Theo Công ty Công viên cây xanh (CVCX) TP Hồ Chí Minh, hiện đơn vị này được giao quản lý hơn 92 nghìn cây xanh, trong đó có hơn năm nghìn cây cổ thụ. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, số lượng cây xanh đang đối mặt với thực trạng đáng báo động là người dân cố tình đốn hạ, "bức tử" khiến cây bị chết dần phải cắt bỏ, trong số đó, có nhiều cây cổ thụ với hơn 100 năm tuổi thuộc loại quý, hiếm. Ðiển hình như một cây dầu hơn 100 năm tuổi trước địa chỉ 144 Trần Quang Diệu, quận 3 bỗng dưng bị héo lá, khô cành, thân và bị chết chỉ trong thời gian ngắn dù nhân viên Công ty CVCX đã tích cực cứu chữa, chăm sóc. Tương tự, đơn vị này cũng phát hiện hai cây dầu (cổ thụ loại ba), trước nhà 215 Lê Hồng Phong, quận 5 và 326 Lê Hồng Phong, quận 10 cũng bị héo, khô cành bất thường. Qua theo dõi, Công ty cây xanh cho biết, các cây xanh bị chết thường bị khô, héo chỉ trong thời gian rất ngắn nên hầu hết không kịp cứu chữa.
Thực tế cho thấy, hiện trên nhiều tuyến đường như: Trần Phú (quận 5), Phan Ðăng Lưu (quận Bình Thạnh), Nguyễn Thông, Phạm Ngọc Thạch (quận 3)... đều đang có nhiều cây xanh bị "bức tử" nhiều tháng nay nhưng chưa được các đơn vị chức năng phát hiện và xử lý. Các "chiêu" người dân thường dùng để triệt hạ cây xanh thường là chặt ngọn, cành, băm rễ, đổ nước sôi, trám xi-măng quanh gốc, đốt lửa, thậm chí sử dụng cả hóa chất đổ vào gốc... Theo ông Trần Thiện Hà, Giám đốc Công ty CVCX TP Hồ Chí Minh, việc khắc phục, cứu các cây đối với những thủ đoạn người dân sử dụng thường ít mang lại hiệu quả, đối với những vị trí bị đổ hóa chất thì khi trồng lại cũng rất khó vì đất ở vị trí đó đã bị nhiễm độc. Theo quy định, các tổ chức, cá nhân tự ý chặt hạ, di dời cây xanh; đổ chất độc hại, vật liệu xây dựng vào gốc cây trong khu vực đô thị... sẽ bị phạt tiền từ 10 đến 15 triệu đồng; các hành vi đục khoét, đóng đinh vào cây xanh; tự ý ngắt hoa, cắt cành cây; có hành vi làm hư hỏng cây xanh, vườn hoa, thảm cỏ... bị phạt từ 500 nghìn đến một triệu đồng. Ngoài ra, tổ chức, cá nhân vi phạm còn phải khôi phục tình trạng ban đầu đã bị thay đổi. Tuy nhiên, các hành vi này thường rất khó phát hiện nên cũng ít bị xử lý.
Ngoài việc lượng cây xanh bị người dân cố tình đốn hạ hằng năm, những năm qua, việc cây xanh ngã đổ do mưa, lốc cũng liên tiếp xảy ra. Trong mùa mưa năm 2012, do ảnh hưởng của cơn bão số 1 đi qua thành phố đã khiến gần 500 cây xanh bật gốc. Thống kê của Công ty CVCX, từ đầu mùa mưa năm nay, trên địa bàn thành phố xảy ra hơn 20 vụ cây xanh tét nhánh, gãy nhánh, hơn năm vụ cây đổ gây thiệt hại nhà dân, bị thương một người. Theo ông Trần Thiện Hà, từ đầu năm đến nay, Công ty đã triển khai việc mé nhánh, tỉa cành, trong đó đặc biệt chú ý đến những cây bị mục rễ, sâu bệnh, bọng gốc nhằm tránh tai nạn cho người đi đường khi có lốc, gió mạnh. Tuy nhiên, ngoài các hình thức "bức tử" do cố tình, tình trạng các công trình xây dựng hạ tầng đô thị đào gần gốc cây khiến chất lượng bộ rễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, những trường hợp này nếu không được phát hiện sớm thì chỉ cần gió nhẹ cũng đã có thể bật gốc, ngã, đổ. Ðể hạn chế tình trạng cây ngã, đổ trong mùa mưa năm nay, Công ty CVCX đã tăng cường tuần tra, phát hiện và xử lý những cây xanh sâu bệnh, mục gốc, phân loại những cây xanh có nguy cơ ngã đổ cao để tiến hành mé nhánh, tỉa cành. Hiện Sở Giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh đang tiến hành lập danh sách cây cần bảo tồn, cây di sản để các đơn vị thuận tiện hơn trong việc phân loại và chăm sóc cây xanh trên địa bàn thành phố.
Trả lời chúng tôi về việc đơn vị nào chịu trách nhiệm đối với tình trạng cây xanh bị xâm hại, "bức tử", ông Trần Thiện Hà cho hay: Công ty CVCX là đơn vị đảm nhận việc trồng, chăm sóc, xử lý các cây xanh trên địa bàn nhưng lại không có chức năng xử lý các trường hợp vi phạm quy định bảo vệ cây xanh, chặt phá cây trái phép. Nếu phát hiện, đơn vị sẽ lập biên bản, gửi báo cáo khu quản lý giao thông đô thị, các khu tiếp tục báo lại cho thanh tra Sở Giao thông vận tải thành phố để kiểm tra, xử lý. Tuy nhiên, qua tìm hiểu, Thanh tra Sở Giao thông vận tải cũng chỉ là đơn vị quản lý về mặt hành chính nhà nước còn thẩm quyền xử phạt lại thuộc về Thanh tra Sở Xây dựng thành phố theo Nghị định 23 (về xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động xây dựng...). Từ những bất cập trong quy trình kiểm tra, xử phạt cộng với những khó khăn trong công tác phát hiện các hành vi triệt hạ cây xanh của người dân nên trong nhiều năm qua, số vụ xử phạt chỉ nằm ở những con số rất hạn chế. Ðiều này càng làm cho tình trạng "bức tử" cây xanh diễn ra công khai và nhiều hơn. Với một thành phố có tốc độ đô thị hóa nhanh như TP Hồ Chí Minh, cây xanh đóng một vai trò cực kỳ quan trọng đối với môi trường sinh sống của người dân. Nếu các chế tài, thủ tục xử lý vi phạm về cây xanh không sớm được điều chỉnh thì lượng cây xanh, cây cổ thụ của thành phố ngày một thưa dần chỉ còn là vấn đề thời gian.
