* Thưa ông, dư luận xã hội phần lớn đều thấy sự cần thiết phải cải tiến cách thi cử nhưng thi trắc nghiệm lại là hình thức còn khá mới đối với sự hiểu biết của số đông. Ông có thể nói ưu điểm của cách thi trắc nghiệm so với cách thi tự luận hiện nay?
- Trắc nghiệm mà ta đề cập ở đây, phải nói chính xác là trắc nghiệm khách quan (TNKQ), nhưng do thói quen từ lâu, ta gọi tắt là trắc nghiệm. Thực ra trắc nghiệm không còn xa lạ đối với tất cả chúng ta. Dạng câu hỏi trắc nghiệm đơn giản, nhưng nói lên đầy đủ nguyên tắc của hình thức thi này, là câu hỏi trong các chương trình truyền hình Hành trình văn hóa hay chương trình tìm hiểu về an toàn giao thông Tôi yêu Việt Nam hằng ngày.
Tuy nhiên, trong nhà trường hình thức thi trắc nghiệm còn khá mới so với một trăm năm tồn tại của nó. Trắc nghiệm theo nghĩa rộng là một hoạt động để đo lường năng lực của các đối tượng nào đó, nhằm những mục đích xác định. Trong giáo dục trắc nghiệm được tiến hành thường xuyên ở các kỳ thi, kiểm tra để đánh giá kết quả học tập, giảng dạy đối với một phần của môn học, toàn bộ môn học, đối với cả một cấp học; hoặc để tuyển chọn một số người có năng lực vào học một khóa học. Trắc nghiệm có các loại khác nhau. Người ta thường gọi loại trắc nghiệm mà trong đó đề thi thường gồm nhiều câu hỏi, mỗi câu nêu ra một vấn đề cùng với những thông tin cần thiết, sao cho thí sinh chỉ phải trả lời vắn tắt cho từng câu là TNKQ. Trong TNKQ, kiểu câu hỏi phổ biến là câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn, loại câu hỏi trắc nghiệm này có hai phần, phần đầu được gọi là phần dẫn (hay câu dẫn) nêu ra vấn đề, cung cấp thông tin cần thiết hoặc nêu một câu hỏi; phần sau là các phương án chọn để trả lời, thường được đánh dấu bằng các chữ cái A,B,C,D. Trong các phương án để chọn chỉ có duy nhất một phương án đúng hoặc một phương án đúng nhất; các phương án khác được đưa vào có tác dụng "gây nhiễu" đối với thí sinh. Nếu câu hỏi trắc nghiệm được soạn tốt thì một người không có kiến thức chắc chắn về vấn đề đã nêu sẽ không thể nhận biết được trong tất cả các phương án để chọn, đâu là phương án đúng, đâu là phương án nhiễu. Ðối với người có kinh nghiệm viết trắc nghiệm, một nội dung bất kỳ nào cần kiểm tra đều được thể hiện vào một câu trắc nghiệm nào đó. Vì thế, người ta có thể viết câu trắc nghiệm cho tất cả các môn học. Tuy nhiên, do đặc thù môn học mà việc viết trắc nghiệm cho môn này có thể khó hơn cho môn kia và không phải bất cứ ai có kiến thức chuyên môn cũng viết được câu trắc nghiệm có chất lượng cho môn đó.
* Như vậy, trắc nghiệm có phải là phương pháp tốt nhất, thưa ông?
- Cần khẳng định, trong thi cử, mỗi phương pháp đều có các ưu điểm và nhược điểm nhất định. Tùy theo mục đích, yêu cầu đặt ra mà người ta lựa chọn phương pháp có nhiều ưu điểm hơn. Chẳng hạn, kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông hay kỳ thi tuyển sinh vào đại học, cao đẳng có rất đông thí sinh, đòi hỏi phải biết giải quyết tốt các yêu cầu: Có đủ thời gian để ra đề chính xác và đề thi cho phép tránh may rủi vì trúng tủ, trật tủ; tổ chức thi nhanh gọn; chống gian lận; chấm bài dễ dàng, nhanh chóng; điểm số chính xác, bảo đảm khách quan, công bằng; đánh giá đúng năng lực của thí sinh. Trong trường hợp này, thi trắc nghiệm có những ưu điểm vượt trội. Với hình thức thi trắc nghiệm, thời gian làm bài của thí sinh có thể rút ngắn, chỉ bằng một phần ba hay một nửa thời gian thi tự luận, cho phép tổ chức thi nhanh, gọn, giảm bớt tốn kém.
