Khả năng áp dụng và tác động của thuế tài sản tại Việt Nam

Nghiên cứu đã thực hiện việc rà soát các nội dung của Luật Thuế tài sản ở Việt Nam, xem xét các vấn đề lý thuyết, kinh nghiệm quốc tế, thực tiễn ở Việt Nam, từ đó đưa ra những gợi ý chính sách cho việc xây dựng Luật Thuế tài sản.

Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính, thống kê từ Bộ Tài chính có 174/193 nước trên thế giới thực hiện thu thuế tài sản với nhiều tên gọi khác nhau. Ở Việt Nam vấn đề tên gọi “Thuế tài sản” là một cách gọi không rõ ràng. Các quốc gia không dùng tên này mà đặt tên cụ thể hơn. Thí dụ như: Nhật Bản (thuế tài sản cố định), Philippines (thuế tài sản thực). Các loại thuế chính liên quan tài sản là thuế đất đai, thuế bất động sản, thuế tài sản, thuế của cải ròng, thuế chuyển nhượng - trao tặng - thừa kế, thuế VAT, thuế thặng dư vốn.

Ông Cường cho rằng, thực tế tại Việt Nam, thuế tài sản đã được áp dụng từ lâu như thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, nhưng loại thuế này chỉ đóng góp 0,03 – 0,06% GDP mỗi năm, thấp hơn các nước trên thế giới rất nhiều. Vai trò với ngân sách địa phương cũng khiêm tốn, đạt từ 5 – 7% thu ngân sách địa phương, nhiều nơi chỉ chiếm 2%.

Theo ông Cường, rất ít quốc gia đánh thuế trên động sản, chỉ đánh trên bất động sản, cũng ít quốc gia đánh thuế trên tài sản ròng, chỉ có nước Na Uy, Thụy Sĩ và Tây Ban Nha.

“Tại một số nước trên thế giới loại thuế này có tác dụng để can thiệp tình trạng bất bình đẳng nhưng không hiệu quả, vì người giàu có thể lách thuế bằng cách chuyển tài sản. Nhiều quan điểm khẳng định thuế tài sản là công cụ tốt để điều chỉnh thu nhập nhưng trên thực tế lại không phải. Hầu hết các nước quy thuế tài sản về các địa phương”, ông Cường cho hay.

Cũng theo vị chuyên gia này, kết quả phân tích các phương án đánh thuế tài sản khác nhau cho thấy với phương án thuế suất 0,3% và ngưỡng chịu thuế 2 tỷ đồng đối với nhà ở là có tác động nhỏ nhất đối với hộ gia đình.

Theo đó, với ngưỡng 2 tỷ đồng, nếu thuế suất là 0,3%, mức thuế mỗi hộ phải nộp là 763.000 đồng (bằng 0,53% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 525.000 đồng (bằng 0,22% tổng chi tiêu). Nếu thuế suất là 0,4%, mức thuế mỗi hộ phải nộp là 1,019 triệu đồng (bằng 0,72% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 700.000 đồng (bằng 0,29% tổng chi tiêu).

Dự báo ảnh hưởng của thuế tài sản, ông Cường cho biết, đối với ngưỡng 700 triệu đồng, nếu thuế suất 0,3% thì mức thuế mỗi hộ phải nộp là 978 nghìn đồng (bằng 0,66% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 638 nghìn đồng (bằng 0,27% tổng chi tiêu). Nếu thuế suất là 0,4%, mức thuế mỗi hộ phải nộp là 1,3 triệu đồng (bằng 0,89% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 851 nghìn đồng (bằng 0,36% tổng chi tiêu).

Đối với ngưỡng 1 tỷ đồng, nếu thuế suất là 0,3%, mức thuế mỗi hộ phải nộp là 897 nghìn đồng (bằng 0,61% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 600 nghìn đồng (bằng 0,25% tổng chi tiêu). Nếu thuế suất là 0,4%, mức thuế mỗi hộ phải nộp là 1,198 triệu đồng (bằng 0,82% tổng thu nhập), mức chi tiêu giảm đi là 800 nghìn đồng (bằng 0,34% tổng chi tiêu).

Ông Nguyễn Đức Thành, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách cho rằng, thuế tài sản nếu được ban hành như dự thảo hiện nay sẽ làm giảm thu nhập và chi tiêu của hộ gia đình. Tuy nhiên, nó không ảnh hưởng tới đói nghèo và chủ yếu làm giảm thu nhập của người giàu. Do đó, chỉ số bất bình đẳng được cải thiện, nhưng chủ yếu do người giàu bị nghèo đi, chứ không phải do người nghèo được cải thiện cuộc sống. Vì vậy, thuế tài sản không phải là một sắc thuế bền vững nếu chi tiêu công không thúc đẩy phúc lợi và năng suất toàn xã hội"- ông Thành nhấn mạnh.