Khánh Hòa huy động mọi nguồn lực chống hạn

Nắng. Sau Tết Nguyên đán Ất Dậu mà bầu trời Khánh Hòa trong xanh thăm thẳm. Mới bảy giờ sáng, nắng đã tràn ngập từng ngõ, phố Nha Trang. Theo những người sống lâu năm ở Khánh Hòa thì năm nay, nắng nóng đến sớm chừng ba tháng. Mọi năm, tháng 4, Khánh Hòa mới nắng nóng, mới bắt đầu mùa khô, đằng này...

Chúng tôi đi trên con đường ngợp nắng và nóng hừng hực. Từ Vạn Ninh qua Ninh Hòa rồi về Cam Ranh đâu cũng nhìn thấy những ruộng lúa nứt nẻ vì thiếu nước. Lác đác có những ruộng lúa, ngô đã cháy vì hết nước tưới từ lâu. Anh Trần Cao Ðức, Giám đốc Công ty Kiến thiết công trình thủy lợi Nam Khánh Hòa, cho biết: tất cả các hồ đập chứa nước ở khu vực Nam Khánh Hòa đều đã ở dưới mực nước chết 2-3m, cụ thể như các khu tưới đập dâng Gió Tá (Cam Thịnh Ðông), hồ tưới nước Suối Hành, đập dâng Quyết Thắng (Cam Phước Ðông - Cam Phước Tây) và ngay cả những hồ chứa có dung tích lớn như hồ Cam Ranh (Cam Tân - Cam Hòa), hồ chứa Suối Dầu cũng khô hạn trơ tận đáy, chỉ còn khoảng hơn 1,5 triệu m3 trong khi sức chứa của hồ gần 20 triệu m3! Tại hồ chứa nước Ðá Bàn mực nước hiện còn ở mức 3,9 triệu m3, dưới mực nước chết gần hai triệu m3 với dung tích này chỉ đủ phục vụ nước sinh hoạt cho nhân dân các xã Ninh An, Ninh Thọ, Ninh Sơn, Ninh Thượng, Vạn Hưng và Dốc Ðá Trắng. Ðồng thời cũng chỉ đủ cung cấp nước sinh hoạt cho nhà máy nước ở thị trấn Ninh Hòa. Còn hồ chứa nước Suối Trầu hiện tại chỉ còn 0,3 triệu m3, nước không tự chảy được và đang ở dưới cao trình mực nước chết 0,5 m. Ðiều này cảnh báo hạn sẽ xảy ra ở cuối vụ đông - xuân với diện tích gần 400 ha thuộc các xã Ninh Bình, Ninh Xuân, Ninh Quang, v.v.

Thực ra, nguy cơ hạn hán ở Khánh Hòa xuất hiện ngay trong mùa mưa năm 2004. Trong suốt mùa mưa, không có lấy trận mưa nào "ra trò" cả mùa chủ yếu là mưa lất phất, mưa chỉ đủ ngấm đất. Vụ mùa năm 2004, hạn hán gây thiệt hại cho sản xuất nông nghiệp chừng sáu tỷ đồng bởi diện tích gieo trồng giảm chỉ bằng 75-80% diện tích gieo trồng so với năm trước. Rồi vụ đông - xuân năm 2004-2005 cũng chỉ đạt chừng 70% diện tích gieo trồng so với kế hoạch, tuy nhiên hơn bốn nghìn ha trong tổng số gần 13 nghìn ha vụ đông xuân hiện đang bị hạn và có nguy cơ mất trắng vì thiếu nước. Hạn hán không chỉ làm cho diện tích lúa và hoa màu giảm năng suất, hàng nghìn ha mía ở thị xã Cam Ranh cùng các huyện Ninh Hòa, Khánh Vĩnh, Khánh Sơn, Diên Khánh cũng giảm năng suất và chất lượng mía nguyên liệu. Chỉ tính riêng thị xã Cam Ranh, hơn 4.500 ha mía chỉ đạt năng suất 20 tấn/ha thấp hơn 30 tấn/ha so với vụ trước và chỉ đạt khoảng 7-8 chữ đường, hiếm có diện tích đạt 10-12 chữ đường như những năm trước. Cây mía chỉ cao khoảng một mét thì làm sao có chữ đường cao? Nhà máy đường không mua mía bởi chất lượng thấp, nông dân Cam Ranh phải bán nguyên liệu cho các lò đường thủ công nằm ngay tại ruộng. Vậy là chưa tính công chăm sóc, mỗi ha mía, nông dân thị xã Cam Ranh và các huyện Ninh Hòa, Vạn Ninh, Diên Khánh thâm hụt chừng ba đến bốn triệu đồng. Không riêng gì sản xuất nông nghiệp, khô hạn kéo dài còn khiến nguồn nước phục vụ sinh hoạt hằng ngày của nhân dân cũng trở nên khan hiếm. Dẫu không trở thành phổ biến nhưng cá biệt đây đó tại các xã vùng sâu Cam Ranh như Cam Phước Tây, Cam An Nam, Cam Phước Ðông v.v. xảy ra chuyện tranh giành từng xô nước, thậm chí nhiều gia đình phải mua nước sinh hoạt chở từ nơi khác tới. Cụ thể, xã Cam An Nam hiện có gần 40 giếng đào và hai giếng khoan nhưng nguồn nước ở đây vẫn thiếu và 40% số dân của xã thiếu nước sinh hoạt hằng ngày.