Về chống gian lận, có thể nói trắc nghiệm là phương pháp có hiệu quả nhất. Vì đề thi gồm nhiều câu hỏi cho nên có thể tránh được sự "rò rỉ" thông tin theo kiểu truyền đi do "nhớ được" trong lúc làm đề hoặc coi thi. Hiện nay, phần mềm tin học cho phép xáo trộn từ một đề thi gốc thành rất nhiều phiên bản (nội dung giống nhau nhưng thứ tự câu hỏi khác nhau) sao cho nhóm thí sinh ngồi cạnh nhau không thể "tham khảo" bài làm của nhau. Khi chấm thi, các bài thi được quét bằng máy chấm với tốc độ 5.000-10.000 bài/ giờ cho nên không ai có thể thực hiện được hành vi gian lận dưới sự giám sát trực tiếp, tại chỗ của Hội đồng thi. Việc chấm bài được thực hiện dễ dàng, nhanh chóng, cho điểm số chính xác (nhờ thao tác bằng máy, sử dụng công nghệ cao và đáp án trắc nghiệm rõ ràng). Song quan trọng hơn cả là bằng phương pháp trắc nghiệm, năng lực của thí sinh được đánh giá chính xác, điều mà mỗi kỳ thi đều phải đặt ra. Ðạt được như vậy là do đề thi trắc nghiệm có nhiều câu hỏi, có thể rải khắp nội dung môn học, cho phép kiểm tra một cách có hệ thống và toàn diện kiến thức và kỹ năng ở nhiều cấp độ, mặt khác tránh được việc học tủ, dạy tủ. Bản thân cách thi trắc nghiệm cũng đánh giá được một khả năng quan trọng mà người học ngày nay cần tích lũy đó là năng lực giải quyết vấn đề một cách nhanh chóng.
* Với hình thức thi trắc nghiệm, một trong những yếu tố quyết định là đề thi. Ðến thời điểm này, ngành đã chuẩn bị ngân hàng đề thi như thế nào và có những động thái gì để học sinh, sinh viên làm quen với cách thi trắc nghiệm?
- Ðề thi trắc nghiệm gồm mấy chục câu hỏi, được lấy ra ngẫu nhiên, theo những yêu cầu nhất định, từ ngân hàng câu hỏi trắc nghiệm. Ngân hàng này được xây dựng "quanh năm", do đó có đủ thời gian để gia công những câu trắc nghiệm có độ chính xác cao, hơn nữa có thể xác định các đặc trưng của câu hỏi (như độ khó, độ phân biệt) trước khi làm đề. Loại câu trắc nghiệm dùng trong đề thi là câu trắc nghiệm nhiều lựa chọn (đều có bốn lựa chọn: A, B, C, D). Nói cách khác, các câu hỏi trong đề thi là đồng nhất về hình thức và điểm số. Ðiều này tạo thuận lợi cho việc chấm và tính điểm bằng máy. Thời gian thi: Thường từ 45 đến 90 phút cho bài thi từ 70 đến 100 câu trắc nghiệm. Ðề thi được in sẵn để phát cho từng thí sinh. Việc đáp ứng các yêu cầu của đề thi, phạm vi kiến thức và yêu cầu về giám sát, bảo mật đối với đề thi trắc nghiệm được thực hiện theo quy định như đối với đề thi tự luận. Vì bài thi trắc nghiệm được chấm tự động trên máy quét quang học cho nên cùng với đề thi in sẵn, thí sinh được phát một phiếu trả lời trắc nghiệm. Khi làm từng câu trắc nghiệm, thí sinh chọn phương án đúng nhất (A, hoặc B, C, D), dùng bút chì đen tô kín ô tròn tương ứng với chữ cái A, B, C, D trong phiếu trả lời trắc nghiệm. Chú ý ứng với mỗi câu trắc nghiệm chỉ được tô một ô tròn; nếu tô hai ô trở lên máy sẽ không chấm và câu đó không có điểm. Như vậy, với phương pháp trắc nghiệm, thí sinh thường phải làm động tác "tô đen" một số điểm trên văn bản để máy quét quang học ghi nhận các tọa độ và xử lý. Ðây là điểm mới đối với phần lớn thí sinh. Mặc dù phương pháp thi trắc nghiệm mới được áp dụng ở nước ta, song thực tế cho thấy thí sinh nắm bắt nhanh quy trình kỹ thuật; vấn đề là cần hướng dẫn cho thí sinh thực hiện các động tác thật cẩn thận, chính xác.
* Một thách thức lớn là đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp có trình độ tổ chức thi trắc nghiệm được chuẩn bị ra sao, thưa ông?
