Lĩnh vực cơ chế chính sách
1. NAFOSTED tạo bước đột phá trong đổi mới cơ chế quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học
Quỹ phát triển KH và CN quốc gia (NAFOSTED) là một mô hình mới trong quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ở nước ta, được chính thức triển khai từ năm 2008. Năm 2010 kinh phí quỹ giải ngân cho các chương trình tài trợ khoảng 200 tỷ đồng (tăng gấp hai lần so với năm 2009). Ðến cuối năm 2010 quỹ đã tài trợ cho khoảng 600 đề tài, dự án nghiên cứu khoa học với sự tham gia của ba nghìn nhà khoa học trong phạm vi cả nước. Quỹ xây dựng được phương thức quản lý hoạt động khoa học theo chuẩn mực quốc tế góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học cơ bản của Việt Nam gần hơn với trình độ nghiên cứu ở các nước phát triển.
2. Thành lập viện nghiên cứu trong doanh nghiệp
Nhiều doanh nghiệp đã xác định KH và CN đóng vai trò quyết định cho sự phát triển bền vững của mình. Trong năm nay có nhiều doanh nghiệp thành lập viện nghiên cứu. Một hướng đi tích cực, bảo đảm cho sự phát triển vững chắc cho doanh nghiệp. Ngày 25-5-2010, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu công nghệ FPT đã chính thức ra mắt, nhằm mục tiêu tạo ra môi trường gắn kết, thu hút và quy tụ nhiều 'chất xám' không chỉ ở Việt Nam mà còn trên thế giới để nghiên cứu, phát triển các ngành công nghiệp, đóng góp vào sự phát triển nền kinh tế nước nhà. Viện Nghiên cứu thủy sản Bình An đã làm lễ khánh thành ngày 30-7-2010 tại khu công nghiệp Trà Nóc 2, TP Cần Thơ. Trọng tâm các hoạt động trước mắt của viện là bảo tồn và phát triển loài cá tra đặc sản của vùng sông nước đồng bằng sông Cửu Long.
Lĩnh vực KHXH và Nhân văn
3. Hoàn thành công trình nghiên cứu tổng thể về 1000 năm Thăng Long - Hà Nội (KX-09)
Ngày 2-10, UBND thành phố Hà Nội và Bộ KH-CN tổ chức công bố kết quả nghiên cứu của Chương trình khoa học cấp Nhà nước về Hà Nội. Chương trình có tên: 'Nghiên cứu, phát huy điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và giá trị lịch sử, văn hóa 1000 năm Thăng Long - Hà Nội phục vụ phát triển toàn diện Thủ đô' (KX - 09). Chương trình gồm 12 đề tài nghiên cứu từng lĩnh vực cụ thể quy tụ 578 nhà khoa học thuộc 89 tổ chức KH - CN tham gia nghiên cứu. Thông qua các đề tài của chương trình, đã có 37 cán bộ được đào tạo sau đại học. Ðược biết, chương trình KX - 09 đã đưa ra được 54 giải pháp khoa học được đề xuất nhằm phát triển Thủ đô.
4. Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long được UNESCO công nhận là Di sản của Văn hóa thế giới
Năm 2010 là năm ghi nhận của thế giới về nhiều giá trị di sản của Việt Nam trong đó có Hoàng thành Thăng Long. Ðể có được thành công này không thể không nhắc đến vai trò của các nhà khoa học trong việc xây dựng hồ sơ để trình Ủy ban UNESCO công nhận. Quá trình lập hồ sơ đệ trình UNESCO công nhận Khu trung tâm Hoàng thành Thăng Long là Di sản Văn hóa thế giới được thực hiện trong vòng một tháng. Ðiều này thể hiện rất rõ quyết tâm và nỗ lực của từng nhà khoa học nhận trách nhiệm tham gia lập hồ sơ. Tuy nhiên, để có bộ hồ sơ được các thành viên của UNESCO đánh giá cao, các nhà khoa học đã dành bốn năm với tất cả tâm huyết và kiến thức để nghiên cứu những hiện vật đã phát lộ.
Lĩnh vực ứng dụng công nghệ
5. Lần đầu tại Việt Nam thực hiện thành công ghép tim từ người chết não
Trên cơ sở những thành công của ghép thận, ghép gan và ghép tim trên thực nghiệm, tháng 7-2009, Bộ KH và CN đã phê duyệt đề tài cấp Nhà nước: 'Nghiên cứu triển khai ghép tim trên người lấy từ người cho chết não' thuộc chương trình 'Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ phục vụ bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cộng đồng' do GS, TS Nguyễn Tiến Bình (Giám đốc Học viện Quân y) làm chủ nhiệm. Ngày 17-6-2010, Học viện Quân y đã thực hiện thành công ca ghép tim trên người đầu tiên tại Việt Nam.
