Thưa các đồng chí,
Tổ chức triển khai thực hiện có hiệu quả để nghị quyết đi vào cuộc sống là điều hết sức quan trọng nhưng đấy lại là điểm yếu cố hữu ở nhiều nhiệm kỳ. Phát biểu bế mạc tại Hội nghị Trung ương 8 vừa qua, đồng chí Tổng Bí thư đã năm lần lưu ý, nhắc chúng ta về điều này. Do đó, tôi thực sự vui mừng khi tỉnh Vĩnh Phúc là một trong những tỉnh đầu tiên trong cả nước đã sớm chú trọng và thực hiện thành công mô hình Làng văn hóa kiểu mẫu trên phạm vi toàn tỉnh. Ðây là một cách làm mới, rất sáng tạo trong việc triển khai thực hiện nghị quyết, đưa chủ trương, đường lối của Ðảng về phát triển văn hóa thật sự đi vào thực tiễn cuộc sống.
Mặc dù mới được triển khai trong một thời gian chưa dài, việc xây dựng mô hình làng văn hóa kiểu mẫu ở Vĩnh Phúc đã chứng tỏ nếu các cấp lãnh đạo có ý tưởng, có ý chí, quyết tâm và thống nhất hành động, chúng ta sẽ có cách để thúc đẩy phát triển văn hóa, con người, phát triển kinh tế-xã hội của địa phương và sẽ nhận được sự đồng thuận, nhất trí cao của các cấp ủy đảng, chính quyền và người dân trong tỉnh.
Các làng văn hóa kiểu mẫu được hình thành bước đầu ở Vĩnh Phúc trên thực tế đã góp phần làm thay đổi rõ rệt bộ mặt nông thôn, đô thị ở nhiều nơi trong tỉnh; giúp bảo tồn, giữ gìn và phát huy có hiệu quả các di sản, các giá trị văn hóa, nâng cao đời sống vật chất-tinh thần, sinh hoạt văn hóa tâm linh của người dân; tạo thêm việc làm và những nguồn thu nhập mới cho người lao động, gắn việc phát huy các giá trị văn hóa với thúc đẩy các hoạt động du lịch, sản xuất kinh doanh trong cộng đồng.
Các làng văn hóa kiểu mẫu được hình thành bước đầu ở Vĩnh Phúc trên thực tế đã góp phần làm thay đổi rõ rệt bộ mặt nông thôn, đô thị ở nhiều nơi trong tỉnh.
Ðặc biệt, quá trình xây dựng các làng văn hóa kiểu mẫu đã tích cực khơi dậy các giá trị văn hóa nhân văn, nhân cách, đức tính tốt đẹp của đất và người Vĩnh Phúc, phát huy “tình làng, nghĩa xóm”, tinh thần sẻ chia và khát vọng xây dựng, phát triển quê hương, đất nước.
Các kết quả bước đầu trong xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu ở tỉnh Vĩnh Phúc cho thấy tiềm năng để nhân rộng một sáng kiến độc đáo, có thể là những gợi ý quan trọng cho những địa phương, tỉnh, thành khác đã và đang triển khai xây dựng mô hình làng văn hóa kiểu mẫu; là minh chứng sinh động về sự cần thiết của việc triển khai các chương trình mục tiêu quốc gia và làm tiền đề để tới đây thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về chấn hưng và phát triển văn hóa đã được đề xuất trong kỳ họp thứ 4, Quốc hội khóa XV, để văn hóa thật sự xứng tầm với vị thế, vai trò ngày càng to lớn trong tiến trình phát triển của các địa phương và cả nước.
Tôi đánh giá cao cách làm đổi mới, sáng tạo của Vĩnh Phúc trên các phương diện cơ bản, rất quan trọng sau đây:
(1)- Xuất phát từ lợi ích của nhân dân, đặt lợi ích của người dân lên trên hết và trước hết.
Mô hình làng văn hóa kiểu mẫu là sáng kiến xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, trước hết là nhu cầu và là phương cách để phát huy sức mạnh, sức sáng tạo của nhân dân. Cách làm lấy người dân làm chủ thể, là trung tâm và là đối tượng được hưởng lợi từ thành quả xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu ở tỉnh Vĩnh Phúc là sự cụ thể hóa chủ trương: dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng.
