Kỳ cuối: Boston, nơi khởi đầu cuộc cách mạng Mỹ

* Bài 1: Omni Parker và khoảng lặng nhớ Người

* Bài 2: Cuộc gặp đặc biệt với họa sĩ Mỹ đầu tiên vẽ chân dung Bác Hồ

* Bài 3: Bác Hồ ở Boston

Ngay giữa trung tâm thành phố Boston, Tòa nhà thị chính cũ bang Massachussetts đến nay đã 300 năm tuổi, không quá xa khách sạn Ommi Parker cổ kính, nơi Anh Văn Ba tá túc và đảm nhiệm công việc thợ bánh, ngày nay vẫn mở cửa đón dòng khách thập phương.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng và các đại biểu Việt Nam thăm Hạ viện bang Masachussetts.

Giới thiệu với Đoàn, Tiến sĩ sử học Mỹ Nathaniel Sheiley cho biết: Tại đây, ngày 18-7-1776, bản Tuyên ngôn Độc lập lần đầu tiên của nước Mỹ đã được công bố từ ban công phía của Tòa nhà. Ngay sau lúc mới nhậm chức làm vị Tổng thống Hoa Kỳ đầu tiên, Ngài G. Washington đã có mặt ở vị trí ban công Tòa nhà lịch sử này, trước sự hân hoan chào đón của rừng người đại diện rất đông đảo các giai tầng xã hội Mỹ lúc ấy, từ công nhân nhà máy, nông dân, thợ đánh giày... là những người làm nên sức mạnh cuộc cách mạng Mỹ.

Chủ tịch Quốc hội thăm Bệnh viện bang Masachussetts.

Theo lời giới thiệu, Lễ Độc lập tại Boston đã thay thế ngày 5-3 trước đây từng được chọn làm ngày kỷ niệm sự kiện thảm sát của Boston (Boston Massacre). Hằng năm, đều có việc lãnh đạo bang đọc diễn văn, kèm theo lễ hội văn hóa phục dựng nguyên bản sự kiện lịch sử quan trọng. Được biết, từ năm 1941, Quốc hội Hoa Kỳ tuyên bố ngày 4-7 là ngày lễ chính thức toàn quốc của đất nước.

Tòa nhà Thị chính cũ bang Massachussetts ngày hôm nay vẫn là niềm tự hào của người dân địa phương. Công trình lịch sử đánh dấu những mốc son sáng ngời trong những ngày đầu lập quốc. Một trong những câu chuyện của mấy trăm năm trước gắn với các công trình văn hóa, lịch sử, chứng tích của cuộc cách mạng còn lưu giữ đầy đủ ở thành phố Boston. Đó là chuyện Quốc hội Anh đã ban hành Đạo luật Trà năm 1773. Nhiều cư dân thuộc địa rất bức xúc, đã coi đạo luật này thể hiện sự chuyên quyền về thuế khóa. Để đáp lại, những người yêu nước ở Massachusetts đã tổ chức “Tiệc trà Boston”, như một cuộc phản đối bằng cách lật đổ hơn tám tấn chè của Anh xuống cảng Boston...

Chủ tịch Quốc hội Việt Nam và các bạn Mỹ chụp ảnh lưu niệm tại cuộc gặp thành phố Boston.

Sự kiện “Tiệc trà Boston” làm Quốc hội Anh tức giận, ngay lập tức ban hành các Đạo luật Cưỡng chế, còn được biết là Đạo luật Không thể dung thứ vào năm 1774. Các đạo luật hà khắc này phong tỏa Boston khỏi các chuyến tàu thương mại, chính thức thành lập chế độ cai trị quân sự ở Massachusetts. Thậm chí, có cả quy định cho phép quan chức Anh không bị truy tố hình sự ở Mỹ... Các thuộc địa khác chăm chú dõi theo Massachusetts - nơi dẫn đầu cuộc kháng chiến chống Anh. Người dân bang này thành lập chính phủ cách mạng và lực lượng dân quân để chống lại sự hiện diện quân sự ngày một tăng của Anh quốc. Tháng 4-1775, Thống đốc người Anh ở Massachusetts, Thomas Gage, ra lệnh quân đội Anh hành quân đến Concord, nơi phát hiện ra một kho vũ khí của những người yêu nước. Ngày 19-4-1775, quân đội Anh vấp phải sự phản kháng quyết liệt của một nhóm dân quân Mỹ ở Lexington. Đó là những phát đạn đầu tiên của cuộc Cách mạng Mỹ.

