Phát biểu ý kiến tại lễ khai mạc, PGS, TS Phạm Ðăng Phước, Hiệu trưởng Trường đại học Phạm Văn Ðồng cho biết, hội thảo quốc tế "Hoàng Sa - Trường Sa: Sự thật lịch sử" là sự tiếp nối thành công của hội thảo về hai quần đảo được tổ chức tại Quảng Ngãi tháng 4-2013.
Ðiều này cho thấy chủ đề này vẫn tiếp tục nhận được sự quan tâm của đông đảo học giả, nhà nghiên cứu trong và ngoài nước; đồng thời cũng cho thấy sự đóng góp của các ý kiến trong cuộc hội thảo đối với xu thế chung của khu vực Ðông - Nam Á và thế giới, đó là hướng tới sự phát triển hòa bình, ổn định và thịnh vượng chung cho khu vực Biển Ðông.
Ðã có 21 tham luận được trình bày tại Hội thảo cùng hàng chục ý kiến thảo luận trong hai phiên và bốn phần thảo luận. Các đại biểu tham dự hội thảo đã tập trung thảo luận về các nội dung chính bao gồm: vị trí và tầm quan trọng của hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa; thực tế tranh chấp chủ quyền đối với hai quần đảo và các tác động của nó đối với hòa bình và ổn định khu vực châu Á - Thái Bình Dương; luật pháp quốc tế về việc xác lập chủ quyền và giải quyết tranh chấp lãnh thổ; việc xác lập và thực thi chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa qua các thời kỳ; triển vọng, giải pháp giải quyết tranh chấp hai quần đảo.
Phát biểu ý kiến tại hội thảo, các học giả quốc tế Ð.Mô-xi-a-cốp (Nga), K.Rét-đi (Ấn Ðộ), G.Phê-ri-ê (Pháp) đã đề cập các tư liệu pháp lý lịch sử khẳng định các nhà nước phong kiến Việt Nam đã xác lập và thực thi chủ quyền hòa bình, liên tục đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa như: các Châu bản triều Nguyễn; các sách Ðại Nam thực lục tiền biên, Ðại Nam nhất thống chí, Phủ biên tạp lục viết về hoạt động của các đội Hoàng Sa, Bắc Hải thực hiện lệnh của Nhà vua đi khai thác và quản lý hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa... Các học giả nhấn mạnh dưới thời Pháp thuộc, Pháp đã nhân danh Việt Nam thực thi chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa và khi rút khỏi Việt Nam, Pháp bàn giao quyền quản lý hai quần đảo này cho Việt Nam; các tư liệu pháp lý lịch sử cho thấy, Việt Nam đã chiếm hữu "hiệu quả, liên tục và lâu dài" hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Các ý kiến cũng cho rằng, Trung Quốc không có bất cứ bằng chứng thuyết phục nào chứng minh Trung Quốc chiếm hữu hai quần đảo này trước khi dùng vũ lực đánh chiếm phi pháp quần đảo Hoàng Sa năm 1974 và một số bãi ngầm thuộc quần đảo Trường Sa năm 1988.
Các học giả phê phán chiến lược và hành động trên Biển Ðông với mức độ ngày càng gia tăng của Trung Quốc. Chuyên gia Bộ Quốc phòng Pháp chuyên sâu về vấn đề Biển Ðông, Tướng Ð.Sa-ép-phơ đã phê phán mạnh mẽ tính phi lý "đường lưỡi bò", cho rằng, Trung Quốc đưa ra yêu sách "đường lưỡi bò" không kèm theo bất cứ lời giải thích nào nên hoàn toàn không có giá trị. Trong thời gian qua, Trung Quốc đã ráo riết hiện thực hóa yêu sách phi lý "đường lưỡi bò" bằng các hành động xâm phạm chủ quyền các nước Phi-li-pin, Việt Nam, Ma-lai-xi-a. Theo chuyên gia này, vấn đề "đường lưỡi bò" không thuộc trách nhiệm của riêng nước nào trong khu vực mà là của cả cộng đồng quốc tế; cần phải đạt được sự đồng thuận quốc tế để yêu cầu Trung Quốc từ bỏ yêu sách "đường lưỡi bò".
