Thế giới đang trải qua một thời kỳ nhiều biến động, nhanh chóng, phức tạp, khó đoán định. Hòa bình, hợp tác và phát triển vẫn là xu thế lớn, là dòng chảy chính và lợi ích chung của các nước. Xu thế đa cực, đa trung tâm ngày càng rõ nét và trở thành xu thế chủ đạo, vai trò của các tổ chức khu vực trên các châu lục ngày càng gia tăng, tạo ra mối quan hệ đan xen, tăng cường hợp tác. Dưới tác động của toàn cầu hóa, các nước đẩy mạnh tiến trình liên kết kinh tế, với những hình thức ngày càng đa dạng, sâu rộng, trên nhiều lĩnh vực, là động lực phát triển. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực đời sống xã hội đang là động lực hình thành xã hội thông tin, nền sản xuất thông minh, kinh tế tri thức, thúc đẩy quá trình cải cách, đổi mới, sáng tạo và tái cấu trúc ở mọi quốc gia, dân tộc, khu vực và thế giới.
Tuy nhiên, thế giới hiện nay cũng đang tiềm ẩn nhiều nguy cơ và thách thức. Các nước lớn điều chỉnh chiến lược, vừa hợp tác, thỏa hiệp, vừa cạnh tranh, đấu tranh kiềm chế lẫn nhau quyết liệt, giành vị thế và lợi ích gây ra tình hình phức tạp ở nhiều khu vực và nhiều nước. Xung đột dân tộc, tôn giáo, khủng bố quốc tế, chiến tranh cục bộ, chiến tranh kinh tế, thương mại, chiến tranh mạng, các hoạt động can thiệp, lật đổ, bất tuân dân sự, tranh chấp chủ quyền, lãnh thổ, tài nguyên… diễn ra dưới những hình thức mới, gay gắt hơn. Chạy đua vũ trang tiếp tục gia tăng, tập trung giữa các nước lớn và các nước láng giềng khu vực với nhau, kể cả trong sản xuất vũ khí thế hệ mới, được sử dụng ở những điểm nóng, nếu không có cơ chế và kiểm soát chặt chẽ, sẽ là mối nguy hiểm, đe dọa an ninh của toàn nhân loại. Cộng đồng quốc tế đang phải đối phó với nhiều vấn đề toàn cầu, như: bảo vệ hòa bình, an ninh con người, an ninh mạng, an ninh năng lượng, an ninh tài chính, an ninh lương thực, khủng bố quốc tế, tội phạm xuyên quốc gia, biến đổi khí hậu, thảm họa thiên nhiên, đói nghèo, hậu quả của đại dịch Covid-19… có tính nghiêm trọng. Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân tộc, dân túy, chủ nghĩa cường quyền nước lớn, chủ nghĩa thực dụng gia tăng mạnh mẽ trong quan hệ quốc tế. Luật pháp quốc tế và các thể chế đa phương toàn cầu đứng trước những thách thức lớn. Việc đe dọa vũ lực và sử dụng vũ lực vẫn được nhiều thế lực xác định là công cụ quan trọng để đạt mục tiêu bành trướng, áp đặt. Xu hướng tập hợp lực lượng, liên kết - đấu tranh vì lợi ích quốc gia - dân tộc diễn ra gay gắt, đặt các nước đang phát triển, nhất là những nước vừa và nhỏ, trước nhiều sức ép, đặc biệt dưới tác động của cạnh tranh địa chính trị giữa các nước lớn.
Khu vực châu Á - Thái Bình Dương có vị trí địa chiến lược ngày càng cao, sức hút ngày càng tăng, tuy vậy, cạnh tranh chiến lược ngày càng quyết liệt, diễn ra phức tạp với tầm mức cao hơn, mở rộng trên nhiều lĩnh vực: chính trị, ngoại giao, kinh tế, thương mại, tài nguyên, môi trường, chủ quyền lãnh thổ, biển, đảo, không gian mạng...; liên quan đến cả an ninh truyền thống và phi truyền thống. ASEAN cũng đứng trước những thách thức, nhất là do lực kéo ly tâm từ các nước lớn. Đồng thời, bản thân trong nội bộ ASEAN cũng còn tồn tại những bất ổn, trình độ phát triển giữa các nước còn chưa đồng đều. Tình hình Biển Đông cơ bản ổn định, song cũng xuất hiện những động thái mới, cục diện mới, nhất là việc vi phạm, tranh chấp chủ quyền, vi phạm tự do hàng hải tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn nguy cơ căng thẳng, xung đột.