Sự ủng hộ, tích cực đóng góp của người dân trong xây dựng các làng văn hóa kiểu mẫu ở tỉnh Vĩnh Phúc đã cho thấy sức mạnh to lớn của nhân dân; cùng với những cách làm sáng tạo: “chính quyền và nhân dân cùng làm”, “doanh nghiệp và người dân đồng hành”, là minh chứng về giá trị sâu sắc của “ý Ðảng, lòng dân”: một khi chủ trương, đường lối của Ðảng đúng đắn hướng tới giải quyết những vấn đề trọng yếu, thiết thực liên quan trực tiếp tới lợi ích của người dân, đời sống của nhân dân thì luôn được người dân đón nhận, ủng hộ, chia sẻ và đồng hành thực hiện.
Chúng ta đã thấy, từ quá trình xây dựng các làng văn hóa kiểu mẫu đã nổi lên hình ảnh đẹp về sự tận tâm, tận tụy của những người cán bộ gương mẫu, luôn đồng hành với nhân dân, gần dân, hiểu dân, trọng dân, tin dân và biết dựa vào sức mạnh của dân với tinh thần: “đã đi là đến, đã làm là thông; đã quyết là quyết một lòng; đã phát là động, đã vùng là lên” để mang lại hạnh phúc, ấm no cho nhân dân. Có thể khẳng định, sự thành công của mô hình làng văn hóa kiểu mẫu đến nay đã khơi dậy được tinh thần sáng tạo, đổi mới; khơi dậy nguồn năng lượng và truyền cảm hứng tích cực, mang lại những giá trị nhân văn trong đời sống xã hội ở tỉnh Vĩnh Phúc.
(2)- Táo bạo đổi mới tư duy, chủ động sáng tạo trong triển khai thực hiện nghị quyết.
Việc xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu kế thừa những kết quả tích cực đã đạt được từ quá trình xây dựng nông thôn mới, nhưng quan trọng hơn, cách tiếp cận mới, thực sự sáng tạo của tỉnh để thực hiện có hiệu quả, sát hợp với thực tiễn địa phương nhằm xác định rõ chuẩn của địa phương về mô hình nông thôn mới nâng cao, nông thôn kiểu mẫu, cụ thể hóa chủ trương của Ðảng về xây dựng nông thôn mới theo hướng: nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh (với 14 nhóm tiêu chí làng văn hóa kiểu mẫu rất toàn diện, cụ thể, dễ làm, dễ đánh giá).
Tôi đánh giá cao ý tưởng lồng ghép các mô hình kinh tế đa dạng, độc đáo vào các làng văn hóa kiểu mẫu, như phát triển dịch vụ du lịch ẩm thực, hình thành các tuyến phố đi bộ trong làng, phát triển homestay, farmstay, phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ, trồng cây dược liệu, cây lâm nghiệp, chăn nuôi theo hướng tạo ra các đặc sản gắn với du lịch, theo các tiêu chuẩn OCOP... góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho nhân dân và giới thiệu được sản phẩm ra thị trường.
Tư duy đổi mới, sáng tạo trong triển khai thực hiện làng văn hóa kiểu mẫu trước hết được đúc rút từ nhu cầu thực tế của người dân, xuất phát từ thực tiễn địa phương và yêu cầu đổi mới, sáng tạo trong triển khai thực hiện, đưa nghị quyết của Ðảng vào cuộc sống. Ðạt được điều này còn là sự kế thừa, phát huy truyền thống năng động, luôn tìm tòi, đổi mới, tinh thần đột phá sáng tạo trong phát triển kinh tế-xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc, quê hương của Khoán 10 trong giai đoạn đầu của công cuộc Ðổi mới của đất nước.
(3)- Cách làm đồng bộ, thống nhất từ trên xuống dưới, với quyết tâm rất cao.
Bám sát tinh thần chỉ đạo của Trung ương, xuất phát từ thực tiễn địa phương, tỉnh Vĩnh Phúc đã lựa chọn phát triển văn hóa, con người là nguồn lực và động lực phát triển mới. Với mục tiêu phấn đấu đến hết năm 2030 có tối thiểu 60 làng đạt các tiêu chí của làng văn hóa kiểu mẫu, Vĩnh Phúc đã huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, nhất là vai trò có ý nghĩa quyết định của người đứng đầu các cấp ủy đảng và chính quyền địa phương, sự tham gia tích cực của các đoàn thể chính trị-xã hội, sự hưởng ứng của người dân và sự đồng hành của các doanh nghiệp, hợp tác xã. Chỉ trong một thời gian ngắn, nhiều chủ trương, quyết sách đã được xây dựng, triển khai, ban hành nhanh chóng, kịp thời, có sự phối hợp đồng bộ, thông suốt giữa các ban, sở, ngành.
