Gỡ điểm nghẽn cho "con tàu 67" vươn khơi

Vốn ngân hàng chờ tàu

Thời gian qua, tại các địa phương, ngành ngân hàng đã chủ động, tích cực tiếp cận ngư dân để triển khai NÐ 67. Phó Giám đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) chi nhánh Quảng Nam Trần Quang Hổ cho biết, cơ quan này đã chỉ đạo các chi nhánh ngân hàng thương mại (NHTM) trên địa bàn chủ động tiếp cận các chủ tàu. Tính đến ngày 20-5, tại Quảng Nam, các NHTM đã tổ chức ký hợp đồng tín dụng và cam kết cho vay đóng mới bảy tàu cá tại địa phương với tổng giá trị cam kết đầu tư 74,3 tỷ đồng. Còn tại tỉnh Bình Ðịnh, ngoài sự phối hợp tích cực với các sở, ban, ngành tham mưu cho UBND tỉnh trong việc thực hiện chính sách tín dụng theo NÐ 67, NHNN chi nhánh Bình Ðịnh còn thông báo "đường dây nóng" của NHNN chi nhánh tỉnh để tiếp nhận và xử lý kịp thời những vướng mắc của người dân cũng như các NHTM liên quan. Bên cạnh đó, chi nhánh còn tổ chức khảo sát, tiếp cận để nắm bắt nhu cầu vốn của khách hàng nhằm khai thác thông tin về số khách hàng có nhu cầu vay vốn lưu động và đóng tàu. "Các NHTM trên địa bàn đã tiếp nhận 14 hồ sơ vay vốn, trong đó ký hợp đồng tín dụng với bốn chủ tàu, tổng số tiền 61 tỷ đồng. Ðến nay, đã giải ngân cho một chủ tàu với số tiền 1,45 tỷ đồng (cho vay ứng trước). Các trường hợp còn lại hiện đang thi công đóng tàu, sau khi có biên bản nghiệm thu (từng phần) sẽ tiến hành giải ngân" - Giám đốc NHNN chi nhánh Bình Ðịnh Phan Phú Hải cho biết.

Ngư dân Ðỗ Văn Thành (xã Duy Vinh, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam) - người đã có gần 20 năm làm nghề đi biển, chia sẻ: Dựa trên thiết kế mẫu tàu 600 CV của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT), ông và ba ngư dân cùng quê đã ký hợp đồng tín dụng vay vốn tại ngân hàng BIDV chi nhánh Quảng Nam để đóng tàu sắt 829 CV. Vì cùng đóng tàu sắt tại Công ty Việt - Hàn ở Hải Phòng, được công ty hỗ trợ nên chi phí giảm đi. "Tàu sắt của tôi giá trị 13,5 tỷ đồng, tôi đang mong đợi từng ngày để sớm được sử dụng chiếc tàu sắt 67 vươn khơi đánh bắt xa bờ", ông Thành vui mừng chia sẻ. Trường hợp như ngư dân Ðỗ Văn Thành vẫn chưa nhiều. Những "con tàu 67" vẫn vắng bóng ngoài khơi mặc dù ngư dân muốn được vay vốn và ngân hàng cũng luôn sẵn sàng. Ách tắc này đang được các cấp, ngành và hệ thống ngân hàng khẩn trương tháo gỡ. Nhưng nhiều người cho rằng, một trong những lý do quan trọng khiến việc giải ngân chậm lại có liên quan tới mẫu tàu thiết kế đã được Bộ NN-PTNT phê duyệt. Ngoài ra còn phải kể đến "nút thắt" từ quy trình phê duyệt hồ sơ ở địa phương và vốn đối ứng của ngư dân.

Theo Phó Trưởng Ban chỉ đạo NÐ 67 tỉnh Quảng Nam Ngô Tấn, 21 mẫu tàu của Bộ NN-PTNT đại diện cho các vùng biển trên cả nước, tuy nhiên do từng chủ tàu với kinh nghiệm, ngư trường khác nhau, họ muốn đóng tàu phù hợp với ngư trường đã quen để điều khiển con tàu được tốt nhất, vô hình trung kéo dài thời gian thực hiện và phát sinh phí điều chỉnh thiết kế đối với chủ tàu. "Trên cơ sở thiết kế, dự toán được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, ngân hàng sẽ tiến hành ký hợp đồng tín dụng. Bởi vậy từ khi có danh sách phê duyệt, đến lúc ký hợp đồng cho vay, cần một quá trình chứ không phải có danh sách là vay được vốn ngay...", ông Tân cho biết. Việc thương thảo, thỏa thuận hợp đồng vay vốn giữa chủ tàu và các NHTM cũng gặp khó khăn do chưa thống nhất được cách tính toán đánh giá phương án vay vốn khi chưa có thiết kế tàu, dự toán chi phí, hợp đồng đóng tàu. Ngoài ra về vốn đối ứng, theo quy định mức vốn tự có được quy định tối thiểu là 5% đến 30%, tùy từng loại tàu. Tương ứng với thực tế, chủ tàu phải bảo đảm mức vốn đối ứng từ 450 triệu đồng đến hơn hai tỷ đồng đối với tàu đóng bằng vốn vay theo NÐ 67. Chủ tàu chỉ có thể dựa vào tài sản nhà đất hoặc tàu cá đang sử dụng làm vốn đối ứng, tuy nhiên, giá trị tàu cũ và nhà đất tại các vùng nông thôn ven biển rất thấp. Người dân phần lớn chưa làm thủ tục chứng minh quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất cho nên thủ tục pháp lý để vay vốn không bảo đảm. Trong khi đó, với tàu vỏ thép, hoặc bằng vật liệu com-pô-dit, vốn đối ứng thấp hơn so với tàu gỗ cho nên nhiều ngư dân đã chuyển sang làm thủ tục vay vốn tàu vỏ thép, tàu com-pô-dit. Tuy nhiên, com-pô-dit là vật liệu mới, chưa có "hình hài" một con tàu đánh cá nào cụ thể ở Quảng Nam để ngư dân tham khảo. Do vậy ông Ngô Tấn khuyến nghị các ngư dân đóng tàu com-pô-dit phải hết sức thận trọng, tìm hiểu kỹ qua thực tế xem vật liệu này có phù hợp với hình thức đánh bắt của ngư dân không, không nên chỉ dựa vào "lý thuyết".

