Mộc qua cũng là hải đường lê. Còn có một loại mộc qua nữa là mộc qua nhãn cũng gọi là tuyên mộc qua.
Thuộc họ hoa hồng. Tính ôn, vị chua, chát. Thành phần chủ yếu có acid tac-to-ric, a-xit citric, tanin, vitamin C, khoảng 2% saponin... Là loại có độc, chứa acid xi-a-no-gien.
Tác dụng: Bình gan hòa vị, trực thấp giãn gân. Chủ yếu dùng cho đau tê thấp, phù chân, phù thũng, lị, v.v.
Cách dùng: Ăn sống, nấu nhừ lấy nước, pha thành trà hoặc dùng bên ngoài đều được. Thường được ngâm làm rượu thuốc.
Kiêng kị: Người huyết mạch hư nhược, ăn khó tiêu thì không nên dùng. Mộc qua kị chì, sắt. Người mà răng mẫn cảm với chất chua cũng kiêng dùng. Không ăn với đồ biển.
Chữa trị:
1. Ðau lưng, mỏi đùi do phong thấp. Mộc qua bỏ hạt, cắt nhỏ, ngâm bằng rượu trắng nửa tháng, thêm ngũ gia bì, uy linh tiên để uống. Mỗi ngày ba lần, mỗi lần một chén. Cũng có thể dùng loại khô pha trà uống. Hoặc mộc qua 120 gam, ngưu tịch, tang kí sinh, mỗi loại 60 gam, rượu trắng 500 gam. Ngâm với rượu dùng dần. Mỗi lần uống 15 ml, ngày uống hai lần.
2. Ðau gân chân và đầu gối. Mộc qua 250 gam, cắt nhỏ, thêm một nửa nước, một nửa rượu trắng, nấu chín, dầm nát dạng hồ, dán vào chỗ đau.
3. Thổ tả, bong gân. Mộc qua tươi 80 gam, giã nát lấy nước, bột mộc hương năm gam. Uống bằng rượu nóng hoặc mộc qua 10 gam, gừng tươi, bán hạ mỗi loại năm gam, tiểu hồi hương ba gam sắc lấy nước uống một ngày hai lần.
4. Lị: Mộc qua, mã đề, vỏ anh túc mỗi loại bằng nhau. Tất cả nghiền mịn. Mỗi lần uống 10 gam, mỗi ngày ba lần, uống thuốc bằng nước cơm.
5. Ðau bụng đi ỉa chảy, co giật cơ ruột: Mộc qua 20 gam, hoắc hương, tía tô mỗi loại 15 gam, ngô thù du bốn gam, sắc nước uống. Cũng có thể chỉ cần riêng mộc qua.
6. Phù chân: Mộc qua khô một quả (giã nát), phèn trắng 35 gam. Sắc lấy nước, xông chân.
7. Ðau quặn bụng dưới: Mộc qua hai lát, lá dâu bảy lát, táo tàu ba quả. Sắc lấy nước uống.
8. Sau khi đẻ không đủ sữa: Mộc qua xanh 400 gam, cá hố 350 gam, thêm gia vị hành, gừng, giấm, muối đun nhừ bằng lửa nhỏ, để ăn.
9. Bệnh mày đay: Mộc qua 30 gam, sắc lấy nước, chia làm hai lần uống, mỗi ngày một thang.
10. Bị rát cổ khi ngủ: Mộc qua tươi một quả, khoét ruột, thêm nhũ hương, mạt dược mỗi loại tám gam, xếp vào nồi chưng cách thủy cho nhừ. Dầm nhuyễn, mỗi ngày chín gam, uống với một chén hoàng tửu nóng.
(Theo sách Thức ăn vị thuốc, Viện nghiên cứu
và phổ biến kiến thức Bách khoa)