Từ Nghị quyết chuyên đề của Ban Chấp hành Ðảng bộ, tỉnh đã xây dựng đề án triển khai thực hiện, các chương trình, kế hoạch hành động với hệ thống quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp và hệ thống tiêu chí cụ thể về xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu. Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh và các sở, ban, ngành đã kịp thời xây dựng cơ chế, chính sách đặc thù, tạo hành lang pháp lý để thuận lợi trong giải trình và dễ làm trong triển khai thực hiện.
Tỉnh đã thành lập Ban Chỉ đạo thực hiện Nghị quyết do đồng chí Bí thư Tỉnh ủy làm Trưởng ban, xây dựng khung khổ thể chế cho sự phối hợp giữa các đơn vị trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Hệ thống các cơ quan tham gia vào quá trình tổ chức thực hiện Nghị quyết được triển khai đồng bộ, liên thông giữa cấp tỉnh và cấp huyện đã góp phần quan trọng vào việc nhân rộng nhanh chóng những điển hình tiên tiến trong xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu trên phạm vi toàn tỉnh.
Tôi muốn nói rằng, phải chăng ba vấn đề nói trên là ba bài học kinh nghiệm hết sức quý báu trong quá trình tổ chức triển khai thực hiện nghị quyết của Ðảng, từ thực tiễn Vĩnh Phúc có thể nhân rộng các bài học này vào trong quá trình đưa các chủ trương, đường lối của Ðảng vào thực tiễn cuộc sống mà chúng ta đúc rút được qua gần 40 năm thực hiện công cuộc Ðổi mới đất nước.
Những kết quả về xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu mà Vĩnh Phúc đạt được là rất đáng biểu dương, nhưng đó mới chỉ là bước đầu. Nhân đây, tôi muốn nêu thêm một số vấn đề để các đồng chí cân nhắc, tham khảo trong quá trình tiếp tục đẩy mạnh xây dựng mô hình làng văn hóa kiểu mẫu thời gian tới:
(1) - Là địa phương đi đầu triển khai xây dựng mô hình Làng văn hóa kiểu mẫu trên phạm vi rộng ở nhiều thôn, tổ dân phố có điều kiện kinh tế-xã hội, văn hóa đặc thù với sự sinh sống, cộng cư của nhiều cộng đồng, tộc người, bên cạnh những điều kiện thuận lợi, chúng ta cũng rất cần hình dung cho đúng, đầy đủ, rõ những khó khăn, thách thức, những rủi ro khó lường.
Vì thế, cùng với việc vừa triển khai thực hiện, cần vừa tiếp tục nghiên cứu, tổng kết, đúc rút bài học kinh nghiệm, làm rõ cơ sở lý luận, cơ sở pháp lý và cơ sở thực tiễn về xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu”. Cần tham khảo các mô hình làng văn hóa của một số quốc gia trên thế giới, như phong trào “Làng mới” ở Hàn Quốc và những làng “thần kỳ” ở Nhật Bản để có thể xác định những đặc trưng phổ quát và những đặc trưng riêng có của làng văn hóa kiểu mẫu ở Vĩnh Phúc nói riêng, ở Việt Nam nói chung.
Nhưng chắc chắn rằng sẽ không thể có một mô hình “Làng văn hóa kiểu mẫu” chung duy nhất cho mọi địa phương, mọi tổ dân phố, thôn làng. Các đồng chí cũng cần suy nghĩ thêm về những điểm tương đồng và khác biệt giữa mô hình Làng văn hóa kiểu mẫu của Vĩnh Phúc với các mô hình “Làng văn hóa”, “Thôn nông thôn mới kiểu mẫu” trong tỉnh và trong cả nước đang được xây dựng hiện nay? Các tiêu chí xây dựng “Làng văn hóa kiểu mẫu” được vận dụng trong thực tiễn như thế nào? Liệu có thể áp dụng triển khai đồng loạt hay cần có sự bổ sung, điều chỉnh để phù hợp hơn với đặc thù, tính chất và điều kiện của mỗi làng, nhất là các làng có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống?
