Xác định chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là một trong những yếu tố quyết định thành công của đổi mới giáo dục, những năm qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành, chỉ đạo thực hiện các quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, chuẩn hiệu trưởng cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông và thực hiện đánh giá đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục theo chuẩn nghề nghiệp. Công tác tập huấn, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, đáp ứng yêu cầu theo chuẩn và yêu cầu thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới bảo đảm tiến độ, chất lượng.
Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, cả nước có hơn một triệu cán bộ quản lý, giáo viên đều có lòng yêu nghề, phẩm chất đạo đức nghề nghiệp tốt, có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, có ý chí vươn lên, tích cực học tập, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Các nhà trường bước đầu được đổi mới theo tinh thần phát huy tính năng động, chủ động và tích cực của người học. Để thực hiện đổi mới, các thầy giáo, cô giáo đã tích cực, chủ động trong việc đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra đánh giá, ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác giảng dạy và quản lý. Bên cạnh đó, đội ngũ nhà giáo cũng chủ động tự bồi dưỡng để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, không ngừng đổi mới, sáng tạo trong hoạt động dạy học và giáo dục; thích ứng với dạy học trực tuyến, đào tạo từ xa trong bối cảnh tác động của dịch Covid-19 kéo dài.
Không chỉ về chuyên môn, nghiệp vụ, cơ chế chính sách cho đội ngũ nhà giáo cũng được chú trọng đổi mới. Hiện nay tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn trình độ đào tạo (theo Luật Giáo dục năm 2019) cấp mầm non là 77,8%, tiểu học là 69,4%, trung học cơ sở là 83,3%, trung học phổ thông là 99,9%. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã hướng dẫn địa phương rà soát việc tuyển dụng, bố trí, sử dụng giáo viên hợp lý, hiệu quả; đồng thời có giải pháp lâu dài để quy hoạch, tuyển dụng và bố trí đủ giáo viên dạy đúng và đủ các môn học. Các địa phương đã chủ động rà soát đội ngũ hiện có để xác định số lượng biên chế giáo viên cần bổ sung cho từng cấp học; xây dựng lộ trình, các giải pháp khắc phục tình trạng thừa-thiếu giáo viên gắn với nâng cao hiệu quả việc tinh giản biên chế. Phối hợp với các cơ sở đào tạo giáo viên để đặt hàng đào tạo, bồi dưỡng và điều tiết giáo viên từ nơi thừa sang nơi thiếu, bảo đảm “có học sinh thì phải có giáo viên đứng lớp”.
Tuy nhiên, thực tế, phát triển đội ngũ nhà giáo hiện nay vẫn còn những bất cập. Giáo viên cấp trung học cơ sở và cấp trung học phổ thông chưa bảo đảm cơ cấu môn học, nhất là khi triển khai thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới có một số môn học mới. Tình trạng thừa - thiếu cục bộ giáo viên mầm non, phổ thông ở một số địa phương vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Theo thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện cả nước thừa 10.178 giáo viên nhưng lại thiếu 94.714 giáo viên. Chất lượng đội ngũ không đồng đều, còn khoảng cách lớn giữa các vùng có điều kiện kinh tế khó khăn và các vùng thuận lợi. Công tác xây dựng quy hoạch, dự báo nhu cầu về đội ngũ của nhiều địa phương chưa kịp thời hoặc không hiệu quả dẫn đến bị động trong bố trí số lượng giáo viên. Việc đánh giá giáo viên còn một số bất cập; chính sách tiền lương đối với đội ngũ giáo viên, nhất là giáo viên mầm non chưa tương xứng cho nên chưa tạo được động lực phấn đấu cho đội ngũ.
Các chuyên gia giáo dục cho rằng, để đội ngũ nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, ngành giáo dục cần chú trọng công tác xây dựng, tập huấn, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ; nhất là có khả năng thích ứng với dạy học trực tuyến, đào tạo từ xa. Năm 2021, các địa phương sẽ cử 37.389 giáo viên tham gia đào tạo nâng chuẩn trình độ, gồm: 9.859 giáo viên mầm non (chiếm tỷ lệ 10,96% giáo viên chưa đạt chuẩn); 17.822 giáo viên tiểu học (chiếm tỷ lệ 6,36% giáo viên chưa đạt chuẩn); 9.708 giáo viên trung học cơ sở (chiếm tỷ lệ 3,86% giáo viên chưa đạt chuẩn). Thực hiện đào tạo giáo viên gắn với nhu cầu thực tiễn bảo đảm đủ về cơ cấu, số lượng, chất lượng. Phương thức đào tạo giáo viên, từ khâu tuyển sinh đến nội dung, phương pháp, hình thức đào tạo cần theo hướng phát triển năng lực nghề nghiệp; gắn liền việc đào tạo trong các trường sư phạm với hoạt động tại các trường phổ thông.
Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng cho biết, chuẩn bị đội ngũ cho đổi mới giáo dục, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tham mưu Chính phủ ban hành Nghị định 116/2020/NĐ-CP với nhiều quy định mới. Các địa phương trên cơ sở tính toán nhu cầu có thể đặt hàng đào tạo giáo viên theo lộ trình để thực hiện theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Bộ cũng đã làm việc với các trường sư phạm về việc mở ngành đào tạo giáo viên phù hợp với chương trình giáo dục phổ thông mới. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã có một “bức tranh” tổng thể về thừa - thiếu giáo viên và các giải pháp đưa ra để các địa phương thực hiện theo nguyên tắc “ở đâu có học sinh thì phải có giáo viên” nhưng trên cơ sở điều tiết, cơ cấu hợp lý, hiệu quả, phù hợp thực tiễn, bảo đảm đội ngũ nhà giáo đáp ứng tốt nhất yêu cầu đổi mới giáo dục.
