Không có lợi hơn cho người lao động, thỏa ước lao động tập thể sẽ vô nghĩa

Theo số liệu của Ban Chính sách - Pháp luật Tổng LĐLĐ Việt Nam, sau hai năm thực hiện Nghị quyết, tỉ lệ các doanh nghiệp (DN) có tổ chức công đoàn trong cả nước ký kết TƯLĐTT tăng từ 61,59% (năm 2010) lên 66,99% (năm 2011).

Tuy nhiên, tỷ lệ TƯLĐTT trong các DN có vốn đầu tư nước ngoài (62,35%) và DN tại khối DN ngoài quốc doanh khác (64,62%) vẫn ở mức thấp. Không ít DN xây dựng TƯLĐTT chủ yếu là sao chép lại quy định pháp luật, mang tính hình thức, đối phó, kém chất lượng, nội dung không có lợi hơn cho NLĐ so với các quy định của pháp luật do không có thương lượng thực sự, không xây dựng trên cơ sở đặc thù, thực tiễn của DN, và do chưa nhận thức được tầm quan trọng của TƯLĐTT.

Tại cuộc Hội thảo “Đánh giá 2 năm thực hiện Nghị quyết 01 của Đoàn Chủ tịch Tổng LĐLĐViệt Nam về đổi mới và nâng cao chất lượng thương lượng, ký kết và thực hiện thoả ước lao động tập thể, ông Erwin Schweisshelm, Trưởng Đại diện Viện FES tại Hà Nội cho rằng “TƯLĐTT mà không cao hơn luật quy định thì chả có ý nghĩa gì”. Do đó, cần phải coi TƯLĐTT như là “bộ luật con” trong DN, mang lại lợi ích cao hơn cho DN so với quy định của pháp luật hiện hành.

Nhiều DN trên thực tế đã thực hiện nhiều quy định có lợi hơn cho NLĐ so với pháp luật quy định, nhưng vẫn không đưa vào TƯLĐTT vì sợ bị ràng buộc. Hoặc TƯLĐTT ký kết, có hiệu lực nhưng sau đó DN không công khai các nội dung thoả thuận hoặc thực hiện không tốt.

Nguyên nhân này bắt nguồn từ việc người sử dụng lao động chỉ tập trung nâng cao lợi nhuận, xem nhẹ, thậm chí vi phạm quyền, lợi ích của NLĐ, chưa nhận thức đầy đủ về ý nghĩa và tầm quan trọng của TƯLĐTT đối với sự phát triển bền vững của DN. Một số cán bộ công đoàn cơ sở chưa có kỹ năng thương lượng tốt, kiến thức về kinh tế, tài chính chưa sâu nên cũng dẫn đến việc không đạt được thoả thuận hoặc các điều khoản trong TƯLĐTT không cao hơn so với pháp luật quy định.

Ông Đinh Khắc Thiều, Phó trưởng Ban Chính sách Pháp luật LĐLĐ tỉnh Đồng Nai cho biết: “Ở một số DN, khi thương lượng ký TƯLĐTT chỉ đề cập đến vấn đề nghỉ mát, hiếu hỷ mà quên đi những nội dung liên quan mật thiết đến NLĐ như: Chế độ tiền lương, thưởng, nâng lương, giải quyết khiếu nại, cơ chế giải quyết tranh chấp lao động…”. Trên thực tế, người sử dụng LĐ còn tìm cách né tránh khi CĐCS yêu cầu thương lượng để ký kết TƯLĐTT, nhưng việc xử lý của các cơ quan chức năng nhà nước chưa nghiêm, nhiều nơi chưa hề xử phạt một trường hợp vi phạm nào”

Ông Vũ Đức Cường, Phó Trưởng ban Chính sách Pháp luật LĐLĐ thành phố Hải Phòng đề xuất: “Cần có ngay các biện pháp chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm pháp luật về ký kết, thực hiện TƯLĐTT. Mức xử phạt phải thỏa đáng để DN vi phạm không thể coi thường, thiếu tôn trọng pháp luật”.

Bà Nguyễn Thị Chiến - Phó Chủ tịch LĐLĐ TP. Đà Nẵng, cho rằng, để nâng cao số lượng và chất lượng TƯLĐTT trong DN, cần xây dựng và củng cố “tổ tư vấn xây dựng và ký kết TƯLĐTT” ở từng tỉnh, thành phố, nhằm hỗ trợ đắc lực cho công đoàn cơ sở theo quy định.

Bà Chiến cũng đề nghị: “Hằng năm, nên giao chỉ tiêu cụ thể về xây dựng, thương lượng, ký kết TƯLĐTT cho từng cấp CĐ. Đặc biệt, cần đưa chỉ tiêu “xây dựng, thương lượng và ký kết TƯLĐTT” vào chỉ tiêu thi đua để đánh giá, xếp loại và khen thưởng hằng năm đối với công đoàn cơ sở”.

Để từng bước nâng cao chất lượng TƯLĐTT, thời gian tới, Tổng Liên đoàn sẽ tiếp tục chỉ đạo:

* Đẩy mạnh việc thực hiện Nghị quyết, chú trọng nâng cao chất lượng song song với tăng số lượng các DN ký kết TƯLĐTT;

* Phối hợp với Viện FES tổ chức lớp thứ hai về đào tạo giảng viên và chuyên gia về TƯLĐTT.

* Tiếp tục triển khai tổ, nhóm chuyên gia của CĐ cấp trên cơ sở để hỗ trợ CĐCS thương lượng TƯLĐTT.

* Hoàn thành thí điểm ký kết TƯLĐTT ngành Cao su Việt Nam, ngành Dệt May ở TP Hà Nôi, TP Hồ Chí Minh và tỉnh Đồng Nai;

* Nghiên cứu thí điểm ký kết TƯLĐTT ở khu công nghiệp, khu chế xuất.