6. Công bố chíp xử lý 32 - bit VN 1632
Ngày 27-10, tại TP Hồ Chí Minh, Trung tâm Nghiên cứu và Ðào tạo thiết kế vi mạch (ICDREC) đã công bố chíp vi xử lý 32-bit VN1632. Chíp VN 1632 là một trong các sản phẩm của đề tài 'Nghiên cứu, phát triển phương pháp thiết kế và chế tạo chíp vi xử lý điều khiển RISC, mã số KC.01.08/06-10 do Bộ KH và CN đầu tư. Chíp VN 1632 đáp ứng được yêu cầu của các hệ thống điều khiển phức tạp, đòi hỏi tốc độ cao như trong điện thoại di động, mã hóa/giải mã dữ liệu, thiết bị truyền thông, xử lý ảnh. Ðại diện ICDREC đã tiến hành tích hợp chíp VN 1632 trong sản phẩm khung ảnh điện tử và thiết kế sản phẩm KIT thí nghiệm để VN 1632 phục vụ nghiên cứu, giáo dục.
7. Cần cẩu siêu trường, siêu trọng 1.200 tấn của Xí nghiệp cơ khí Quang Trung
Xí nghiệp cơ khí Quang Trung Ninh Bình đã thiết kế, chế tạo và lắp đặt cầu trục gian máy, cầu trục trung gian và cầu trục chân đế cho công trình thủy điện Sơn La - công trình trọng điểm cấp quốc gia, công trình thủy điện thế kỷ của Việt Nam. Sản phẩm 'Cầu trục gian máy 1200T/200T/20T' được dùng để nâng, hạ Rô-to tua-bin có trọng lượng 1.200 tấn. Ðây là sản phẩm lớn nhất ở Việt Nam từ trước đến nay, do chính các kỹ sư Việt Nam nghiên cứu, thiết kế, chế tạo.
Sản phẩm có chất lượng cao, không thua kém sản phẩm của các nước tiên tiến khác, đạt tỷ lệ nội địa hóa đến 90%, đáp ứng nhu cầu thi công với tiến độ nhanh, giá thành lại rẻ hơn hàng nhập khẩu vì thế tiết kiệm cho đất nước hàng trăm tỷ đồng.
8. Phần mềm diệt vi-rút Việt Nam lọt vào top 10 phần mềm diệt vi-rút tốt nhất thế giới
Phần mềm diệt vi-rút Bkav của Việt Nam đã xuất sắc vượt qua hơn 50 sản phẩm phần mềm diệt vi-rút của các hãng có tên tuổi trên thế giới để vào top 10 phần mềm diệt vi-rút tốt nhất trên thế giới. Phần mềm diệt vi-rút Bkav của Việt Nam đạt điểm RAP 91.3/100, đứng thứ bảy trong bảng xếp hạng 64 phần mềm tham gia kiểm định.
Lĩnh vực hội nhập quốc tế về KH và CN
9. Hợp tác giữa Việt Nam và Mỹ trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Ngày 30-3, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH và CN) đã tổ chức lễ ký bản ghi nhớ về hợp tác giữa Việt Nam và Mỹ trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân. Bản ghi nhớ mở ra cơ hội hợp tác trong các lĩnh vực phát triển nguồn nhân lực; phát triển hạ tầng cơ sở an ninh và an toàn, tiếp cận các nguồn nhiên liệu hạt nhân đáng tin cậy; quản lý chất thải phóng xạ và nhiên liệu đã qua sử dụng. Việt Nam đã chứng tỏ cam kết của mình trong việc phát triển điện hạt nhân dân sự một cách có trách nhiệm thông qua việc thực hiện cẩn thận các bước trong hợp tác với Mỹ và các đối tác quốc tế khác nhằm hướng tới việc phát triển cơ sở hạ tầng hạt nhân cần thiết cho việc quản lý nhà máy điện hạt nhân trong những thập kỷ tới.
Lĩnh vực tôn vinh nhà khoa học
10. Giáo sư Ngô Bảo Châu đoạt Giải toán học Fields
Giáo sư Bảo Châu là nhà toán học đầu tiên của Việt Nam giành được giải thưởng danh giá này. Với sự kiện này, Việt Nam trở thành quốc gia châu Á thứ hai sau Nhật Bản có nhà toán học đoạt giải này. Huy chương Fields là một giải thưởng được trao cho tối đa bốn nhà toán học không quá 40 tuổi tại mỗi kỳ Ðại hội Toán học Thế giới của Hiệp hội Toán học quốc tế (IMU).