Bảo tàng Trà Boston được phục dựng trên con tàu cổ bên bờ sông ngay gần bến cảng Boston, gần nơi Đoàn Việt Nam ở dịp sang thăm Hoa Kỳ, là một trong những điểm du lịch khám phá hấp dẫn của nhiều lứa tuổi.

Trong khuôn viên công trình bảo tàng chúng tôi đến, vẫn còn lưu giữ nhiều bút tích Bản Tuyên ngôn Độc lập, chữ ký, trang phục mũ áo của các nhà lãnh đạo cách mạng Hoa Kỳ. Đặc biệt, vị giáo sư lịch sử Mỹ đã giới thiệu hình ảnh “Cây Tự do” gắn với lá cờ Hoa Kỳ của ngày đầu tiên, với thông điệp mang ý nghĩa nhắc nhở nhiều thế hệ lãnh đạo Hoa Kỳ rằng, chính người dân, nhân dân Hoa Kỳ, là những người nông dân, người lao động chân lấm tay bùi, ngoài cánh đồng hay trong nhà máy, đã làm nên sức mạnh và thành công của cuộc cách mạng. Lịch sử luôn tôn vinh và không bao giờ được phép lãng quên họ!

Dịp này, có dịp tìm hiểu hơn, chúng tôi được biết, Bản Tuyên ngôn Độc lâp Hoa Kỳ ra đời trong những thời kỳ sôi động của ngày đầu cách mạng, trở thành một tài liệu chính trị được ca tụng nhất ở Hoa Kỳ. Ngài Thomas Jefferson, người soạn ra bản Tuyên ngôn Ðộc lập, là sau ngày được bầu làm Tổng thống thứ ba của Hoa Kỳ. Bản Tuyên ngôn Độc lập được các bậc tiền bối đất nước Hoa Kỳ: John Adams, Benjamin Franklin, Thomas Jefferson và 56 đại diện 13 bang ký tên và xác nhận độc lập, chủ quyền Hoa Kỳ ra khỏi ách thuộc địa.

Cuộc sống thường ngày của thành phố Boston trên phố School, trước khách sạn Ommi Parker, nơi Bác Hồ từng làm việc từ hơn 100 năm về trước.

“Năm nào cũng vậy, dịp Quốc khánh 4-7, lãnh đạo bang Massachussetts vẫn đứng tại ban công này để đọc lại Bản Tuyên ngôn Độc lập như một biểu tượng của lịch sử nước Mỹ, không bao giờ quên trong lòng mỗi người dân Boston nói riêng, rộng ra người dân toàn nước Mỹ”. Tiến sĩ sử học Mỹ Nathaniel Sheiley nói.

Có dịp giới thiệu kỹ càng với Đoàn đại biểu cấp cao Quốc hội Việt Nam về những mốc son cuộc cách mạng Mỹ trước đây, qua tìm hiểu nhiều nguồn thông tin, tư liệu về cuộc đời của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Giáo sư Brian Lemay, Tiến sĩ sử học Mỹ Nathaniel Sheiley nhận định: Có mặt, thâm nhập và hiểu sâu sắc dòng chảy lịch sử sôi động của cách mạng Mỹ cũng như nhịp sống của người dân địa phương, tiếp xúc từ những người lao động nhập cư từ nhiều nước trên thế giới về đây, rõ ràng, người thanh niên yêu nước Việt Nam đã cảm nhận những tư tưởng tiến bộ trong những ngày đầu tiên về độc lập dân tộc, quyền cơ bản của công dân, bình đẳng, bác ái... từ đó, dần dần bồi đắp tri thức nền móng cho quá trình tìm đường cứu nước sau này.

Thăm Tòa Thị chính cũ bang, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng và các đại biểu Quốc hội Việt Nam chăm chú lắng nghe, bày tỏ cảm phục lịch sử hào hùng và những cống hiến to lớn của nhân dân Hoa Kỳ, những người dân khởi đầu cuộc cách mạng ở Boston. Từ ngày đầu cách mạng, đến nay Quốc hội Hoa Kỳ trải qua gần 300 năm. Với Quốc hội Việt Nam, cách đây 70 năm, diễn ra Quốc dân Đại hội Tân Trào. Lịch sử Việt Nam đánh giá đây là một sự kiện đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử cách mạng Việt Nam, phát động khởi nghĩa giành chính quyền. Dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cả dân tộc Việt Nam đứng lên tự làm chủ vận mệnh mình.

