Chỉ có thi tốt nghiệp THPT là kỳ thi quốc gia
Theo Cục trưởng Khảo thí và kiểm định chất lượng (Bộ GD và ĐT) Mai Văn Trinh, kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2014 sẽ thực hiện giảm từ sáu môn thi như trước đây xuống còn bốn môn thi. Trong đó, hai môn bắt buộc là Toán và Ngữ văn, còn lại sáu môn tự chọn (Vật lý, Hóa học, Sinh học, Lịch sử, Địa lý và Ngoại ngữ). Trên cơ sở đó, hướng tới một kỳ thi đáp ứng cả yêu cầu xét công nhận tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ.Mặc dù, việc triển khai một kỳ thi quốc gia nhẹ nhàng, hiệu quả không còn là điều mới nhưng cũng gây nên nhiều băn khoăn trong dư luận xã hội. Nhiều ý kiến cho rằng, Bộ GD và ĐT "hướng tới một kỳ thi đáp ứng cả yêu cầu xét công nhận tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ" chính là việc "sáp nhập" hai kỳ thi tốt nghiệp THPT hiện nay và kỳ thi tuyển sinh ĐH, CĐ làm một; hoặc "bỏ" kỳ thi, tuyển sinh ĐH, CĐ chỉ để lại kỳ thi tốt nghiệp THPT làm căn cứ cho việc xét tốt nghiệp và xét tuyển sinh ĐH, CĐ...
Theo GS, VS Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục thanh thiếu niên và nhi đồng của QH, thực tế hiện nay đang có cách hiểu là "sáp nhập" hai kỳ thi quốc gia này thành một kỳ thi chung. Đây là một nhầm lẫn rất đáng tiếc trong việc cung cấp thông tin cần phải rút kinh nghiệm. Cách hiểu chưa đúng ấy từ chính việc Bộ GD và ĐT "hướng tới một kỳ thi đáp ứng cả yêu cầu xét công nhận tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH, CĐ". Trên thực tế, khi Luật Giáo dục ĐH chưa có hiệu lực thì ở nước ta có hai kỳ thi quốc gia là: thi tốt nghiệp THPT và kỳ thi "ba chung" tuyển sinh ĐH, CĐ.Tuy nhiên, khi Luật Giáo dục ĐH có hiệu lực, thì kỳ thi "ba chung" không thể duy trì được nữa vì phải giao quyền tự chủ cho các trường. Khi các trường ĐH, CĐ tự chủ, nếu tổ chức thi thì chỉ là kỳ thi ĐH, CĐ cấp cơ sở (cấp trường). Đến nay, trên thực tế ở nước ta đang còn một kỳ thi quốc gia là kỳ thi tốt nghiệp THPT.Bộ GD và ĐT đưa ra một kỳ thi xét tốt nghiệp THPT và để xét tuyển sinh ĐH, CĐ, sẽ vi phạm quyền tự chủ, không đúng theo Luật Giáo dục ĐH.
Như vậy, cần xác định không phải là "hướng tới một kỳ thi" mà chỉ là "duy trì kỳ thi THPT là kỳ thi quốc gia" như hiện nay nhưng cần đổi mới cách làm, cách thi cho tốt, không gây áp lực nặng nề cho xã hội. Tùy từng trường ĐH, CĐ có thể lựa chọn hay không để làm "một căn cứ" cho việc tuyển sinh chứ không phải Bộ GD và ĐT quy định chung trong cả nước.
Chuyển môn thi thành bài thi
Một số năm gần đây, Bộ GD và ĐT đã có những điều chỉnh trong việc dạy học theo hướng tích hợp; đề thi của cả hai kỳ thi đã đưa vào các câu hỏi mở, đòi hỏi học sinh phải vận dụng các kiến thức tổng hợp, những kiến thức hiểu biết xã hội để giải quyết vấn đề. Việc đổi mới hình thức thi trong thời gian tới sẽ được thực hiện theo hướng: Chuyển dần từ bốn môn thi thành bốn bài thi; nội dung của mỗi bài thi bao gồm các phần cơ bản và phần nâng cao. Phó Vụ trưởng GD Trung học Đỗ Ngọc Thống cho rằng: Hiện nay, ở nước ta đang thi theo môn nhưng xu thế quốc tế đang tính đến những bài thi tổng hợp. Những bài thi đó đo được nhiều chỉ số không chỉ là kiến thức của các môn mà còn nhiều kỹ năng khác nữa. Thí dụ môn Toán, không chỉ là kiến thức toán học mà thông qua toán còn là kết hợp kiến thức tin học, đo được khả năng tư duy kiến thức, ứng dụng của môn Lý, Hóa... Hướng tích hợp chính là từ một hiện tượng, một vấn đề, người học sẽ huy động rất nhiều kiến thức, vận dụng các năng lực khác nhau để giải quyết chứ không vận dụng một cách hàn lâm, kiến thức chỉ đi với kiến thức.
Lý giải vấn đề cần thiết chuyển từ môn thi sang bài thi, GS, VS Đào Trọng Thi phân tích: Một trong những định hướng quan trọng mang tính bản chất của Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành T.Ư Đảng (khóa XI) xác định, để đổi mới GD và ĐT nói chung, giáo dục phổ thông nói riêng phải chuyển từ việc dạy và học theo lối truyền thụ kiến thức sang phát triển năng lực, phẩm chất của người học. Phát triển năng lực, phẩm chất người học thì không phải là cung cấp các kiến thức môn học mà cung cấp năng lực trên cơ sở vận dụng đồng thời các kiến thức của các môn học khác nhau. Tức là sẽ tích hợp các môn học, không có môn học Toán, Lý, Hóa, Sinh cụ thể mà còn có thể có môn Khoa học tự nhiên; không có môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lý mà có thể có môn Văn hóa hoặc Khoa học xã hội...
Do chuyển sang hướng phát triển năng lực, phẩm chất của người học cho nên chương trình, sách giáo khoa thay vì thiết kế theo môn học, cung cấp kiến thức chuyên sâu của từng môn học sẽ cung cấp kiến thức tổng hợp của các môn học. Chương trình, sách giáo khoa sẽ hướng đến trang bị cách vận dụng kiến thức để giải quyết vấn đề. Với chủ trương như vậy đã thay đổi hẳn mục đích của giáo dục. Vì vậy, trong thi cử sẽ không còn thi các môn thi như hiện nay mà sẽ có những bài thi yêu cầu học sinh phải thể hiện năng lực giải quyết một vấn đề gì đó. Do phương pháp dạy, học và chương trình, sách giáo khoa hướng đến năng lực giải quyết vấn đề của học sinh chứ không phải môn học cụ thể cho nên cần có hai bài thi gồm bài thi gắn với năng lực chung (chưa đi sâu vào nghề nghiệp) và bài thi năng lực chuyên biệt (đòi hỏi của các ngành, nghề đào tạo khác nhau). Đó chính là việc chuyển từ môn thi sang bài thi tức là chuyển đánh giá kiến thức của một môn học sang đánh giá năng lực về một vấn đề, vừa tạo sự đổi mới, hiệu quả cho một kỳ thi quốc gia không nặng nề, tốn kém. Đó cũng chính là thực hiện theo đúng tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành T.Ư Đảng (khóa XI) là tuyển sinh theo hướng kết hợp sử dụng kết quả học tập phổ thông với yêu cầu của ngành đào tạo.
