Giáo dục STEM, bao gồm khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học, được coi là nền tảng của sự tiến bộ, thúc đẩy nền kinh tế, tạo sức mạnh cho những khám phá mang tính bứt phá và những bước nhảy vọt về công nghệ. Tuy vậy, trong những năm qua, khoảng cách giới tính trong lĩnh vực STEM vẫn còn rất lớn. Mặc dù chiếm 47% lực lượng lao động trên toàn cầu nhưng tới năm 2023, phụ nữ vẫn chỉ chiếm 28% lực lượng lao động trong lĩnh vực STEM.
Theo Viện Công nghệ Massachusetts, ngay cả ở những đất nước có công nghệ tiên tiến, con số này vẫn khá thấp: 24% ở Mỹ, 17% ở EU, 16% ở Nhật Bản và 14% ở Ấn Độ. Tuy nhiên, UAE đã đạt được những bước tiến đáng kể trong việc trao quyền cho phụ nữ để phát triển vượt trội trong lĩnh vực STEM, với những câu chuyện về những người tiên phong, những sáng kiến giáo dục đổi mới và sự hợp tác giữa các trường học và các doanh nghiệp dẫn đầu.
Những người tiên phong
Theo UNESCO, 61% sinh viên tốt nghiệp ngành STEM ở UAE là phụ nữ, một con số khá ấn tượng nếu so với mức trung bình 57% ở các nước Ả Rập hay 35% trên thế giới. Con số này cho thấy tham vọng của UAE trong việc thu hẹp khoảng cách giới tính trong giáo dục STEM.
Có thể thấy điều này trong hành trình vươn lên thành nhà khoa học, thành viên nội các của bà Sarah Al-Amiri, Chủ tịch Cơ quan Vũ trụ UAE, cựu Bộ trưởng Bộ Công nghệ Tiên tiến, hiện là Bộ trưởng Bộ Giáo dục. Bà là người phụ trách dự án Sứ mệnh sao Hỏa, dẫn dắt nhóm các nhà khoa học thiết kế, chế tạo phi thuyền không người lái Hope với sứ mệnh cung cấp hình ảnh hoàn chỉnh của sao Hỏa trong khí quyển. Nhóm của bà đã khiến UAE trở thành quốc gia thứ 5 và quốc gia Ả Rập đầu tiên đưa tàu thăm dò lên quỹ đạo sao Hỏa vào năm 2021. Bà nói: “Họ (phụ nữ) ở đó không phải vì chúng tôi áp đặt, mà vì chúng tôi đã tạo ra một sân chơi bình đẳng. Những người giỏi nhất cho dự án này đang thực hiện nhiệm vụ của họ bởi chúng ta không thể thỏa hiệp trong công việc”.
Những thành công của sứ mệnh Hope không chỉ đóng góp cho khoa học mà còn giúp đưa chương trình không gian của Emirates vào tầm cỡ vũ trụ. Bà Pascale Ehrenfreund, Giáo sư nghiên cứu về chính sách vũ trụ và các vấn đề quốc tế tại Viện Chính sách Vũ trụ của Đại học George Washington, cho biết: Họ (UAE) rất tham vọng trong việc phát triển một chương trình không gian nổi bật. Những thành tựu của đất nước, ngoài sứ mệnh Hope và các vệ tinh quan sát Trái đất, bao gồm cả việc đưa một phi hành gia lên Trạm vũ trụ quốc tế, “là biểu tượng cho một kỷ nguyên mới trong khu vực”.
 |
Bà Sarah Al-Amiri - người dẫn dắt sứ mệnh sao Hỏa của UAE. Ảnh | DW |
Sứ mệnh Hope không chỉ tham vọng về khoa học mà còn về mặt đại diện giới tính. Nhóm khoa học của Amiri có tới 80% là phụ nữ, một con số hiếm thấy trong lĩnh vực thám hiểm không gian. Bà luôn xác định rằng giới tính chưa bao giờ là rào cản trong lĩnh vực mình lựa chọn: “Tôi lớn lên và luôn điếc trước những thách thức liên quan đến giới tính”.
Tuy nhiên, Amiri hiểu rõ những thách thức đối với phụ nữ khi thăng tiến trong lĩnh vực khoa học. Trong vai trò Bộ trưởng Bộ Công nghệ Tiên tiến, bà đã giúp thành lập một nhóm tập trung vào các vấn đề của phụ nữ hoạt động trong lĩnh vực khoa học, giải quyết những gì bà mô tả là “một đường ống rò rỉ” thường khiến phụ nữ bỏ học các chương trình STEM trước khi bắt đầu sự nghiệp của họ. Ehrenfreund tin rằng Amiri có thể giúp khắc phục tình trạng này: “Sự nghiệp thành công của Amiri từ trách nhiệm trong khoa học máy tính và nghiên cứu vũ trụ đến việc trở thành Bộ trưởng trong chính phủ chắc chắn là một mẫu mực”.
Một bóng hồng tài năng nổi bật khác là Marwa Al Mamari, nữ kỹ sư hàng không vũ trụ đầu tiên của UAE. Trong năm học đại học cuối cùng, Al Mamari đã tìm kiếm một công việc giúp cô vượt ra khỏi vùng an toàn của mình. Cô nói: “Kỹ thuật hàng không vũ trụ, với sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến, khả năng giải quyết vấn đề phức tạp và tiềm năng đổi mới, đối với tôi là lĩnh vực lý tưởng để theo đuổi mục tiêu này”. Câu chuyện của Al Mamari thể hiện cam kết của quốc gia trong việc thúc đẩy sự đa dạng và hòa nhập, đặc biệt là ở những lĩnh vực vốn do nam giới thống trị. Cô nói thêm: “Phụ nữ mang đến những quan điểm độc đáo và cách tiếp cận giải quyết vấn đề cần thiết cho những tiến bộ khoa học và công nghệ”.