Được tổ chức tại Đình Tân Trào, đây là Đại hội mang tầm vóc lịch sử của Quốc hội, cơ quan quyền lực Nhà nước lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Quốc dân Đại hội Tân Trào mang giá trị lịch sử to lớn, lâu bền của dân tộc Việt Nam, là biểu tượng sức mạnh đại đoàn kết của dân tộc. Quốc dân Đại hội Tân Trào được coi là “Hội nghị Diên Hồng” do Chủ tịch Hồ Chí Minh tập hợp đại biểu ba miền đất nước trước vận mệnh trọng đại của nước nhà.

Chủ tịch Quốc hội Việt Nam nhấn mạnh: Tinh thần Quốc dân Đại hội Tân Trào là bài học lịch sử quý báu, tiếp tục được vận dụng và phát huy sáng tạo trong công cuộc đổi mới đất nước, đổi mới nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động Quốc hội để xây dựng một Quốc hội của dân, do dân, vì dân ngày hôm nay ở Việt Nam.

Những người bạn Mỹ bày tỏ khâm phục và trân trọng đất nước và nhân dân Việt Nam, với chiều dài lịch sử dân tộc Việt Nam và con người Hồ Chí Minh. Các bạn cũng rất cảm kích những nội dung và tinh thần trong Tuyên ngôn Độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà năm 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh trích dẫn hai đoạn văn bất hủ trong Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ năm 1776 và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp năm 1791, để từ quyền lợi con người nói chung, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát triển thành quyền lợi dân tộc cụ thể trong Tuyên ngôn Độc lập. Với các bạn Mỹ, tinh thần và giá trị của Tuyên ngôn Độc lập Việt Nam, cuộc đời và thân thế, sự nghiệp Hồ Chí Minh gắn liền khát vọng độc lập, tự do của dân tộc Việt Nam. Tư tưởng của Người chuyển tải tiếng nói chung của các dân tộc trên thế giới. Giá trị nhân văn, ý nghĩa quốc tế của cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc được bao hàm rộng rãi, phổ quát trong lời tuyên bố đó.

Cảnh vật, con người Boston dẫu cảm nhận ngắn ngủi mấy hôm, song khó nói thành lời, giữa sự khám phá thú vị sự giao thoa, đa dạng từ nhiều nền văn hóa khác nhau trên đất nước Hoa Kỳ rộng lớn, cảm nhận lòng tự hào, tự tôn dân tộc Việt Nam và tình cảm thành kính lâu lắng nhớ tới Bác.

Chia tay Boston, chúng tôi được nghe rằng, mỗi dịp sinh nhật Bác, nhiều người Việt Nam yêu nước sống ở đây và những người bạn Mỹ tới thăm Khách sạn Omni Parker House, nằm ở số 60 phố School kề sát tòa nhà Quốc hội bang.

Tin rằng, trong nhiều năm tới, việc tăng cường hiểu biết lẫn nhau, xây dựng và củng cố sự tin cậy chính trị giữa lãnh đạo, chính giới và nhân dân hai nước là hết sức quan trọng. Đó là nền tảng vững chắc đưa quan hệ hữu nghị, hợp tác giữa Việt Nam và Hoa Kỳ phát triển ngày càng sâu rộng, bền vững, lên tầm cao mới.

* Tư liệu lịch sử Hoa Kỳ nhắc lại những ngày tháng khói lửa năm 1776, ở thành phố Philadelphia, Pennsylvania, Quốc hội Lục địa Hoa Kỳ đã thông qua bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố nền độc lập của Hoa Kỳ tách biệt với Vương quốc Anh gắn liền thể chế quốc vương bấy giờ. Bản tuyên ngôn này được đưa ra 442 ngày sau khi loạt súng đầu tiên của Cách mạng Mỹ nổ ra ở Lexington và Concord ở Massachusetts, đánh dấu sự mở rộng về mặt tư tưởng mới mang tính đột phá.

Năm 1774, đại diện 13 bang thuộc địa Hoa Kỳ có mặt ở Philadelphia, Pennsylnania cùng thành lập Quốc hội Lục địa lần thứ nhất (First Continental Congress). Tại cuộc gặp Quốc hội Lục địa thứ hai, các đại biểu lãnh đạo các bang đã đề xuất thành lập một ủy ban để soạn thảo bản Tuyên ngôn Độc lập công khai, đứng đầu là những nhà cách mạng Hoa Kỳ tiền bối: Thomas Jefferson, John Adams, Benjamin Franklin, Philip Livingston, Roger Sherman...