Hydrogen xanh đã nổi lên như một giải pháp nổi bật trong tiến trình theo đuổi một "tương lai xanh", trở thành giải pháp hứa hẹn mang lại cho các nước đang phát triển nâng cao giá trị của năng lượng tái tạo, áp dụng vào nhiều ngành nghề sản xuất, kinh doanh và trong cả đời sống xã hội hằng ngày. Với những lợi thế này, phát triển hydrogen xanh được xem là cấp thiết trong quá trình chuyển dịch năng lượng tại Việt Nam.
Nhân tố chính thúc đẩy chuyển dịch năng lượng
Thông tin tại Diễn đàn cấp cao với chủ đề Chuyển dịch năng lượng và phát triển ngành năng lượng hydrogen xanh tại Việt Nam được tổ chức trong khuôn khổ các hoạt động của Triển lãm quốc tế Đổi mới sáng tạo Việt Nam 2023 và khánh thành cơ sở hoạt động của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia tại Khu công nghệ cao Hòa Lạc mới đây, Bộ trưởng Kế hoạch và Đầu tư cho biết: Tăng trưởng xanh hướng tới sự thịnh vượng về kinh tế, bền vững về môi trường và công bằng về xã hội không chỉ là lựa chọn tất yếu mà còn là cơ hội để Việt Nam bắt kịp xu thế phát triển của thế giới, hiện thực hóa cam kết mang tính bước ngoặt của Việt Nam về việc đưa phát thải ròng về 0 vào năm 2050. Hệ sinh thái hydro sạch dựa trên nền tảng năng lượng tái tạo được kỳ vọng có tiềm năng đóng góp 40-45 tỷ USD vào GDP hằng năm, tạo ra khoảng 40-50 nghìn việc làm cho thị trường nội địa.
Là cơ quan đầu mối quốc gia về tăng trưởng xanh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ ban hành Chiến lược quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 và Kế hoạch hành động quốc gia về Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030. Trong đó xác định rõ tăng trưởng xanh phải lấy con người làm trung tâm, phải dựa vào thể chế và quản trị hiện đại, khoa học và công nghệ tiên tiến, nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển đổi số, kết cấu hạ tầng thông minh và bền vững. Đồng thời, tăng trưởng xanh cần được cụ thể hóa bằng những giải pháp chuyển đổi xanh dựa trên nền tảng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Để đạt được mục tiêu tại Chiến lược, Việt Nam cần có những bước đi đột phá, quyết liệt hơn nữa để đưa nền kinh tế xanh từ quy mô 6,7 tỷ USD đóng góp vào tổng GDP quốc gia năm 2020 lên đến 300 tỷ USD vào năm 2050. Về phía các doanh nghiệp cần có sự chuẩn bị và trang bị kỹ càng về vốn, công nghệ, nguồn nhân lực kỹ thuật cao để tổ chức thực hiện sản xuất, kinh doanh; không ngừng học hỏi và cập nhật kinh nghiệm từ các quốc gia, tổ chức, doanh nghiệp đi trước để tối ưu hóa trong nghiên cứu và thử nghiệm, đạt hiệu quả cao trong quá trình đổi mới sáng tạo.
Theo Thứ trưởng Công thương Nguyễn Sinh Nhật Tân, tính đến đầu năm 2023 đã có hơn 40 quốc gia ban hành Chiến lược quốc gia về hydrogen và các chính sách hỗ trợ về tài chính lớn nhằm hình thành và phát triển ngành công nghiệp hydrogen. Dẫn đầu xu hướng này là một số nước: Đức, Đan Mạch, Hà Lan, Australia, Canada, Mỹ, Hàn Quốc và Nhật Bản. Trong đó, Đức, Đan Mạch, Hà Lan tập trung phát triển hydrogen xanh và đặt mục tiêu đạt 13%-14% trong cơ cấu năng lượng vào năm 2050. Nhật Bản và Hàn Quốc phát triển hydrogen sạch, bao gồm cả hydrogen xanh và hydrogen lam với mục tiêu đạt lần lượt là 10% và 33% cơ cấu năng lượng quốc gia vào năm 2050.
Mới đây, Hoa Kỳ đã công bố chiến lược phát triển hydrogen với mục tiêu đạt 10 triệu tấn hydrogen sạch/năm vào năm 2030 để loại bỏ các-bon trong các lĩnh vực sản xuất amoniac và lọc dầu, và tăng lên 50 triệu tấn/năm để mở rộng phạm vi ứng dụng hydrogen vào năm 2050. Tại Việt Nam, việc phát triển năng lượng hydrogen đã được Bộ Chính trị chỉ đạo tại Nghị quyết số 55-NQ/TW ngày 11/2/2020 về định hướng Chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Muốn xuất khẩu, phải có thị trường nội địa
Công nghệ chính để sản xuất hydrogen xanh là từ quá trình điện phân nước, quá trình điện phân được cung cấp năng lượng từ nguồn năng lượng tái tạo. Do đó, các nước có tiềm năng lớn về năng lượng tái tạo sẽ có điều kiện tốt để phát triển chiến lược cung cấp năng lượng và công nghiệp xoay quanh hydrogen xanh. Việt Nam được đánh giá là quốc gia có cơ hội lớn để phát triển công nghiệp hydrogen xanh, có tiềm năng xuất khẩu đến các nước phát triển.
Để hiện thực hóa cơ hội mới này, các chuyên gia khuyến nghị Việt Nam cần sớm thông qua các cơ chế, chính sách thích hợp để xây dựng cơ sở hạ tầng và chuỗi giá trị liên quan đến hydrogen. Cụ thể là tạo điều kiện thuận lợi để thu hút đầu tư vào các dự án sản xuất hydrogen sạch. Bên cạnh đó, cần tập trung vào hoạt động nghiên cứu và phát triển trong lĩnh vực này và thiết lập quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan đến hydrogen.
Chia sẻ kinh nghiệm của Tập đoàn SK (Hàn Quốc), bà Joung Lee, Trưởng nhóm Kinh doanh toàn cầu hydrogen cho biết, hydrogen xanh là năng lượng của tương lai. Muốn thu hút đầu tư vào ngành năng lượng này, cần có cơ chế, chính sách cởi mở và hành lang pháp lý sẽ giúp quá trình thúc đẩy đầu tư vào lĩnh vực này dễ dàng.
Ông Nguyễn Sinh Nhật Tân, Thứ trưởng Công thương cho biết trên cơ sở Quy hoạch năng lượng quốc gia và chỉ đạo của Chính phủ, Bộ Công thương đang khẩn trương triển khai xây dựng Chiến lược sản xuất năng lượng hydrogen giai đoạn đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt trong thời gian tới. Chiến lược năng lượng hydrogen sẽ bám sát các chủ trương, định hướng của Đảng, chỉ đạo của Chính phủ nhằm hình thành và phát triển hệ sinh thái năng lượng hydrogen với hạ tầng đồng bộ, hiện đại, dựa trên năng lượng tái tạo, góp phần bảo đảm an ninh năng lượng, thực hiện mục tiêu chống biến đổi khí hậu, tăng trưởng xanh và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 theo lộ trình, các cam kết của Việt Nam.
