Nạn xâm phạm sở hữu trí tuệ trong lĩnh vực xe gắn máy

Tháng 5-2004, Chi cục Quản lý thị trường (QLTT) tỉnh Hà Tĩnh bắt giữ 155 xe máy không tem nhãn với lốc máy dập nổi chữ "UMV" được xác định là vi phạm kiểu dáng công nghiệp đối với xe Jupiter của hãng Yamaha đã được đăng ký độc quyền sản xuất và phân phối tại Việt Nam.

Liên tiếp sau đó, QLTT và Cảnh sát kinh tế tỉnh Hưng Yên phát hiện 14 xe máy mang nhãn hiệu SUFAT vi phạm kiểu dáng của xe Jupiter; QLTT và An ninh kinh tế Nam Hà bắt giữ 29 xe SUFAT vi phạm kiểu dáng Jupiter và 8 xe SUFAT khác vi phạm kiểu dáng xe Wave (hãng Honda); tỉnh Thái Bình bắt giữ 59 xe (SUFAT) vi phạm kiểu dáng Jupiter và 18 xe vi phạm kiểu dáng xe Wave!

Qua làm việc với Công ty SUFAT Việt Nam Co.Ltd, các ngành chức năng đã lật tẩy sai phạm nghiêm trọng của công ty này là: họ chỉ đăng ký, đăng kiểm kiểu loại xe Dream (từ tháng 1-2002) nhưng từ đó lại sản xuất hàng loạt xe nhái kiểu dáng công nghiệp của những loại xe đang bán chạy trên thị trường với thủ đoạn về tổng thể giữ nguyên hình dáng sản phẩm mẫu: từ yếm xe, cụm đèn pha, mặt nạ, tay lái, đèn hiệu trước cho đến kết cấu khung, bánh xe, cốp, giảm xóc, ống xả, cụm đèn hậu, chắn bùn... chỉ thay đổi vài chi tiết phụ, điềm nhiên dán tem đăng kiểm kiểu loại Dream để nhập nhèm "treo đầu dê, bán thịt chó" và đưa ra lưu hành...

Ngày 16-8-2004, Đội chống hàng giả, Phòng CSĐT tội phạm về trật tự quản lý kinh tế và chức vụ, Công an TP Hà Nội phối hợp Công ty Honda kiểm tra đột xuất bốn điểm tiêu thụ và một cơ sở lắp ráp xe máy ở ngoại thành đã thu giữ 145 xe máy vi phạm kiểu dáng xe Dream, Wave - hãng Honda, chỉ khác ở vài chi tiết nhựa và... 11 loại nhãn hiệu khác nhau được dán lên phần thân xe như: Hansom, Warm, Oriental, Ducal, Lisohaka, Guida, Waythai, Empire, Majesty, Fanlim và Vecstar!

QLTT Đà Nẵng cũng vừa ra quyết định xử phạt 16 triệu đồng, thu hồi và tiêu hủy những phần vi phạm đối với 72 xe máy do Công ty Thực phẩm và đầu tư công nghệ - FOCOCEV (ở phường Tam Hiệp, Biên Hòa, Đồng Nai) lắp ráp và đưa vào lưu thông, vi phạm kiểu dáng công nghiệp của hãng xe VMEP...

Những con số thu giữ trên đây chỉ chiếm tỷ lệ rất nhỏ so với số đã tiêu thụ trót lọt trên thị trường, chưa kể nhiều trường hợp mua xe chính hiệu rồi đem thay thế phụ tùng dỏm, bán với giá chính hãng; làm giả hoàn toàn cả xe... Thực trạng trên cho thấy, xe máy ngày nay không chỉ mang giá trị tiện ích với ý nghĩa là phương tiện tham gia giao thông mà nó ngày càng được đầu tư tiền bạc, tìm tòi sáng tạo để luôn thay đổi, hoàn thiện về kiểu dáng, mẫu mã nhằm đạt giá trị thẩm mỹ, tiện ích, an toàn cao hơn, đáp ứng yêu cầu của người tiêu dùng. Song với sự tồn tại của những doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp chỉ nhăm nhe "chộp" mẫu mã đang thịnh hành của hãng lớn để làm nhái, kiếm lời phần ngọn, cạnh tranh không lành mạnh về giá cả (vì họ không mất tiền đầu tư cho sáng chế, chất lượng hàng hóa của họ kém, có thể bán với giá thấp hơn) sẽ làm ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu bị lợi dụng; không khuyến khích được hoạt động nghiên cứu sáng tạo!

Nạn xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ vẫn phổ biến vì một lý do khách quan là chúng ta chưa có hệ thống luật đầy đủ, đồng bộ; chế tài xử lý chưa nghiêm trong khi việc điều tra, phát hiện, thẩm định để đi đến xử lý vi phạm rất mất thời gian, tốn kém tiền bạc, tạo điều kiện cho việc tẩu tán tang vật. Việc cấp giấy đăng kiểm xem ra cũng trở nên hình thức; có quá nhiều đầu mối: Tòa án, Công an, QLTT, Hải quan, Thanh tra chuyên ngành sở hữu công nghiệp và UBND cấp quận huyện, tỉnh, TP được trao quyền xử lý vi phạm trong lĩnh vực này nhưng thực tế chỉ có công an, QLTT vào cuộc. Người tiêu dùng chưa nắm vững thông tin về sản phẩm nên dễ mua nhầm, hoặc ham rẻ bất chấp hậu quả kém an toàn của xe nhái vẫn mua...

Thật đáng lo ngại khi tai nạn giao thông nghiêm trọng cứ ngày một gia tăng một phần do người dân dùng xe kém chất lượng xét trên cả bình diện chung, tình trạng xâm phạm thô bạo quyền sở hữu trí tuệ sẽ còn ảnh hưởng đến thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam nếu chúng ta không có giải pháp hữu hiệu và kịp thời!