Khó khăn trong tìm kiếm mộ liệt sĩ

Đã gần 50 năm kể từ khi nhận được giấy báo tử anh trai hy sinh ngoài mặt trận, gia đình ông Nguyễn Văn Thu, ở xã Lý Nhân (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) vẫn mong mỏi một ngày tìm thấy phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân. Nhớ lại hành trình hơn mười năm đi tìm mộ anh trai, ông Nguyễn Văn Thu xúc động kể: Từ mấy dòng tin vắn tắt trong giấy báo tử, phải mất nhiều năm, tôi mới tìm được đơn vị của anh trai mình là Sư đoàn BB2 (Quân khu 5) đang đóng quân tại thị xã An Khê (Gia Lai). Được đơn vị cho biết anh tôi hy sinh ở xã Bình Phú (huyện Thăng Bình, Quảng Nam) nhưng hiện nay không rõ mộ được quy tập ở đâu. Theo bản trích lục thông tin về quân nhân hy sinh trong chiến tranh của Bộ Chỉ huy quân sự (CHQS) tỉnh Vĩnh Phúc thì nơi an táng ban đầu anh tôi là huyện Tiên Phước (Quảng Nam). Bản trích lục của Cục Chính sách, Tổng cục Chính trị (Bộ Quốc Phòng) cho biết cụ thể hơn nơi hy sinh của anh tôi là thôn 1, xã Phước Sơn (Tiên Phước, Quảng Nam), trước khi hy sinh thuộc đơn vị c14-e31-f2, Quân khu 5. Tôi đã tìm đến các địa danh của hai huyện Thăng Bình và Tiên Phước (Quảng Nam) để tìm mộ. Tại đây, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB và XH), Ban CHQS hai huyện Thăng Bình và Tiên Phước sau khi xác minh đã cho biết trên địa bàn không có phần mộ liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân, quê quán xã Lý Nhân (Vĩnh Tường, Vĩnh Phú)…

Ông Thu lại đến “gõ cửa” các cơ quan chức năng đề nghị hỗ trợ tìm kiếm mộ liệt sĩ. Sau khi rà soát, Cục Người có công (Bộ LĐ-TB và XH) cho biết, tại ngôi mộ số 54, hàng 5, lô 1 Nghĩa trang Liệt sĩ xã Tam Ngọc (TP Tam Kỳ, Quảng Nam), nơi giáp ranh với huyện Thăng Bình, trên bia có thông tin: “Liệt sĩ: Nguyễn Văn Xuân; nguyên quán: Vĩnh Phúc”. Ông Thu tiếp tục lên đường đến Nghĩa trang Liệt sĩ xã Tam Ngọc và được biết ngôi mộ này mấy chục năm qua chưa có người thân đến nhận. Ngày 24-6-2016, Cục Người có công có Công văn số 1325/NCC-TBLS đề nghị Sở LĐ-TB và XH tỉnh Quảng Nam hướng dẫn cho thân nhân liệt sĩ lấy mẫu hài cốt liệt sĩ tại ngôi mộ số 54, hàng 5, lô số 1, Nghĩa trang liệt sĩ xã Tam Ngọc để giám định ADN. Thế nhưng, khi khai quật mộ, hài cốt đã mục nát, không thể giám định.

Không giám định được ADN thì chỉ còn cách xác định bằng phương pháp loại trừ. Ông Thu đến Sở LĐ-TB và XH của cả hai tỉnh Vĩnh Phúc và Phú Thọ (trước đây là tỉnh Vĩnh Phú) để xác minh thông tin về các liệt sĩ có tên Nguyễn Văn Xuân. Sở LĐ-TB và XH tỉnh Phú Thọ có văn bản xác nhận địa phương không có liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân như thông tin ông Thu cung cấp. Sở LĐ-TB và XH tỉnh Vĩnh Phúc đã tra cứu và cung cấp cho gia đình bản danh sách 18 liệt sĩ có tên Nguyễn Văn Xuân. Ông Thu tìm đến từng gia đình liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân trong danh sách để xác minh thông tin, có xác nhận, chữ ký, dấu đỏ của Chủ tịch UBND các xã. Tất cả 18 liệt sĩ này chỉ có duy nhất liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân, quê quán xã Lý Nhân (Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc) chiến đấu và hy sinh tại tỉnh Quảng Nam và hiện chưa tìm thấy mộ. Ông Thu tin tưởng ngôi mộ liệt sĩ Nguyễn Văn Xuân tại Nghĩa trang Liệt sĩ xã Tam Ngọc chính là phần mộ anh trai mình và có đơn đề nghị Cục Người có công đính chính thông tin trên bia mộ liệt sĩ tại ngôi mộ đó. Ngày 8-2-2017, Cục Người có công đã có công văn chuyển đơn đến Sở LĐ-TB và XH tỉnh Quảng Nam xem xét, nhưng đến nay đề nghị của gia đình ông Thu vẫn chưa được giải quyết.