Hiện tại, cô Marwa làm việc tại Tổng cục Hàng không Dân dụng UAE. Nhiệm vụ của cô chủ yếu là thiết lập các chương trình đào tạo cho nhà điều hành, nhân viên sân bay và các bên liên quan. Marwa có bằng Thạc sĩ về an toàn hàng không tại Đại học Coventry (Anh) và hiện đang làm Tiến sĩ về trí tuệ nhân tạo trong ngành hàng không. Cô chia sẻ: “Để trở thành người mà bạn mong muốn, không nhất thiết phải thông minh, mà cần có sự cam kết và kiên cường. Khi có hai điều này, bạn có thể làm bất cứ điều gì và trở thành bất kỳ ai mà bạn muốn”.
Cú hích giáo dục
Hỗ trợ các sinh viên nữ tham gia vào lĩnh vực STEM đòi hỏi nỗ lực nhiều mặt của các cơ sở giáo dục, tổ chức và cộng đồng rộng lớn hơn. Bà Nargish Khambatta, Hiệu trưởng Học viện Gems Modern ở Dubai cho biết, Gems Education đi đầu trong việc thúc đẩy giảng dạy STEM trong hơn một thập niên qua: “Các chương trình đã được giới thiệu tại Trường trung học Cambridge - Abu Dhabi vào đầu những năm 2010, bắt đầu với các bộ dụng cụ robot cơ bản và các thí nghiệm khoa học”.
 |
Một giờ học STEM của học sinh nữ. Ảnh | Khaleejtimes |
Bà nói thêm rằng các tiêu chuẩn STEM đã được tích hợp vào chương trình giảng dạy của trường Gems, cung cấp cho học sinh công nghệ tiên tiến, trải nghiệm thực hành, câu lạc bộ viết code sau giờ học, làm việc nhóm về robot và các dự án nghiên cứu khoa học. Những động lực này dẫn đến sự gia tăng đáng chú ý số lượng học sinh nữ theo đuổi các môn học STEM. Nhiều nữ sinh tích cực tham gia vào các khóa học và cuộc thi liên quan đến STEM, thể hiện tài năng và sự tự tin.
Các dự án hợp tác giữa tổ chức giáo dục và doanh nghiệp có ý nghĩa quan trọng trong việc nuôi dưỡng thế hệ chuyên gia nữ kế tiếp. Help AG, một công ty an ninh mạng và Đại học Wollongong ở Dubai đã tổ chức trại STEAM dành cho các bé gái từ lớp 6 đến lớp 10. Mục đích nhằm khơi dậy niềm đam mê học tập STEM thông qua trải nghiệm thực tế và tiếp xúc với các ứng dụng trong thế giới thực. Bà Soumya Prajna, Giám đốc cấp cao về sáng kiến tăng trưởng và đổi mới tại Help AG, đã nói về tầm quan trọng của những sáng kiến như vậy: “Bằng cách cung cấp cho các cô gái trẻ trải nghiệm thực tế, chúng tôi hy vọng sẽ khơi dậy niềm đam mê của họ đối với các lĩnh vực này và cho thấy họ có chỗ đứng trong ngành”.
Tuy nhiên, vẫn tồn tại nhiều lo ngại về vấn đề “đường ống bị rò rỉ” trong STEM, trong đó nhiều phụ nữ theo học nhưng có ít người làm việc trong lĩnh vực này. Dữ liệu do Cơ quan Thống kê và Cạnh tranh liên bang công bố năm 2017 cho thấy, gần 60% phụ nữ UAE đã tham gia lực lượng lao động ở giữa độ tuổi 20. Tuy nhiên, tỷ lệ này giảm xuống khi phụ nữ bước vào tuổi 30, thời điểm mà nhiều lao động nữ có con và giảm đáng kể đối với phụ nữ ở độ tuổi 40.
Cô Shaima Alsuwaidi, nghiên cứu sinh tiến sĩ tại Đại học McGill ở Montreal (Canada), người kêu gọi hành động để hỗ trợ sự phát triển nghề nghiệp của phụ nữ chia sẻ: Có nhiều phụ nữ ở UAE bắt đầu sự nghiệp hoặc học đến trình độ tiến sĩ trong lĩnh vực STEM nhưng tỷ lệ nữ giáo sư hoặc nhà nghiên cứu có phòng thí nghiệm riêng rất thấp, trong khi những yếu tố như công việc bán thời gian, giờ giấc linh hoạt và công việc theo ca có thể giúp phụ nữ UAE theo đuổi sự nghiệp STEM. Bởi vậy còn rất nhiều việc phải làm, nhiều vấn đề cần giải quyết để phụ nữ có thể theo đuổi sự nghiệp lâu dài.
Bằng cách nuôi dưỡng sự quan tâm của các cô gái trẻ đối với STEM, cung cấp cho họ những nguồn lực cần thiết và giới thiệu những tấm gương sáng, UAE đang mở đường cho một tương lai mà phụ nữ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc định hình những tiến bộ khoa học và công nghệ.
