Vinh đã lần lượt thu lượm được nhiều kiến thức cũng như những tuyệt kỹ từ người thầy của mình, anh đã bắt đầu khảm được các tác phẩm bắt mắt và có hồn được thầy và những người theo học ngợi khen. Nó chính là động lực thôi thúc anh kiên trì mải miết với nghề cho đến tận bây giờ.
Sau hơn chục năm theo học anh Vinh mới rèn luyện được tay nghề khá, có được rất nhiều tác phẩm về chủ đề cảnh vật, thiên nhiên. Anh có thể khảm đạt đến độ giống như một bức tranh vẽ, nhưng theo anh Vinh cái khó nhất và cũng thách thức nhất đối với người thợ khảm chính là khảm chân dung người. Chân dung đầu tiên thôi thúc anh đó chính là bức họa Bác Hồ, trước khi khảm chân dung Bác anh đều chủ động tìm hiểu, nghiên cứu qua sách báo, ti vi để ngắm nhìn rồi mường tượng cho đến khi lúc nào cũng có trong đầu hình ảnh của Bác mới quyết định tiến hành khảm.
Phải mất hai tháng trời vẽ chân dung Bác trên nền phiến đá. Theo anh Vinh thì vẽ được chân dung Bác mất thời gian nhất vẫn là vẽ những nét tỉ mỉ như chòm râu, mí mắt hay lông mày… Nếu như vẽ chân dung Bác mất ba tháng thì riêng vẽ những nét đó đã mất một phần ba thời gian rồi.
Anh Vinh cho biết, đối với nghề khảm trai thì, trước là cần có sự kiên trì, nhẫn lại, thứ hai là sự nhạy cảm, tinh tế và quan sát thả hồn của mình vào tác phẩm của mình. Không chỉ thế đối với người khảm lâu năm trong nghề thì họ còn có những bí quyết riêng mà không dễ gì chia sẻ với người khác. Ấy nhưng khi tôi có nhã ý muốn biết bí quyết khiến anh có được thành công như hôm nay, thì anh Vinh lại không chút ngần ngại, sẵn sàng chia sẻ những kinh nghiệm anh đúc kết được, vì theo anh việc chia sẻ cũng chính là mình đang giữ bí quyết cho riêng mình.
Say mê khảm truyền thần hình Bác Hồ
Khi đã có tay nghề vững, anh Vinh đã mở cho mình một xưởng sản xuất khảm trai riêng trên đất Bắc Ninh. Cở sở sản xuất của anh được nhiều người biết đến hơn khi tấm chân dung Bác được khảm trên nền đồng được hoàn thành. Tác phẩm độc đáo ấy được anh khảm truyền thần trong vòng một tháng, sau khi được nhiều người biết đến, anh đã được Tỉnh Đoàn Bắc Ninh tặng giải nhất tuổi trẻ sáng tạo vào dịp tháng 3 năm 1998.
Hồi tưởng lại câu chuyện của 13 năm về trước (1998), anh Vinh nói: “ Đó là một trong nhưng ký niệm đẹp trong cuộc đời khảm trai của tôi. Tôi bắt đầu khảm truyền thần bức chân dung của Bác, phải nói rằng những ngày đầu gặp rất nhiều khó khăn, vì trong mình chưa thể hình dung nổi hình ảnh của Bác cho dù chỉ là những đường nét nhỏ nhất trên gương mặt người. Vào thời điểm đó, tôi khảm khá nhiều bức chân dung của Bác trên nền đồng, nhưng chưa bức chân dung nào đẹp và có hồn bức vào cuối năm 2007 và đầu năm 2008".
Anh Vinh đưa cho chúng tôi xem một bức chân dung Bác được khảm trên nền đồng có nền đỏ giống y như bức ảnh chân dung Bác mà hầu hết các gia đình đều dành để treo ở nhưng vị trị trang trọng trong nhà. Anh Vinh bảo: “ Đấy là bức chân dung mà bạn bè và những ai hiểu biết trong nghề khảm trai đều ngợi khen". Song với anh thì đó cũng vẫn chưa phải là bức khảm tâm đắc nhất. Mà đó là bức khảm chân dung “ “Bác Hồ cười”, nó được coi là "tác phẩm đẹp nhất và tinh túy nhất”.
Và để có được một kiệt tác phẩm truyền thần ấy, anh Vinh lao tâm rất nhiều tháng ngày với bao công sức. Sau này, tác phẩm ấy được đem đi dự triển lãm nhân dịp đại lễ 1000 năm Thăng Long-Hà Nội được đánh giá là tác phẩm khảm trai truyền thần xuất sắc. Không chỉ dừng lại ở đó, cho đến nay, anh đã có hàng chục tác phẩm đạt danh hiệu tinh hoa làng nghề Việt Nam, rồi bằng chứng nhận doanh nhân tiêu biểu, cúp vàng 1000 năm Thăng Long –Hà Nội.
Năm nay, Nguyễn Đình Vinh ở tuổi 35, sau hơn 13 năm miệt mài anh đã có 1000 bức ảnh chân dung khảm truyền thần lớn nhỏ. Anh chia sẻ : “ Tôi đang có ý định khảm hình ảnh Bác Hồ trong ngày lễ tuyên ngôn độc lập tại Quảng Trường – Ba Đình nhưng vẫn thiếu một số những vật liệu cần thiết. Dự tính trong ngày Quốc khánh tới tác phẩm của tôi sẽ hoàn thành, để mỗi khi nhìn vào nó chúng ta thấy hình ảnh của Bác như đang hiện diện trước toàn thể đồng bào trong những giây phút lịch sử thiêng liêng của dân tộc”.
Tiễn chúng tôi bằng nụ cười đôn hậu, anh rất vui khi chia sẻ về những cống hiến của mình cho xã hội. Tuy vậy, khi nhắc đến tương lai của nghề khảm trai truyền thống nét mặt anh âu tư, phảng phất trầm buồn: “Đáng buồn là có một số người chạy theo lợi nhuận mà tạo ra những tác phẩm chân dung không có hồn, thiếu nghệ thuật thẩm mỹ. Vì chạy theo số lượng mà làm giảm uy tín làng nghề, điều đó là không nên. Thêm vào đó, hiện nay không còn nhiều người mặn mà với cái nghề khảm trai truyền, rồi đây không biết tương lai của làng nghề sẽ ra sao ? Còn với tôi, mỗi lần nghĩ khảm xong một tấm chân dung Bác trên nền đồng, tôi như thể được truyền lửa nhiệt huyết rạo rực cháy trong mình.
