Hát soọng cô của người Sán Dìu

Theo truyền thuyết, "Truyện quả bầu" nói về nguồn gốc dân tộc Sán Dìu: Thuở xa xưa trời đất còn gần nhau, có một làng quê đông đúc trù phú soi bóng xuống dòng sông thơ mộng. Bỗng một hôm ông trời nổi giận, cho nước sông dâng cao làm chết muôn loài. Trong làng có hai chị em họ nhanh chân chui vào quả bầu khô, nổi lên theo dòng nước nên sống sót. Khi nước rút, vì trong vùng không còn ai, họ bèn lấy nhau, sinh nhiều con cháu làm cho người Sán Dìu hồi sinh trở lại. Tuy làng đông người nhưng toàn con cháu cùng huyết thống, không thể lấy nhau được nên phải sang làng khác tìm hiểu. Ðể bạn tình ở làng bên rung động họ dùng tiếng hát để diễn tả lòng mình. Hát soọng cô ra đời từ đó và tồn tại đến ngày nay.

Hát giao duyên gắn với đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất và hát đối đáp trong lễ hội, lễ cưới. Ở dạng thức thứ nhất, nội dung hát vừa để tìm hiểu, có khi để trổ tài: Nếu hát trong nhà thì phải hát theo trình tự, còn khi hát ở ngoài trời có thể ứng tác, lời ca phù hợp với hoàn cảnh cụ thể. Ở dạng thức thứ hai phải hát theo các giai điệu bắt buộc. Dù ở dạng thức nào cũng đòi hỏi người hát phải hiểu biết, nhanh trí, thông minh, tài ứng khẩu, giỏi đặt lời mới cho các bài ca.

Ðể bảo tồn và phổ biến làn điệu hát soọng cô, tỉnh Tuyên Quang khuyến khích các địa phương thành lập những đội văn nghệ quần chúng; giao cho Ðoàn nghệ thuật dân tộc tỉnh sưu tầm, dàn dựng nhiều tiết mục hát soọng cô; lồng ghép các tiết mục hát soọng cô vào các chương trình biểu diễn văn hóa, nghệ thuật phục vụ đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân các dân tộc thiểu số vùng cao, vùng sâu, vùng xa trong tỉnh, góp phần bảo tồn giá trị văn hóa độc đáo. Tỉnh đang tiến hành lập hồ sơ để trình Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa hát soọng cô của dân tộc Sán Dìu vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.