Nẫu ruột chờ thông quan bán vải

Chị Nguyễn Thị Thanh, một chủ buôn vải cho biết: Đây là vải Hưng Yên chín sớm, được đóng trong các thùng xốp, mỗi thùng chứa 20 kg vải quả tươi cộng với năm kg nước đá làm lạnh, giữ cho quả vải tươi lâu. Đa số là loại vải có tên là “u vằn”: quả to, màu đỏ sậm, vỏ nổi vằn, vị ngọt pha chua (không ngọt đậm như vải thiều Thanh Hà hay Lục Ngạn- Bắc Giang).

Các xe tải chở quả vải (loại 5- 7 tấn) xuất phát từ Hưng Yên quãng 6- 7 giờ tối hôm trước, chạy suốt đêm, để khoảng 5-7 giờ sáng hôm sau có mặt tập kết hàng tại cửa khẩu Lào Cai, sau đó bốc hàng sang các xe ô tô tải nhẹ (loại 3,5- 4 tấn) của phía TQ hoặc các xe kéo bánh lốp (loại 2- 2,5 tấn) của Việt Nam chờ sẵn ở cửa khẩu phía Lào Cai.

Ngay khi mở cửa khẩu (7 giờ sáng hằng ngày), xe chở quả vải tươi đóng trong các hộp xốp trắng lốp đã chen nhau xếp hàng dài, xếp kín trên cầu Hồ Kiều, nối sang tận phía đường Nguyễn Huệ (thành phố Lào Cai), chờ đến lượt làm thủ tục mang vải vào chợ Hà Khẩu. Cứ khoảng 30- 40 phút, lực lượng chức năng phía cửa khẩu TQ mới làm xong thủ tục cho một loạt ba xe chở vải thông quan vào chợ; trong khi số lượng vải tập kết tại cửa khẩu Lào Cai khá lớn (lên tới hàng trăm xe), vì vậy xe chở vải bị dồn ứ xếp hàng dài ngay trên cầu Hồ Kiều, dưới cái nắng chang chang như đổ lửa.

Hầu như ngày nào cũng có xe vải phải quay trở lại phía Lào Cai, vì hết giờ làm việc (17 giờ) của cơ quan chức năng tại cửa khẩu. Ngày 3-6, có 12 xe chở vải không thông quan được, do hết giờ làm việc, phải quay trở lại phía Lào Cai, đợi thông quan vào ngày hôm sau. Nguyên nhân là do mặt bằng chợ chật hẹp nên cơ quan chức năng phía Hà Khẩu (TQ) chỉ giải quyết thông quan lần lượt theo thứ tự để bảo đảm không ùn tắc trong chợ.

Tại Hà Khẩu (TQ), vải quả được đưa vào khu chợ sát bờ sông Nậm Thi để mua bán. Cả khu chợ xếp đầy những hộp xốp trắng toát, tư thương TQ khoác túi tiền trên vai, tay cầm dao nhíp dọc băng dính dán miệng hộp xốp xem hàng, ngã giá, được thì mua không thì xem hàng khác. Hàng trăm kẻ bán, người mua nhộn nhịp khu chợ vải nằm ngay sát sông Nậm Thi, nhưng dường như tư thương TQ nào đã xem hàng và trả giá, nếu chủ hàng người Việt không đồng ý thì cũng rất khó bán cho người mua khác, với giá cao hơn.

Chị Phạm Thị Lợi, chủ xe hàng chở 200 hộp quả vải (tương đương bốn tấn) chờ đợi từ hai giờ chiều đến gần hết giờ đóng cửa khẩu mà vẫn chưa bán được hàng. Chị buồn bã nói: “ Em đã lựa loại vải quả to, đều, giữ kín bằng nước đá nên còn tươi mà họ chỉ trả có 110 nhân dân tệ/thùng. Nếu bán giá đó là em lỗ cước vận tải (bốn triệu đồng), nhưng gần tối rồi, nếu nằm lại ở bên này phải trả tiền bến bãi; sợ nhất là nước đá tan chảy, hết độ lạnh, vải sẽ thối hỏng. Đành phải bán, bù lỗ bằng chuyến khác vậy”.

Theo thống kê của Chi cục Hải quan cửa khẩu Lào Cai, từ đầu mùa vải chín (cuối tháng 5) đến nay, đã có khoảng 1.300 tấn quả vải Hưng Yên chín sớm được bán sang Hà Khẩu (TQ), trị giá khoảng 16 tỷ đồng. Lực lượng Hải quan và Biên phòng cửa khẩu đã tạo mọi điều kiện thuận lợi về nơi tập kết, đường vận chuyển và thủ tục để thông quan nhanh mặt hàng quả tươi này.

Bà Đào Thu Mai, Chi cục phó Chi cục Hải quan cửa khẩu Lào Cai cho biết, do quả vải chủ yếu được tư thương trong nước thu gom rồi bán sang Hà Khẩu bằng đường biên mậu (không có hợp đồng bán hàng) nên diễn ra cảnh “tranh bán, tranh mua”; hàng ít thì giá cao ngược lại hàng nhiều thì sụt giá. Ban quản lý khu kinh tế cửa khẩu Lào Cai thường xuyên khuyến cáo chủ hàng trong nước chủ động tìm kiếm, ký kết hợp đồng bán hàng và thông quan bằng đường chính ngạch, tuy nhiên trong số hơn 1.300 tấn quả vải đã bán sang Hà Khẩu mới chỉ có duy nhất một lô hàng hơn 100 tấn được bán có hợp đồng. Chính vì vậy, tuy nhu cầu tiêu thụ quả vải Việt Nam ở thị trường Vân Nam, Quảng Tây (TQ) rất lớn nhưng kiểu buôn bán theo đường biên mậu tiềm ẩn rất nhiều rủi ro, nhất là khi vào mùa vải thiều Lục Ngạn chín rộ.