Tại Hội thảo, các đại biểu nhất trí rằng, việc căn cứ vào những chứng cứ pháp lý, lịch sử dựa trên luật pháp quốc tế về quyền thụ đắc lãnh thổ để giải quyết tranh chấp về chủ quyền đối với hai quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa có ý nghĩa quan trọng đối với việc duy trì hòa bình, ổn định, bảo đảm tự do, an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Ðông. Những hành động sử dụng sức mạnh cố ý phá vỡ nguyên trạng, gây bất ổn khu vực, xâm phạm chủ quyền lãnh thổ nước khác nhằm thực hiện ý đồ độc chiếm Biển Ðông của bất kỳ bên nào đều không thể chấp nhận. Các ý kiến tại Hội thảo cho rằng hành động của Trung Quốc sử dụng vũ lực xâm chiếm quần đảo Hoàng Sa năm 1974 và chiếm đóng bất hợp pháp một số bãi ở quần đảo Trường Sa năm 1988 là vi phạm luật pháp quốc tế, Hiến chương LHQ; đồng thời nhấn mạnh, hành động xâm chiếm bằng vũ lực không thể tạo ra chủ quyền.
Phát biểu ý kiến tại Hội thảo, nhiều học giả đã lên tiếng phê phán hành động Trung Quốc hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương - 981 trong vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam, nhất là các hành động bạo lực của các tàu Trung Quốc đâm va, phun vòi rồng công suất lớn vào các tàu dân sự của Việt Nam đang thực thi nhiệm vụ trên biển thuộc quyền chủ quyền, quyền tài phán của Việt Nam, đâm chìm tàu cá Việt Nam. Ðể duy trì hòa bình, ổn định, bảo đảm an ninh, an toàn, tự do hàng hải, hàng không ở Biển Ðông, các bên liên quan cần kiềm chế, tăng cường xây dựng lòng tin, không có những hành động đơn phương, phá vỡ nguyên trạng. Các học giả kêu gọi Trung Quốc sớm cùng với các nước ASEAN xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Ðông (COC) với tính ràng buộc cao để ngăn ngừa những hành động leo thang, gây căng thẳng ở Biển Ðông.
Nhiều ý kiến tại Hội thảo cho rằng, các nước đang tranh chấp cần coi trọng hơn các công cụ pháp lý và cơ chế trọng tài quốc tế theo Công ước của LHQ về Luật Biển năm 1982. Việt Nam có thể sử dụng công cụ pháp lý thông qua Tòa Trọng tài theo Công ước của LHQ về Luật Biển năm 1982 để bảo vệ các quyền lợi và lợi ích của mình trước hành vi xâm lấn của Trung Quốc ở Biển Ðông. Phát biểu tại Hội thảo, Giáo sư G.Cô-hen - Chủ tịch Viện luật pháp Mỹ - châu Á, đề xuất Việt Nam có thể tham gia vụ kiện với Phi-li-pin hoặc tự khởi kiện Trung Quốc và khuyến nghị các nước liên quan nên tận dụng sự trợ giúp của Tòa án Công lý quốc tế (ICJ) hay hệ thống thể chế pháp lý của Công ước LHQ về Luật Biển để giải quyết tranh chấp với Trung Quốc. Ông Cô-hen nhấn mạnh, việc Việt Nam sử dụng cơ chế tài phán quốc tế chứng tỏ cố gắng của Việt Nam tận dụng mọi biện pháp hòa bình để giải quyết tranh chấp ở Biển Ðông. Tuy sử dụng công cụ pháp lý là phức tạp và đi kèm với những rủi ro nhưng đối với các nước nhỏ thì việc sử dụng pháp lý là cơ hội để bảo vệ các lợi ích của mình phù hợp với các quy định của luật pháp quốc tế và Hiến chương của LHQ.