(2) - Cần khai thông, huy động, đa dạng hóa và bảo đảm nguồn lực cho việc triển khai xây dựng các làng văn hóa. Phải nhìn thẳng vào thực tế rằng, trong một thời gian dài, nhiều nơi, nhất là trong xây dựng các chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội, văn hóa vẫn chưa được đặt đúng vị trí, và theo đó, nguồn lực đầu tư cho phát triển văn hóa còn rất khiêm tốn, chưa thật sự xứng tầm. Thậm chí, còn có tư duy lệch lạc cho rằng: phát triển văn hóa cần nguồn lực đầu tư lớn, nhưng đem lại hiệu quả kinh tế rất ít, mà chưa thấy rõ đây là đầu tư cho phát triển dài hạn và tạo ra sức sống mới cho phát triển kinh tế-xã hội.
Hiện nay, nhiều làng văn hóa kiểu mẫu ở Vĩnh Phúc đã và đang được triển khai thực hiện, nhiều hạng mục công trình đã được hoàn thành đúng tiến độ, đã truyền một cảm hứng tích cực trong nhân dân. Tôi được biết, tỉnh đã dự kiến bố trí nguồn ngân sách cho Ðề án xây dựng các làng văn hóa đến năm 2025 và năm 2027. Tuy nhiên, tỉnh cần chú ý tháo gỡ những điểm nghẽn, nút thắt, những rào cản về thể chế, quy định trong việc huy động và sử dụng nguồn lực này, tránh tình trạng: “có tiền mà không tiêu được” như đang diễn ra đối với nhiều hạng mục trong các chương trình mục tiêu quốc gia, các dự án đầu tư công.
Vĩnh Phúc cần sự hỗ trợ, hướng dẫn của các bộ, ngành trong việc tư vấn, xây dựng, hoàn thiện và tạo những chính sách đặc thù để tỉnh và các địa phương khác có thể tranh thủ những nguồn lực, hỗ trợ những ý tưởng, những sáng kiến mới trong việc tìm kiếm giải pháp, mô hình thật sự phù hợp để việc xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu diễn ra thuận lợi, đạt kết quả tốt nhất, đúng như tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng: “Tiền hô hậu ủng”, “nhất hô bá ứng”, “trên dưới đồng lòng”, “dọc ngang thông suốt”.
Xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu đã khó, nhưng để duy trì làng văn hóa kiểu mẫu có thể còn khó hơn.
(3) - Xây dựng làng văn hóa kiểu mẫu đã khó, nhưng để duy trì làng văn hóa kiểu mẫu có thể còn khó hơn. Tôi đề nghị, tỉnh đã quan tâm đầu tư xây dựng các công trình, thiết chế văn hóa, cần tiếp tục quan tâm hơn nữa đến việc xây dựng nền nếp, lối sống, những nét đẹp trong sinh hoạt của các cộng đồng dân cư; tích cực biểu dương, lan rộng những tấm gương “người tốt, việc tốt”, để văn hóa thật sự thẩm thấu vào trong các hoạt động kinh tế-xã hội, trong hành vi ứng xử của mỗi người dân và trong mỗi gia đình.
Ðặc biệt, đã là xây dựng làng văn hóa, cần hết sức chú ý đến các tiêu chí có tính chất văn hóa: kết hợp nhuần nhuyễn giữa truyền thống và hiện đại; giữa bảo tồn và phát huy, phát triển; giữa yếu tố đại chúng, phổ thông với yếu tố tinh hoa, chọn lọc; giữa bảo vệ môi trường sinh thái, bảo đảm an sinh xã hội với phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân; đẩy mạnh quảng bá hình ảnh, thương hiệu của địa phương trong quá trình hội nhập quốc tế và phát triển đất nước.
Tôi tin tưởng rằng, hội thảo sẽ đề xuất được nhiều ý tưởng thiết thực giúp tỉnh Vĩnh Phúc xây dựng thành công mô hình “Làng văn hóa kiểu mẫu”, tiếp tục phát triển nhanh và bền vững, đóng góp cho sự nghiệp phát triển, chấn hưng nền văn hóa Việt Nam.
Xin trân trọng cảm ơn!
