Thánh Gióng là một vị Thánh biểu tượng cho tinh thần yêu nước thương nòi, tinh thần bất khuất; tự lực tự cường, ý chí đoàn kết, sức sống vươn lên 'triệu người như một' của dân tộc ta. Ðây là vị Thánh trong hàng Tứ bất tử, có ảnh hưởng sâu rộng trong đời sống tín ngưỡng tâm linh dân tộc Việt. Việc xây dựng Tượng đài để tỏ lòng thành kính Ðức Thánh Gióng, lòng biết ơn tổ tiên, nguồn cội, tri ân đáp nghĩa bậc tiền nhân có công dựng nước và giữ nước. Giáo hội Phật giáo Việt Nam với tư cách chủ đầu tư xây dựng tượng đài Thánh Gióng là một minh chứng khẳng định phương châm 'Ðạo pháp - Dân tộc - Chủ nghĩa xã hội' và tinh thần 'Ðồng hành cùng dân tộc của Phật giáo Việt Nam'.
Công trình được thực hiện ở địa hình núi cao, phức tạp, việc vận chuyển nguyên vật liệu gặp rất nhiều khó khăn. Thời tiết khắc nghiệt, mưa nắng, bão gió thất thường. Tượng Thánh Gióng ở tư thế vươn lên, trọng tâm lệch ra ngoài, việc xử lý kết cấu, khung xương sắt rất phức tạp, phần lớn phải vừa thi công, vừa điều chỉnh kết cấu. Thánh Gióng là Thánh của huyền thoại nhưng sự quyết tâm khắc phục khó khăn đúc Ngài là sự thực không huyền thoại, thể hiện tâm huyết, trí tuệ, tài lực, vật lực, thời gian lực của mọi người.
Tượng Thánh Gióng được đúc trong tư thế: 'Ngựa sắt hý lửa, Ðức Thánh thăng thiên, tay nắm đốt tre, tay chỉ thẳng tiến. Chân dướn tường vân, toàn thân phi thượng, tư thái hiên ngang, hao nhiên chính khí. Uy chấn bốn phương, lực hùng tâm hướng. Khí thiêng sông núi, quần tụ Sóc Sơn. Hồn thiêng dân tộc, tỏa rạng muôn phương. Mây lành nâng đỡ, phúc tựu Nam thiên. Quốc thái dân an, Nhân sinh hạnh phúc'. Tượng đài được đúc bằng đồng nguyên chất theo phương pháp thủ công, nặng khoảng 85 tấn, cao hơn 14 m (cả bệ), độ vươn ra là 16 m, mô phỏng hình ảnh vị Thánh trẻ tuổi tay cầm tre ngà, thúc ngựa hướng về trời xanh.
Tại lễ khánh thành Tượng đài Thánh Gióng nhân dịp Ðại lễ 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết khẳng định, sức mạnh của Thánh Gióng là phi thường, là sức mạnh của hồn thiêng sông núi, ý chí quật cường, tinh thần 'Không có gì quý hơn độc lập tự do' của toàn dân tộc Việt Nam. Tượng đài cũng có ý nghĩa nhắc nhở mỗi người dân Việt Nam quyết tâm gìn giữ những thành quả mà các thế hệ cha anh đã đổ bao xương máu để gây dựng, bảo vệ từng tấc đất của tổ tiên, đồng thời truyền lại cho các thế hệ con cháu thấm nhuần tinh thần yêu nước, giữ vững độc lập tự do Tổ quốc, xây dựng đất nước hùng cường, giàu mạnh. Tượng Thánh Gióng cùng với những di tích vốn có tạo thành một quần thể, một trung tâm du lịch tâm linh, trung tâm: hướng đạo về nguồn, điểm đến, điểm về của dân tộc Việt Nam và bạn bè quốc tế.