Cùng ngày, các đại biểu tham dự Hội thảo đến thăm tàu cá ÐNa 90152 bị tàu Trung Quốc đâm chìm hôm 26-5 và gặp gỡ các nhân chứng của tàu ÐNa 90152.
* Sáng 20-6, tại Hà Nội, Bảo tàng Lịch sử quốc gia tổ chức buổi tọa đàm "Tình hình an ninh Biển Ðông hiện nay". Chương trình tọa đàm do Thiếu tướng, PGS, TS Lê Văn Cương - nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học, Bộ Công an trình bày. Tham gia buổi tọa đàm có nhiều nhà nghiên cứu lịch sử và học sinh, sinh viên một số trường học tại Hà Nội. Ðây là hoạt động nhằm giúp thanh niên hiểu biết và nhận thức đúng đắn hơn về vấn đề Biển Ðông, từ đó góp phần nâng cao tinh thần yêu nước, đoàn kết, ý thức trách nhiệm của nhân dân trong việc phát huy sức mạnh chính nghĩa của toàn dân tộc, kiên quyết bảo vệ và khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.
* Sáng 20-6, tại Bảo tàng Hải Phòng, Cục Chính trị Bộ đội Biên phòng, Bộ Chỉ huy Bộ đội Biên phòng TP Hải Phòng và Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hải Phòng tổ chức triển lãm chuyên đề ảnh, tư liệu, bộ sưu tập bản đồ "Hoàng Sa, Trường Sa của Việt Nam - những bằng chứng lịch sử". Hàng chục bản đồ cổ được Bộ Thông tin - Truyền thông, Ủy ban Biên giới (Bộ Ngoại giao), Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam, Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Ðà Nẵng, kiều bào ta ở nước ngoài sưu tầm và bộ Atlas bản đồ thế giới gốc gồm sáu tập xuất bản năm 1827 đã được trưng bày. Ðây là những bằng chứng chân thực, khách quan khẳng định chủ quyền của Việt Nam đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Cùng với đó là 120 ảnh tư liệu về cuộc sống sinh hoạt và luyện tập của quân và dân ta trên các đảo, nhà giàn. Triển lãm mở cửa đến hết ngày 21-6.
* Sáng 20-6, Thư viện tỉnh Nam Ðịnh khai trương trưng bày "Sách về chủ quyền biển, đảo Việt Nam". 120 cuốn với 54 đầu sách có nội dung về biển, đảo đã giới thiệu đến công chúng những tư liệu, cơ sở pháp lý và những hình ảnh sinh động khẳng định chủ quyền biển, đảo Việt Nam. Ðây là những công trình nghiên cứu của các nhà sử học, chuyên gia viết về chủ quyền biên giới của Việt Nam trên biển; những sự kiện, tư liệu lịch sử, cơ sở pháp lý khẳng định quần đảo Hoàng Sa, Trường Sa là của Việt Nam. Việc trưng bày sách đã thu hút đông đảo bạn đọc tìm hiểu, góp phần tuyên truyền, giáo dục lòng yêu nước, nâng cao ý thức, trách nhiệm bảo vệ chủ quyền biển, đảo Tổ quốc.
* Ngày 20-6, ngành giáo dục và đào tạo Hà Nội tổ chức phát động, quyên góp, ủng hộ hoạt động cả nước "Chung sức vì biển đảo quê hương", trong đó có chương trình "Nghĩa tình Hoàng Sa, Trường Sa". Tại buổi phát động, Sở Giáo dục và Ðào tạo Hà Nội trao số tiền một tỷ đồng từ nguồn hỗ trợ giáo dục vùng khó khăn tham gia xây dựng công trình trường học ở đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị; trao 100 triệu đồng ủng hộ các gia đình cảnh sát biển đang ngày đêm làm nhiệm vụ tại vùng biển Hoàng Sa.
