Lạ lùng nhãn tím miền Tây

Giống nhãn lạ kỳ

Hơn 10 năm trước, một buổi ra chăm sóc vườn nhãn, ông Huy phát hiện một nhánh có màu đỏ tím khác thường đâm ra từ thân cây nhãn long cổ thụ. Từ đó về sau, ông luôn để mắt đến nhánh nhãn lạ lùng này. Dần dà không chỉ cành, lá mà bông cũng trổ ra màu tím. Ông sợ bọn trẻ đùa nghịch hái chơi nên dùng lá cây che phủ lại. Đến khi kết trái, nhánh nhãn cho trái màu tím đậm rất đẹp. Nhiều người qua lại thấy lạ nên hái ăn thử. Mặc dù thường xuyên trông chừng nhánh nhãn nhưng ông Huy chỉ kịp hái ăn thử một trái. Ông nếm vào là ưng ý ngay, vì trái to, cơm dày, màu đẹp, mùi thơm ngon…

Ba công nhãn của ông Huy cách xa nhà vài trăm mét không có người chăm sóc, sợ mất giống nên ông đợi nhánh nhãn duy nhất này cứng cáp rồi ráo riết chiết cành đem về sát nhà trồng thử. Ông vô cùng mừng rỡ, vì qua thời gian cây nhãn chiết phát triển rất tốt. Cành, lá, bông, trái đều có màu tím rất đẹp, lại thơm ngon như ban đầu. Hiện nay, xung quanh nhà ông Huy có cả chục cây nhãn tím. Ông Huy cho hay, cách chăm sóc loại nhãn này không khác gì nhãn thường, có khi còn dễ hơn, vì nó sinh trưởng rất mạnh, đặc biệt kháng được bệnh chổi rồng gây thiệt hại lớn diện tích nhãn đồng bằng sông Cửu Long mấy năm qua.

Giá kỷ lục

Sở hữu một giống nhãn “độc” suốt hơn 10 năm nhưng ít người biết. Mãi đến giữa năm 2012, cán bộ xã Phong Nẫm mới đến nhà ông Huy hỏi mua 5kg đem trưng bày tại “Ngày hội sông nước miệt vườn huyện Kế Sách”. Chưa muốn tung ra thị trường giống nhãn “độc quyền” này, ông Huy còn lưỡng lự không muốn bán nhưng cuối cùng nể nang, ông cũng bán cho xã với giá 50.000 đồng/kg. Thấy lạ, nhiều người tham gia ngày hội trái cây đổ xô đến xem. Nhãn tím nức danh từ đó. Thương lái, chủ vườn khắp nơi trên cả nước bắt đầu mở cuộc săn lùng nhãn tím.

Giá nhãn tím tăng lên vùn vụt, 50.000 đồng/kg, rồi đến 100.000 đồng/kg, cao gấp cả chục lần nhãn thường. Mỗi vụ nhãn tím, ông Huy bán ra thị trường chỉ vài chục kg, số còn lại ông đem tặng bà con láng giềng, bạn bè thân thích ăn thử cho biết. Tại các hội chợ triển lãm, giá bán lẻ 2.000 đồng/trái nhưng không đủ bán. Các cơ sở sản xuất cây giống, chủ vườn từ nhiều tỉnh, thành như: Bến Tre, Tiền Giang, TP. Cần Thơ, TP. Hồ Chí Minh, Hà Nội… đến gặp ông Huy hỏi mua giống nhãn tím độc đáo này với giá cao ngất ngưởng, tuy nhiên dù có nài nỉ thế nào, ông cũng không bán. Nhiều người lấy hạt nhãn tím để nhân giống nhưng đều thất bại. Lúc đầu, hạt nảy mầm, có được vài lá rồi cũng héo rũ; có người trồng không héo nhưng thân, cành, lá mọc ra xanh um, không còn là nhãn tím nữa. Theo ông Huy, chỉ chiết cành mới giữ được toàn bộ đặc tính, phẩm chất của nhãn tím ban đầu.

Sau nhiều lần từ chối bán giống nhãn tím, cuối cùng, ông Huy đã ký hợp đồng thu mua độc quyền với một chủ vườn chuyên cung cấp cây giống. Thời hạn thực hiện hợp đồng là hai năm, số lượng bao nhiêu cũng mua hết với giá cao kỷ lục: 1 triệu đồng/nhánh nhãn chiết.

Tỷ phú hụt

Gợi lại “giấc mơ” làm giàm, ông Huy lắc đầu chép miệng: “Tưởng đâu ký hợp đồng độc quyền cung cấp nhãn tím giống cho cơ sở là ăn chắc nhưng không dễ. Lúc đầu, bên mua trả tiền 1 triệu đồng/nhánh nhãn chiết sòng phẳng lắm. Tôi bán được chừng hơn 200 nhánh, bên mua bắt đầu hẹn lần hẹn lựa, rồi không trả đủ tiền. Khi đã hết hợp đồng, thì giống nhãn tím “độc quyền” của tôi cũng bị bung ra rộng rãi khắp nơi.”

Lúc chúng tôi ghé nhà ông Huy, thì những gốc nhãn tím đã bị cắt cành trơ trụi, chỉ còn lại trên cây chừng vài chục nhánh nhãn chiết đã ra rễ. Thỉnh thoảng có người đến hỏi mua một vài nhánh về trồng thử. Ông Huy không còn ngần ngại giữ thế “độc quyền” như trước nữa mà sẵn sàng cắt bán để trang trải cuộc sống vốn đã khó khăn của gia đình. Nhiều người tiếc cho ông Huy, vì nếu tính toán kỹ một chút và được địa phương nhiệt tình hỗ trợ, ông Huy có thể thu về tiền tỷ từ giống nhãn tím mấy hồi.

Trước đây, khi tiếng thơm nhãn tím bay xa, chính quyền địa phương đã lên tiếng sẽ hỗ trợ ông Huy đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa, xây dựng thương hiệu nhãn tím và mô hình cây giống. Ông Huy ngày đêm trông đợi điều này nhưng mãi đến nay chỉ dừng lại ở “lời hứa”. Ông Huy cho biết, mới đây chỉ thấy có nhóm nghiên cứu của Trường Đại học Cần Thơ đến cồn Phong Nẫm tìm hiểu, nghiên cứu về giống nhãn tím này; còn lại mọi chuyện về nhãn tím, từ cách chăm sóc, nhân giống thủ công đến tiêu thụ… chủ yếu ông Huy tự “bơi”, chưa thấy chính quyền địa phương, cơ quan chuyên môn rục rịch gì.

Trong lúc trái cây ở đồng bằng sông Cửu Long liên tục bị cuốn theo điệp khúc “được mùa mất giá”, ảnh hưởng đến thu nhập, đời sống của hàng trăm nghìn hộ dân, thì việc liên kết “bốn nhà” để đầu tư nghiên cứu, xác định chất lượng, quy hoạch, rồi xây dựng thương hiệu cho trái cây nói chung và cho nhãn tím nói riêng là điều mà ông Huy và bà con miệt vườn luôn mong mỏi.