Tháo gỡ "điểm nghẽn"

Cùng với những vướng mắc thực tế phát sinh từ một vài địa phương như nêu trên, còn một số khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện Nghị định 67 cũng được Bộ NN - PTNT chỉ rõ. Một số chủ tàu còn thiếu vốn đối ứng để thực hiện dự án đóng mới tàu, việc thẩm định giá thành đóng tàu còn lúng túng do chưa quy định rõ cơ quan thẩm định giá. Việc triển khai thiết kế chi tiết đối với các tàu theo 21 mẫu thiết kế đã được công bố, còn gặp khó khăn; ngư dân chưa được hỗ trợ chi phí sửa đổi thiết kế; chưa có thiết kế mẫu đối với các tàu com-pô-dit và vỏ gỗ,... Ngoài ra, còn một số khó khăn khác nảy sinh như theo quy định, tàu vay vốn NÐ 67 để nâng cấp phải sử dụng máy mới 100%, nhưng lại không bắt buộc đối với đóng mới tàu. Cùng với đó, chính sách hoàn thuế giá trị gia tăng (VAT) đối với đóng tàu cá vỏ thép chưa thật sự phù hợp. Trưởng phòng kinh doanh Công ty đóng tàu MTV Cam Ranh Bùi Quang Sơn cho biết: Theo NÐ 67, ngư dân được hoàn thuế VAT trong trường hợp đóng tàu 400 CV trở lên. Nhưng theo Nghị định 12/2015/NÐ - CP và Thông tư số 26/2015/TT - BTC thì tàu đánh bắt xa bờ thuộc đối tượng không chịu thuế. Do vậy, đơn vị đóng tàu xuất hóa đơn cho ngư dân không có thuế VAT và thuế VAT liên quan đến tàu cá thì tính vào chi phí sản xuất, khiến giá thành đóng tàu cho ngư dân tăng lên.

Trong việc tính giá thành đóng tàu, đối với tàu vỏ thép, mặc dù Bộ NN-PTNT đã đưa ra giá khái toán nhưng thực tế giá thành tàu thường vượt dự toán của Bộ, gây khó khăn cho ngân hàng trong quá trình thẩm định. "Thí dụ về khối lượng thép tại dự toán mẫu tàu được Bộ NN - PTNT phê duyệt đối với mẫu tàu VM - 02 - BNN tàu lưới vây miền trung là 70 tấn thép, thực tế triển khai đóng, cần tới gần 100 tấn thép" - đại diện Công ty đóng tàu MTV Cam Ranh cho biết. Thực tế tại một số địa phương, dự toán chi phí đóng tàu sắt có độ chênh về giá rất lớn. Nhiều ngư dân ở Quảng Nam, Bình Ðịnh phản ánh, kinh phí dự toán đóng tàu sắt ban đầu chỉ từ 8 đến 10 tỷ đồng/tàu (chưa gồm ngư lưới cụ), nhưng thực tế tính toán, kinh phí đóng tàu và ngư lưới cụ mà các cơ sở đóng tàu đưa ra lên tới gần 20 tỷ đồng. Bình quân mỗi năm, ngư dân phải trả nợ vay từ 1,8 đến 2 tỷ đồng, rất khó bảo đảm trả nợ ngân hàng.

Như vậy có thể thấy, "con tàu 67" tuy có sự hỗ trợ lớn của Nhà nước, nhưng giữa ngân hàng và ngư dân vẫn là quan hệ vay - trả, phải bảo đảm hiệu quả kinh tế. Khi triển khai, ngân hàng phải đặt ra mục tiêu không những thu hồi được nguồn vốn cho vay ra mà còn phải gia tăng lợi ích kinh tế cho các địa phương. Vì nếu hoạt động đánh bắt thủy sản xa bờ phát triển sẽ tạo động lực để địa phương tổ chức lại mô hình sản xuất, các dịch vụ đi kèm về hạ tầng cơ sở, hậu cần nghề cá... mang lại nhiều lợi ích cho người dân sống với biển, vì biển. Việc nhận thức được những "điểm nghẽn" trong triển khai thực hiện rất quan trọng, nhưng quan trọng hơn, các cấp, các ngành phải tìm được cách khơi thông ách tắc, bắt tay phối hợp cùng ngư dân sớm đưa "con tàu 67" vươn ra khơi xa.