- Quy định về phòng thi và giám thị (cán bộ coi thi) trắc nghiệm được thực hiện như coi thi tự luận. Một số chi tiết về phát đề, thu bài được quy định riêng đối với thi trắc nghiệm. Bài thi trắc nghiệm của thí sinh được giữ nguyên trong túi bài niêm phong từ Hội đồng thi và chuyển về những trung tâm chấm thi do Bộ tổ chức. Chấm thi trắc nghiệm được thực hiện trên máy quét chuyên dụng với phần mềm chấm thi. Quy định cách ly, giám sát, bảo mật trong khâu chấm thi trắc nghiệm được thực hiện như đối với thi tự luận theo quy chế.
| Ý kiến Gần một năm nay, kể từ ngày hoãn thời điểm thi trắc nghiệm, việc chuẩn bị cũng được hoãn luôn cho đến tận bây giờ. Dự kiến tháng 11 tới, Bộ Giáo dục và Ðào tạo chỉ đạo tổ chức thi thử trắc nghiệm ở một số vùng, miền, tháng 1-2006 sẽ thi thử đối với học sinh lớp 12 trên toàn quốc. Thế nhưng, hiện nay, không ít cán bộ, giáo viên các địa phương vẫn biết quá ít về phương pháp thi trắc nghiệm. Trong khi đó, việc hướng dẫn của Bộ còn chậm trễ. E rằng kiểu này dễ dẫn đến tình trạng "nước đến chân chưa nhảy". TRỊNH HOÀI AN |
* Ông có thể cho biết vài nét về những trung tâm chấm thi mà Bộ Giáo dục và Ðào tạo dự kiến tổ chức?
- Vì máy chấm nhanh, lại chỉ có một môn ngoại ngữ cho nên năm 2006, có thể Bộ Giáo dục và Ðào tạo chỉ tổ chức ba đến năm trung tâm chấm thi trắc nghiệm.
* Với học sinh dân tộc thiểu số nói riêng, học sinh vùng núi, vùng sâu, vùng xa hẻo lánh nói chung, triển khai thi trắc nghiệm có cần những hướng dẫn cụ thể, mang tính đặc thù, bên cạnh những hướng dẫn chung không, nhất là môn ngoại ngữ vốn là môn học khó đối với các em?
- Với học sinh dân tộc thiểu số, học sinh vùng núi, vùng sâu, vùng xa hẻo lánh các em cũng được thông báo đầy đủ như các thí sinh khác, vì cách làm bài thi trắc nghiệm không khó. Nếu được hướng dẫn , các em đều có thể làm được. Thực tiễn cho thấy, từ 1996 - 2001 các học sinh vùng cao đã thi TNKQ đầy đủ ở Trường đại học Ðà Lạt, Trường đại học Tây Nguyên.
* Ông có thể đưa ra ý kiến gì với các em học sinh, sinh viên năm nay bước vào kỳ thi trắc nghiệm đầu tiên?
- Thi trắc nghiệm ở kỳ thi quốc gia đòi hỏi thí sinh học tập nghiêm túc, lĩnh hội được kiến thức đã học ở trường. Ngược lại những thí sinh học tủ, trông chờ vào may rủi hay bất cứ sự "hỗ trợ" ngoài quy chế đều không thành đạt trong bài thi trắc nghiệm.
* Xin cảm ơn ông.
| Bài thi trắc nghiệm sẽ chấm bằng máy, mỗi lần máy "quét" khoảng 10 nghìn bài thi, nhanh và chính xác. Tuy nhiên, với sự "thông minh" của máy, những bài thi hơi quăn mép, không phẳng phiu, có dấu vết lạ sẽ bị máy gạt ra riêng một khay không chấm. Những bài thi thí sinh đánh dấu sự lựa chọn không đúng cách (tô mầu quá nhạt, tô mầu hết) hoặc dùng bút không được phép thì máy không chấm. Có nghĩa câu hỏi đó, dù thí sinh có lựa chọn đúng cũng không được tính điểm. Nếu không tập huấn kỹ, chỉ cần giám thị trong quá trình thu bài thi, vận chuyển bài thi đến nơi chấm để rơi, nhàu bài thi thì số phận những bài thi đó cũng có thể bị máy loại. Hoặc trường hợp thí sinh vô ý vừa suy nghĩ vừa đưa tờ giấy thi lên miệng, tì cùi tay lên giấy thi... làm giấy thi bị quăn, bài thi cũng có thể không được chấm. Thí sinh dùng bút chì quá mờ, tô không khéo, tô cả ra ngoài điểm tròn quy định, bài thi cũng không hợp lệ. Có nghĩa, sẽ có 1001 những lỗi do sơ suất có thể dẫn đến việc thí sinh bị loại bài thi một cách oan uổng. THU HÀ (Bộ Giáo dục và Ðào tạo) |