Ông Đào Tuấn Khanh, ở phường Tây Thạnh (Tân Phú, TP Hồ Chí Minh) kể về hành trình gần 20 năm đi tìm mộ cha là liệt sĩ Đào Ngọc Oanh, sinh năm 1939, quê quán xã Phạm Lễ (Hưng Nhân, Thái Bình). Trong giấy báo tử liệt sĩ Đào Ngọc Oanh chỉ ghi đơn vị là NB, hy sinh tại mặt trận phía Nam, phải mất rất nhiều thời gian, gia đình liệt sĩ mới biết được ký hiệu NB là Quân khu 9. Tuy nhiên, trong bức thư của Bộ chỉ huy đơn vị 579 (Quân khu 5) gửi gia đình liệt sĩ Đào Ngọc Oanh ngày 27-2-1975 lại cho biết đơn vị của liệt sĩ là: C2- D006 (Quân khu 5). Nội dung thư còn cho biết: “Đồng chí Đào Ngọc Oanh, cấp bậc thiếu úy, chức vụ đại đội trưởng, hy sinh ngày 20-9-1974 trong trận tấn công tiêu diệt căn cứ của Tiểu đoàn 70 biệt động ngụy tại chi khu Giá Vực (Quảng Ngãi), an táng tại nghĩa trang mặt trận”. Do những thông tin không trùng khớp, từ năm 1999 đến nay, gia đình ông Khanh đã phải đi khắp các nghĩa trang liệt sĩ, các địa danh từng là mặt trận thuộc địa bàn Quân khu 9 và Quân khu 5 để tìm mộ nhưng không có kết quả. Ông Khanh cho biết: “Theo mô tả của đồng đội bố tôi thì bố tôi được chôn cất cùng hai chiến sĩ nữa tại một thửa ruộng bậc thang, ở đó có cây đa cổ thụ gần nơi hy sinh tại Giá Vực (huyện Ba Tơ, Quảng Ngãi). Khi tôi tìm đến thì người dân cho biết ba ngôi mộ đó đã được đưa vào nghĩa trang liệt sĩ. Tôi đến Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ba Tơ tìm kiếm nhưng không có ngôi mộ nào ghi tên bố tôi. Phòng LĐ-TB và XH, Ban chỉ huy quân sự huyện Ba Tơ cũng cho biết không có tên bố tôi trong danh sách liệt sĩ đã quy tập vào nghĩa trang. Tìm hiểu thêm tôi được biết, trong đợt quy tập mộ liệt sĩ vào Nghĩa trang liệt sĩ huyện Ba Tơ năm đó, người lưu giữ vì sơ ý đã đánh mất sơ đồ mộ chí cho nên một số ngôi mộ không xác định được danh tính liệt sĩ. Gia đình tôi mở rộng địa bàn tìm kiếm mộ vào Quân khu 9 nhưng cũng không có kết quả. Vậy là sau nhiều năm tìm kiếm, đến nay gia đình tôi vẫn chưa biết được phần mộ của bố tôi ở đâu. Mẹ tôi năm nay đã gần 80 tuổi vẫn ngày đêm khắc khoải chưa yên lòng vì chưa mang được thi hài của bố tôi về với quê cha đất Tổ”.

Trên đây chỉ là hai trong nhiều trường hợp có thư gửi báo Nhân Dân đề nghị hỗ trợ tìm mộ liệt sĩ. Công việc tìm kiếm hài cốt liệt sĩ của thân nhân liệt sĩ cũng như các cơ quan chức năng đến nay vẫn gặp nhiều khó khăn, trở ngại. Từ việc giải mã phiên hiệu ghi trong giấy báo tử để biết được liệt sĩ thuộc đơn vị nào, hy sinh và an táng ở đâu, đến việc giám định ADN để xác định danh tính liệt sĩ. Hàng chục năm qua, Nhà nước ta cùng biết bao gia đình đã tốn kém rất nhiều thời gian và công sức trong hành trình tìm mộ liệt sĩ. Nhiều trường hợp được phép khai quật mộ liệt sĩ để giám định ADN, nhưng kết quả nhận được là “mẫu xấu, không xác định được”, khiến thân nhân liệt sĩ lại phải tiếp tục công cuộc tìm kiếm.

Theo thống kê của Bộ LĐ-TB và XH, hiện nay cả nước còn khoảng 200 nghìn liệt sĩ chưa tìm thấy hài cốt và hơn 300 nghìn mộ liệt sĩ đã quy tập vào nghĩa trang liệt sĩ nhưng chưa xác định được danh tính. Hơn 500 nghìn liệt sĩ chưa xác định được thông tin là ngần ấy gia đình liệt sĩ vẫn đêm ngày khắc khoải tìm kiếm phần mộ người thân. Thời gian càng trôi đi thì việc tìm kiếm mộ liệt sĩ, xác định danh tính liệt sĩ càng khó khăn hơn. Nhiều thân nhân liệt sĩ nay tuổi đã cao, sức yếu, không thể chờ đợi được lâu. Do vậy, các thân nhân liệt sĩ có chung một nguyện vọng tha thiết là sớm được tiến hành lấy mẫu phân tích ADN và lưu giữ tại ngân hàng gien để khi phát hiện được mộ liệt sĩ, thì có thể xác định ngay được danh tính của liệt sĩ, để hài cốt liệt sĩ được trở về với gia đình.