Hành trình văn hóa qua các làng gốm cổ

Hành trình đi qua các điểm chính là các làng gốm Bát Tràng (Gia Lâm-Hà Nội), Phù Lãng (Quế Võ - Bắc Ninh), Thổ Hà (Việt Yên - Bắc Giang), Chu Đậu và Cậy (Hải Dương), Trung tâm gốm Đông Triều (Quảng Ninh) và tham quan Bảo tàng Mỹ thuật, Lịch sử, Nhà trưng bày di chỉ khảo cổ lò gốm Dương Xá.

Trong ngày khai trương, các cán bộ Cục Di sản văn hóa và Phái đoàn Wallonie - Bruxelles cùng các du khách đã đến một số điểm tại ba làng gốm là Bát Tràng, Phù Lãng và Thổ Hà.

Các làng gốm cổ này đều có một không gian văn hóa đặc sắc. Tại làng Thổ Hà, những kiến trúc đặc trưng còn tồn tại như đình, chùa, ngõ xóm, nhà cửa được xây dựng bằng vật liệu đặc trưng của làng gốm. Đình làng Thổ Hà là một trong những ngôi đình cổ và đẹp nhất Việt Nam. Các cụ cao niên tại đây cho biết, đình đã tồn tại trên 600 năm, với những nét kiến trúc còn nguyên vẹn. Tại đây có những ngôi nhà cổ 300 năm tuổi, dấu tích của lò nung, những ngõ dài hun hút hai bên tường đầy mảnh gốm cũ, khung cảnh cây đa bến nước, chợ họp bên sông…

Tuy nhiên, nghề gốm cổ truyền ở đây thì hầu như đã mất, nay mới bắt đầu được khôi phục. Từ những năm 80 thế kỷ trước, các hợp tác xã nghề gốm đã có thời rất thịnh vượng, nhưng về sau do ảnh hưởng của kinh tế thị trường đã không còn duy trì hoạt động nữa. Người dân chuyển sang nghề làm bánh đa. Hiện nay có hai nghệ nhân già quyết tâm vực lại nghề cũ. Họ đã cho đắp lò nung mới, tuyển lựa và đào tạo các thợ thủ công là thanh niên trong làng. Nghề gốm truyền thống mới bắt đầu hoạt động trở lại khoảng một năm nay.

Nếu như nét đặc trưng của gốm Thổ Hà là không dùng men, gốm sành thô mộc, gốm Phù Lãng mà đại diện là các sản phẩm gốm Nhung, gốm Cương nghiêng về trang trí mỹ thuật, thì gốm Bát Tràng là dòng sản phẩm thương mại khá đa dạng về mẫu mã, kiểu dáng.

Cùng với tham quan nhà cổ Vạn Vân (Bát Tràng), đình chùa cổ làng Thổ Hà, các cơ sở sản xuất gốm của nghệ nhân Vũ Hữu Nhung (Phù Lãng), Trần Độ (Bát Tràng), qua các công đoạn làm gốm, thưởng thức tài nghệ của nghệ nhân và chiêm ngưỡng các tác phẩm gốm, du khách có thể khám phá những giá trị tiềm ẩn của di sản văn hóa Việt Nam.

Tuy nhiên, để có những tour, tuyến cụ thể thì việc thiết kế chương trình hợp lý, tổ chức và thực hiện các dịch vụ là một bài toán khó giải đối với những người làm du lịch. Bên cạnh đó, việc quy hoạch, xây dựng, bảo  vệ cảnh quan môi trường cũng như bảo tồn các giá trị cổ truyền lại là chuyện "đau đầu” đối với các cơ quan quản lý văn hóa và chính quyền tại các làng xã này.

TS Đặng Văn Bài, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa cho biết: “Thiết lập tour, tuyến như thế nào là việc của ngành du lịch. Còn đối với chúng tôi, điều phải quan tâm làm thế nào để khôi phục và bảo tồn những di sản văn hóa làng nghề”.

Sau đây là chùm ảnh do phóng viên ghi lại trong cuộc hành trình văn hóa này: