Với 111 triệu dân, CAN là một liên minh thuế quan với Quy chế nhập cư linh hoạt được áp dụng từ giữa năm 2021. Theo đó, công dân các nước thành viên có quyền cư trú tạm thời lên đến 2 năm tại một quốc gia thành viên khác. Công dân các nước CAN có thể nhập cảnh với tư cách là khách du lịch vào quốc gia thành viên khác nếu có giấy tờ tùy thân hợp lệ và còn hiệu lực. Các quy định nhập cư đơn giản và đi lại dễ dàng được cho là một phần lý do khiến tình trạng tội phạm xuyên biên giới hoành hành mạnh tại khu vực thời gian gần đây.
Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao của CAN được Bolivia trên cương vị Chủ tịch luân phiên triệu tập khẩn cấp ngay sau hàng loạt vụ bạo loạn của các băng nhóm ma túy và tội phạm ở Ecuador nổ ra, gây bất ổn nghiêm trọng tình hình an ninh nước này. Theo thống kê, năm 2023, Ecuador ghi nhận 7.800 vụ giết người và cảnh sát đã tịch thu tổng cộng 220 tấn ma túy. Colombia và Ecuador mới đây đã chặn bắt 2 tàu chở hàng tấn ma túy ở Thái Bình Dương.
Tại Ecuador, các băng nhóm tội phạm ma túy đã gây ra nhiều vụ nổ bom, đốt xe hơi, tấn công có vũ trang nhằm vào các siêu thị, đài truyền hình và trường đại học, bắt cóc con tin ở nhiều nơi.
Mới đây, bạo loạn nổ ra chỉ một ngày sau khi José Adolfo Macías - biệt danh "Fito", một trong những tù nhân nguy hiểm nhất Ecuador và là thủ lĩnh của băng nhóm tội phạm Los Choneros đã trốn thoát khỏi trại giam nơi y đang thụ án 34 năm tù.
Tình hình tội phạm kéo theo bạo loạn đã buộc Tổng thống Ecuador đặt nước này trong "tình trạng chiến tranh" chống hoạt động tội phạm khủng bố. Ecuador cũng có kế hoạch trục xuất các phạm nhân người nước ngoài, nhằm giảm áp lực cho các nhà tù hiện giam giữ tới 31.000 phạm nhân.
Chính phủ Ecuador khẳng định tiếp tục truy lùng "Fito". Tư lệnh Các lực lượng vũ trang khẳng định quân đội đã sẵn sàng tuyên chiến với các nhóm tội phạm và khủng bố. Boliva và Peru cũng thông báo thắt chặt an ninh đề phòng tội phạm xâm nhập lãnh thổ...
Phát biểu tại một hội nghị của CAN, Tổng thống Peru Dina Boluarte nhấn mạnh tầm quan trọng trong việc bảo đảm an ninh quốc gia thông qua các cơ chế hoạt động mới, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các nước trong khu vực. Bà cảnh báo các tổ chức tội phạm xuyên biên giới đã liều lĩnh hơn, thậm chí đe dọa nền dân chủ, thể chế chính trị cũng như an ninh quốc gia, đòi hỏi các nước phải hành động khẩn cấp.
Kế hoạch hành động của khu vực bao gồm tăng cường giám sát an ninh tại các khu vực biên giới 4 quốc gia, cũng như chia sẻ thông tin và hợp tác trong lĩnh vực tội phạm ma túy. Các nước quyết định thành lập Mạng lưới an ninh 24/7 các nước vùng Andes để triển khai hiệu quả kế hoạch đã đề ra. Các thành viên CAN cũng thống nhất xây dựng một cơ chế tình báo chiến lược để hợp tác thông tin giữa các nước trong vùng về hoạt động của tội phạm ma túy, buôn bán người và vũ khí, vượt biên và khai thác khoáng sản trái phép, cũng như các hoạt động ảnh hưởng tới an ninh khu vực. Theo thỏa thuận, các nước cũng hợp tác trong các chiến dịch cảnh sát và quân sự, đặc biệt là giám sát của lực lượng không quân tại các khu vực rừng rậm nơi tội phạm ẩn nấp.
Theo kế hoạch, CAN sẽ tổ chức một hội nghị quốc tế về tội phạm ma túy và tội phạm xuyên biên giới trong nửa đầu năm nay. Bạo lực do các băng nhóm tội phạm là nỗi lo chung của các nước trong khu vực vốn được cho là "điểm nóng" trên thế giới về tội phạm ma túy và tội phạm xuyên quốc gia. Các nước tiếp tục phối hợp trong nhiệm vụ ngăn chặn nguy cơ làn sóng tội phạm gia tăng và duy trì ổn định khu vực.