Anh Trần Cao Ðức, Giám đốc Công ty kiến thiết công trình thủy lợi Nam Khánh Hòa, cho biết thêm, chủ trương của tỉnh trong đợt cao điểm chống hạn này là ưu tiên hàng đầu phục vụ nước sinh hoạt sau đó ưu tiên cho diện tích trồng cây lâu năm và coi trọng cung cấp nước cho sản xuất công nghiệp, đặc biệt là nguồn nước cho hai nhà máy đường Cam Ranh, Ninh Hòa hoạt động. Ðể đạt mục tiêu trên, tỉnh chỉ đạo ưu tiên nước cho đập dâng Quyết Thắng cung cấp nước cho nhà máy đường Cam Ranh. Mặt khác, tổ chức nạo vét hàng trăm nghìn m3 đất đá tại các hệ thống dẫn nước tưới tránh tình trạng nước bốc hơi bề mặt, tổ chức lực lượng bảo vệ 24/24 giờ ở các đập dâng, hồ chứa nước tránh tình trạng một số người phá hệ thống dẫn nước, đưa nước vào những diện tích không quy hoạch. Ðồng thời, hiện nay công ty sử dụng 10 máy bơm D18 có công suất 250 m3/giờ và lắp đặt thêm một máy bơm điện công suất một nghìn m3/giờ để cung cấp nguồn nước cho hệ thống kênh chính Bắc và chính Nam. Còn lượng nước hồ Suối Dầu hiện chỉ đủ cung cấp nước cho sản xuất công nghiệp và sinh hoạt cho nhân dân. Hồ Suối Dầu có vị trí quan trọng đối với việc cung cấp nước cho nhân dân TP Nha Trang. Nếu lượng nước trong hồ tiếp tục xuống thấp thì nguy cơ nước mặn xâm nhập là không tránh khỏi và nguồn nước sinh hoạt của gần một triệu người thành phố bị đe dọa. Chính vì vậy, tỉnh Khánh Hòa quyết định giảm diện tích nước tưới ở hồ Suối Dầu từ 1.408 ha xuống còn 408 ha đối với huyện Diên Khánh và TP Nha Trang, đồng thời tăng số máy bơm hoạt động tại trạm Cầu Ðôi từ 12 lên 20 máy, nâng thời gian vận hành từ 12 giờ lên 24 giờ trong ngày. Bên cạnh đó, để chống nguy cơ xâm nhập mặn, công ty thi công đắp đập bổi ngang sông Cái Nha Trang cũng như nạo vét đất đá từ cửa sông vào bể hút, ngăn ngừa sự cố trong quá trình vận hành máy bơm.

Chúng tôi đến huyện Vạn Ninh, một trong số những huyện phía bắc chịu nhiều hậu quả của nạn hạn hán. Ðồng chí Phạm Là, Giám đốc Công ty kiến thiết công trình thủy lợi Bắc Khánh Hòa, nói thời điểm này huyện có hơn 200/2.500 ha, 143 ha hoa màu (nhất là diện tích trồng đậu phụng) bị héo quắt lá vì đã lâu thiếu nước tưới. Các xã Vạn Hưng, Vạn Thạnh và ngay tại thị trấn Tu Bông, Vạn Giã cũng tiềm ẩn nguy cơ thiếu nước sinh hoạt. Hàng chục hồ chứa nước lớn, nhỏ ở khu vực phía bắc Khánh Hòa cũng cạn kiệt: hồ Cây Bứa, Suối Lớn, đập dâng Vĩnh Huề, Ðồng Dưới, Suối Rẽ, Phú Hội, Suối Sung, Ðập Sổ, Hải Triều, v.v. đang ở dưới mức nước chết chừng 0,5-2 m. Hiện nay, Công ty Kiến thiết công trình thủy lợi phối hợp nhân dân các xã huy động hàng nghìn ngày công để đắp bờ đê ngăn mặn tại các xã Ninh Hà, Ninh Phú, Ninh Giang, Ninh Ða tạo thành bờ đê cao ba mét và mương cách ly chống nhiễm mặn, gia cố những đoạn bờ đê bị thấp cục bộ bằng đất và hệ thống mái sạt lở bằng cọc tre, phên tre. Bên cạnh đó, huy động ở mức cao nhất các trạm bơm trên địa bàn dồn sức chống hạn và cung cấp nước sinh hoạt cho nhân dân. Ðó là các trạm bơm Tiền Phong, Vĩnh Phú (thị trấn Ninh Hòa); Thanh Mỹ, Cầu Lắm (Ninh Quang 1), Bá Tánh (Ninh Bình),v.v. với nguồn kinh phí đầu tư ban đầu gần hai tỷ đồng.

Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa Võ Lâm Phi, cho biết, tỉnh đã xác định ba mục tiêu đặc biệt ưu tiên nguồn nước cho sinh hoạt, cấp nước ở những diện tích cây lâu năm và sản xuất công nghiệp. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là cấp nước sinh hoạt, bảo đảm ổn định đời sống nhân dân, nhất là đồng bào vùng sâu, vùng xa tại thị xã Cam Ranh, huyện miền núi Khánh Sơn, Khánh Vĩnh, Diên Khánh, Ninh Hòa, Vạn Ninh. Ðồng thời chú ý áp dụng các giải pháp chống nước mặn xâm nhập vào nước sinh hoạt ở TP Nha Trang bởi sắp tới, tại đây diễn ra khá nhiều sự kiện quan trọng như Hội nghị những vịnh đẹp nhất thế giới, Festival biển cùng những hội thảo quốc tế quan trọng khác. Tỉnh sẽ cung cấp đầy đủ, kịp thời nguồn kinh phí để các đơn vị tổ chức chống hạn và khuyến khích nhân dân dùng nước tiết kiệm nhằm bảo đảm đủ nguồn nước từ nay đến mùa mưa.