Đối với nước ta, những thắng lợi sau gần 35 năm tiến hành công cuộc đổi mới tiếp tục tạo đà cho kinh tế - xã hội phát triển, quốc phòng, an ninh được củng cố, tăng cường. Sự lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành sáng suốt, quyết liệt, hiệu quả của Đảng, Nhà nước, nhất là trong phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững an ninh, quốc phòng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, chủ động ứng phó, phòng, chống đại dịch Covid-19 vừa qua càng khẳng định bản chất tốt đẹp của chế độ xã hội chủ nghĩa; tăng thêm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước, Quân đội và sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc; vị thế, uy tín của Việt Nam trên trường quốc tế được nâng cao. Tuy nhiên, các thế lực thù địch luôn tìm cách đẩy mạnh chiến lược “diễn biến hòa bình”, tăng cường sử dụng các biện pháp “tấn công mềm”, tập trung làm chuyển biến về chính trị tư tưởng, đạo đức, lối sống, thúc đẩy quá trình “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; kích động, chia rẽ, đòi “phi chính trị hóa Quân đội”; hạ thấp, phủ nhận vai trò, uy tín lãnh đạo của Đảng nhằm xóa bỏ mục tiêu con đường đi lên chủ nghĩa xã hội. Trong thời điểm hiện nay, chúng ta đang tổ chức đại hội đảng các cấp, hướng tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, các thế lực thù địch tập trung chống phá quyết liệt hơn, với nhiều hình thức mới, thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt.
Những diễn biến của thế giới, khu vực và trong nước đã và đang đem lại cả thuận lợi và thời cơ, khó khăn và thách thức đan xen, đặt ra những yêu cầu mới đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Đất nước ta có thêm những thuận lợi, thời cơ trong giữ vững hòa bình, ổn định, hợp tác, phát triển, đẩy lùi nguy cơ chiến tranh. Đây chính là thời điểm tốt cho chúng ta phát huy lợi thế, tính ưu việt của chế độ, sự thông minh, tính năng động, sáng tạo, khát vọng vươn lên của con người, dân tộc Việt Nam để đi tắt, đón đầu, huy động cao độ nguồn lực, nâng cao sức mạnh mềm, phát huy sức mạnh tổng hợp vào sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Chúng ta có điều kiện để lựa chọn những sách lược hợp lý, thực hiện “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, không bị chi phối trong quan hệ quốc tế, giảm sức ép của các nước lớn; đẩy mạnh quan hệ hợp tác trong các vấn đề địa chiến lược để kiềm chế, đẩy lùi âm mưu, hành động vi phạm chủ quyền, lãnh thổ, sự chống phá của các thế lực thù địch nhằm can thiệp công việc nội bộ, thực hiện “diễn biến hòa bình” phá hoại chế độ xã hội chủ nghĩa. Chúng ta cũng có những điều kiện thuận lợi hơn để tiếp cận nguồn vốn và công nghệ đa dạng, tranh thủ thị trường, tham gia vào mạng lưới sản xuất và chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu, tạo sức đột phá mới trong phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường tiềm lực, sức mạnh quốc phòng, an ninh. Mặt khác, chúng ta cũng có thêm nhiều điều kiện thuận lợi để tham gia ngày càng tích cực, hiệu quả hơn vào việc giải quyết những vấn đề toàn cầu, như: gìn giữ hòa bình, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, những vấn đề an ninh phi truyền thống, qua đó, tạo niềm tin, thế và lực mới cho đất nước, tạo sự ủng hộ, giúp đỡ của cộng đồng quốc tế đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Sự gia tăng sức mạnh tổng hợp của đất nước sau gần 35 năm đổi mới cũng như vai trò quan trọng của Việt Nam trong Cộng đồng ASEAN và Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc nhiệm kỳ 2020 - 2021 đã nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam.
