"Vua" mở ruộng bậc thang

NDO - Ðến xã vùng cao Trung Chải, Sa Pa (Lào Cai), hỏi ai là người mở ruộng bậc thang giỏi nhất, người dân ở đây đều nói tới ông Mã A Cháng, nhà ở thôn Móng Sến 2, trên đỉnh núi cao mù sương. Bà con gọi ông với biệt danh đầy khâm phục: "vua" ruộng bậc thang.
"Vua" mở ruộng bậc thang

Sáu mươi tám tuổi, là người Mông, nhưng "vua" mở ruộng bậc thang Mã A Cháng còn nói được tiếng Dao, Giáy, Hà Nhì bởi bàn chân ông đã in dấu khắp các ngọn núi cao ở Sa Pa, Bát Xát (Lào Cai), sang cả Trạm Tấu, Mù Cang Chải (Yên Bái) để mở ruộng bậc thang trên núi. "Tuyệt kỹ" mở ruộng của ông Cháng nằm ở khả năng phán đoán, tìm nguồn nước trên núi cao âm u, rậm rịt hoặc chỉ trơ đá gốc bạc trắng. Thứ nữa là xác định địa chất vùng sườn núi định mở ruộng, bảo đảm ổn định để tránh bị trượt sụt, gây nguy hiểm. Cuối cùng là kỹ năng mở ruộng trên địa hình dốc cao, bị chia cắt mạnh chỉ bằng mắt thường, không cần dụng cụ hỗ trợ, không cần đánh đường cân bằng sóng.

Người dân tộc ở vùng cao, hầu như nam giới ai cũng biết cách làm ruộng bậc thang. Nhưng, rất ít người như ông Cháng, đủ khả năng mở ruộng nhanh và bằng phẳng mà không cần dẫn thủy (dùng nước) để đo độ cao thấp. Phó chủ tịch xã Trung Chải Chảo Pết Lẩy, cho hay: Cả xã chỉ ông Cháng làm được điều đó. Ông Cháng có thể mở ruộng bậc thang đến độ dốc 45 độ.

Càng dốc cao, bề rộng mảnh ruộng càng nhỏ và bờ ruộng càng cao, tốn nhiều công sức. Trên địa hình có độ dốc lớn, nhiều đá và gốc cây to, phải tuyệt đối tuân thủ mở theo chiều từ trên cao xuống dưới thấp để tránh nguy hiểm. Ðiều tối kỵ của ruộng bậc thang là bị rò nước. Phải làm bờ đúng kỹ thuật, đắp kiểu đan liếp (phên) cài răng lược, đầm chặt, bờ mới "cắn chắc" vào nhau, cao ba bốn mét vẫn không đổ và đặc biệt là kín nước, bờ mới không bị rò rỉ.

Cả đời ông Cháng đi khắp nơi mở ruộng (cả làm giúp, cả làm thuê) cho bà con vùng cao có cái "bồ thóc quý giá" nơi đầu non đầu suối, giúp họ thoát nghèo, chấm dứt cảnh di canh di cư cơ cực. Ruộng bậc thang do ông mở ai cũng khen phẳng đều, bền chắc và đẹp. "Mình có nghề, còn sức khỏe thì nên lao động, đỡ phiền con cái lại giúp ích cho người khác, thế là hạnh phúc" - Ông bảo vậy.

Ông Cháng khoe, dạo tháng tư, chỉ trong một tháng, ông và con rể cùng hai thằng cháu đã "gọt phăng" quả đồi ở thôn Sải Duồn, xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát "trao" cho ông Vàng Sành Kiêm chín sào ruộng bậc thang, có thể cấy được 25 cân giống mạ, bảo đảm thừa thóc ăn cho cả gia đình. Rồi chuyện ông chỉ đạo kỹ thuật mở ruộng bậc thang giúp ông Mã A Châu, nguyên Chủ tịch huyện Sa Pa; giúp một gia đình nghèo ở thôn Chu Lìn mở ruộng chỉ ăn cơm trưa không lấy tiền công... Những chuyện mở ruộng như thế, ông Cháng kể say sưa với tấm lòng của một lão nông chính hiệu, pha niềm tự hào của một nghệ nhân vô danh nơi đỉnh núi mù sương Sa Pa.