Bên cạnh những thuận lợi, sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc của chúng ta cũng đang phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhất là trong giữ vững an ninh chính trị, xử lý bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, biển đảo, bảo đảm môi trường hòa bình, ổn định cho phát triển, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Sự gia tăng chủ nghĩa đơn phương và quan hệ “bất thường” của các nước lớn gây khó khăn trong xử lý mối quan hệ với từng nước, với các đối tác. Việt Nam cũng như các nước vừa và nhỏ sẽ khó khăn hơn trong việc thực hiện phương châm “đa phương hóa, đa dạng hóa” quan hệ quốc tế. Cùng với việc tiếp tục phải phòng chống, chịu ảnh hưởng tiêu cực từ đại dịch Covid-19, Việt Nam được dự báo là một trong số các nước sẽ chịu ảnh hưởng nhiều nhất những tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu toàn cầu, nước biển dâng và nhiều vấn đề an ninh phi truyền thống khác. Các áp lực về chuyển đổi phương thức phát triển trong bối cảnh khó khăn, thiếu hụt về tài nguyên, năng lượng,… rất có thể sẽ đặt nền kinh tế Việt Nam trước những thách thức, từ đó dẫn đến nguy cơ mất ổn định. Các thế lực thù địch có thêm những phương thức, thủ đoạn mới từ ứng dụng công nghệ thông tin, không gian mạng và thành tựu của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 để chống phá.
Trước những diễn biến phức tạp hiện nay, hơn bao giờ hết, chúng ta cần luôn đánh giá đúng tình hình, thấy rõ thuận lợi, thời cơ và khó khăn, nguy cơ, thách thức, quán triệt sâu sắc đường lối, chính sách quốc phòng, an ninh, đối ngoại của Đảng, Nhà nước; mở rộng đa phương hóa, đa dạng hóa, vừa hợp tác, vừa đấu tranh, cố gắng gia tăng hợp tác, tránh xung đột, đối đầu, tránh bị lệ thuộc, cô lập, tập trung xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân vững mạnh. Bảo đảm cho đất nước thích nghi, ổn định và phát triển, tạo môi trường “trong ấm, ngoài êm”, coi trọng giữ vững bên trong, đây là yếu tố quyết định để giữ vững môi trường ổn định, là điều kiện để đánh bại mọi âm mưu, thủ đoạn hoạt động của các thế lực thù địch và tác động từ bên ngoài; đồng thời, xây dựng, củng cố và phát huy cao nhất sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
Để thực hiện mục tiêu đó, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phải luôn vững vàng, kiên định đường lối, quan điểm quốc phòng, an ninh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, sự lãnh đạo và đường lối đổi mới của Đảng. Thực hiện nhất quán: kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân, chế độ xã hội chủ nghĩa và lợi ích chính đáng của Việt Nam theo luật pháp quốc tế. Kiên quyết, kiên trì đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hành động chống phá của các thế lực thù địch, nhất là “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, “phi chính trị hóa” lực lượng vũ trang; bảo vệ nền tảng tư tưởng và sự lãnh đạo của Đảng đối với cách mạng Việt Nam. Kiên quyết, kiên trì giữ vững hòa bình, ổn định, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình. Giữ vững an ninh quốc gia, trật tự, kỷ cương, bảo đảm an ninh kinh tế, xã hội, an ninh mạng, an ninh con người. Chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những nhân tố bất lợi, nhất là những nhân tố bên trong có thể gây đột biến. Tiếp tục thực hiện hiệu quả đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa; chủ động và tích cực hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng; là thành viên và tham gia có trách nhiệm, góp phần tích cực vào bảo vệ hòa bình, ổn định, an ninh của khu vực và thế giới; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước; không ngừng nâng cao uy tín, vị thế quốc tế của Việt Nam.
Xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân vững mạnh, tăng cường sức mạnh quốc phòng, chủ động bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Tận dụng thời cơ, phát huy, khai thác lợi thế của các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, ngoại giao, khoa học - công nghệ,... phát huy tinh thần yêu nước, đại đoàn kết dân tộc, huy động đến mức cao nhất các nguồn lực, sức sáng tạo, sức mạnh tổng hợp vào tập trung xây dựng tiềm lực, lực lượng, thế trận quốc phòng, an ninh, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân vững mạnh, tăng cường sức mạnh quốc phòng để chủ động bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Đẩy mạnh xây dựng Quân đội nhân dân vững mạnh về chính trị, tư tưởng và tổ chức, tuyệt đối trung thành với Đảng, Tổ quốc và nhân dân, có sức mạnh tổng hợp, sức chiến đấu ngày càng cao; tổ chức tinh, gọn, mạnh, cơ động, linh hoạt, hiệu quả cao; cơ cấu tổ chức đồng bộ, hợp lý giữa các thành phần; điều chỉnh, mở rộng, phát triển lực lượng hợp lý, sẵn sàng đáp ứng nhiệm vụ tác chiến. Đẩy nhanh lộ trình hiện đại hóa Quân đội để Quân đội đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu của sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc và đóng góp tích cực cho nền hòa bình, ổn định ở khu vực và thế giới. Chủ động nắm chắc, đánh giá đúng tình hình quốc tế, khu vực, trong nước, nhất là các động thái liên quan đến quốc phòng, an ninh của đất nước để dự báo, tham mưu, đề xuất với Đảng, Nhà nước về đối sách và biện pháp xử lý các tình huống, các vấn đề nhạy cảm, phức tạp một cách phù hợp, hiệu quả. Chủ động, tích cực hội nhập, hợp tác quốc tế, giữ vững nguyên tắc chiến lược, khôn khéo và linh hoạt về sách lược, nhận thức đúng về đối tác, đối tượng theo quan điểm của Đảng, làm sâu sắc hơn mối quan hệ với các đối tác, nhất là các đối tác chiến lược, các nước láng giềng, các nước trong khối ASEAN và các nước lớn.
Không ngừng chăm lo, củng cố, xây dựng “thế trận lòng dân” tạo ra nền tảng chính trị - tinh thần vững chắc, sức mạnh tổng hợp cho sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Chăm lo xây dựng, củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng, củng cố mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân; lòng tin của nhân dân với Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa; xây dựng sự đồng thuận xã hội. Tăng cường công tác giáo dục, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng, an ninh cho cán bộ, công chức và toàn dân. Chăm lo phát huy quyền làm chủ của nhân dân gắn với thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, đẩy mạnh công cuộc phòng, chống tham nhũng, đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, không ngừng nâng cao đời sống nhân dân, thực hiện “lấy dân làm gốc”, phát huy tinh thần yêu nước, trách nhiệm, sự cống hiến, sức sáng tạo của nhân dân đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc.
Đẩy mạnh phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại gắn với tăng cường quốc phòng, an ninh. Phát huy tiềm năng, lợi thế của cả đất nước, dân tộc, thành quả của sự nghiệp đổi mới, thành tựu của khoa học - công nghệ và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 để tăng thêm thời cơ, đẩy lùi nguy cơ, thách thức, đi tắt, đón đầu trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại, nâng cao sức mạnh tổng hợp, thế và lực mới cho đất nước. Đa phương hóa, đa dạng hóa hợp tác quốc phòng gắn với đa phương hóa nguồn vũ khí trang bị hiện đại hóa quân đội, hợp tác đào tạo nhân lực, khoa học - công nghệ quân sự, công nghiệp quốc phòng và các hoạt động hợp tác quốc phòng khác. Đẩy mạnh hợp tác, giao lưu hữu nghị quốc phòng, hoạt động chung giữa các lực lượng chức năng trên bộ, trên biển, kết nghĩa giữa các địa phương, đơn vị biên giới; kịp thời giải quyết mâu thuẫn, bất đồng; xây dựng và quản lý biên giới hòa bình, hữu nghị. Vừa hợp tác vừa đấu tranh, lấy hợp tác là chính trên cơ sở kiên định chủ quyền lãnh thổ, độc lập, tự chủ, lợi ích quốc gia - dân tộc và luật pháp quốc tế.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước về quốc phòng, an ninh, phát huy sức mạnh tổng hợp của đất nước đối với sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Kiên định và giữ vững nguyên tắc Đảng lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh và nguyên tắc Đảng lãnh đạo Quân đội nhân dân Việt Nam và Công an nhân dân Việt Nam tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt. Do vậy, phải chú trọng xây dựng các cấp ủy, tổ chức đảng các cấp trong sạch, vững mạnh, có năng lực lãnh đạo toàn diện và sức chiến đấu cao, thật sự là hạt nhân lãnh đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc. Tăng cường sự đoàn kết, thống nhất trong Đảng, thực hiện nghiêm cơ chế kiểm tra, giám sát; tiếp tục hoàn thiện phương thức, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với sự nghiệp quốc phòng, an ninh. Đồng thời, chú trọng kiện toàn cơ quan, đội ngũ cán bộ làm công tác quốc phòng, an ninh ở các bộ, ngành; phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, bổ sung, hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách về quốc phòng, an ninh, động viên, khuyến khích toàn dân tham gia thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc.
