Ai chăm sóc ai trong một xã hội “siêu già”?

Xây dựng một xã hội chăm sóc lẫn nhau

Ngay từ tháng 6 năm nay, Singapore đã có gần 1/5 dân số (19,9%) từ 65 tuổi trở lên, theo Báo cáo dân số tóm lược hàng năm do Văn phòng Thủ tướng công bố ngày 24/9. Dân số già hóa gia tăng nhanh chóng, cùng với nhu cầu muốn “già đi tại nhà” của hơn 80 % người cao tuổi theo các nghiên cứu đặt ra một vấn đề lớn là đất nước cần nhiều người chăm sóc hơn. Giáo sư Paulin Straughan, Giám đốc Trung tâm nghiên cứu về già hóa thành công (Rosa), Trường đại học Quản lý Singapore cho rằng trong bối cảnh xã hội siêu già, rồi tiến tới siêu-siêu già, và cấu trúc gia đình với quy mô ngày càng nhỏ, số người sống một mình tăng lên, thì chúng ta cần xem hàng xóm và cộng đồng chung quanh như gia đình.

Tám năm qua, bà Peh Kim Hiok, 62 tuổi, thuộc chương trình Trợ giúp người cao tuổi (Hội Chữ thập đỏ Singapore) đã kết nối và đồng hành với ba cụ cao tuổi trong khu Tampines của mình. Mỗi tháng bà đều đến gặp họ trò chuyện và tìm hiểu xem họ cần hỗ trợ gì. Từng có kinh nghiệm chăm sóc mẹ già trong nhiều năm, việc bà trở thành tình nguyện viên rất tự nhiên khi con cái đã trưởng thành. Bà cho rằng việc tình nguyện giúp bà duy trì sự năng động bên cạnh việc chơi đàn và tập thể thao.

Theo thông tin từ Strait Times, những mô hình chăm sóc dựa vào cộng đồng với sự tham gia và hỗ trợ từ người dân địa phương như vậy đang được các chuyên gia kêu gọi và khuyến khích phát triển. Nhiều sáng kiến đã chứng tỏ hiệu quả như mô hình Age Well Neighbourhoods (các khu dân cư được thiết kế và trang bị giúp người cao tuổi sống độc lập và tự chủ) và đội ngũ Đại sứ Thế hệ bạc (các tình nguyện viên lắng nghe, nắm bắt nhu cầu và hỗ trợ người cao tuổi tại nhà).

Khảo sát Sức khỏe dân số quốc gia công bố tháng 10 vừa qua cho thấy người cao tuổi ở Singapore ngày càng chủ động chăm sóc sức khỏe nhiều hơn, chủ động trong cuộc sống và ít gặp khó khăn trong sinh hoạt hằng ngày, muốn sống tự lập và “già đi tại nhà”. Điều này lý giải cho việc những năm gần đây Chính phủ tăng cường phát triển dịch vụ chăm sóc cộng đồng và cải thiện hạ tầng địa phương. Bởi vậy, ngày càng có nhiều căn hộ chăm sóc cộng đồng và các trung tâm hoạt động dành cho người cao tuổi ra đời. Các chương trình hỗ trợ nhu cầu chăm sóc khác bao gồm dịch vụ chăm sóc cá nhân tại nhà, cung cấp các tính năng như giám sát 24/7 đối với người già yếu, hay mô hình chia sẻ người chăm sóc tại nhà, trong đó một người có thể chăm sóc cho vài người cao tuổi cùng lúc.

Văn phòng Thế hệ bạc cho biết mạng lưới Đại sứ Thế hệ bạc đã tăng từ 3 nghìn người năm 2022 lên gần 9 nghìn người hiện nay, một phần nhờ hợp tác với doanh nghiệp, trường học và tuyển dụng tình nguyện viên tại cộng đồng. Các đại sứ đến từng nhà kiểm tra tình hình người cao tuổi, bảo đảm họ được hỗ trợ và chăm sóc kịp thời, đặc biệt là những người ít khả năng di chuyển hoặc bị cô lập xã hội. Ông Benjamin William, Giám đốc điều hành Hội Chữ thập đỏ Singapore cho rằng, cần tiếp tục phát huy nét văn hóa Á Đông về hiếu kính để khuyến khích nhiều người hơn tình nguyện chăm sóc hàng xóm và người cao tuổi.

Bà Edna Claudine Leong, Giám đốc điều hành RSVP Singapore - tổ chức tình nguyện của người cao tuổi - cho biết: Khi số lượng người cao tuổi tăng lên, việc có bạn cùng thế hệ hỗ trợ và kết nối sẽ giảm áp lực lên các dịch vụ chăm sóc chính thức, đồng thời nuôi dưỡng một cộng đồng người cao tuổi cùng già đi một cách tích cực. Bà cho rằng, một lợi thế quan trọng của việc tận dụng tình nguyện viên lớn tuổi là họ thấu hiểu sâu sắc những thách thức về thể chất và cảm xúc của tuổi già, từ đó dễ tạo dựng những mối quan hệ bền chặt và ý nghĩa.

Sống vui sống khỏe với trợ giúp từ robot và AI

Bên cạnh đó, các chuyên gia và nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc người già cho rằng trí tuệ nhân tạo và công nghệ tiên tiến sẽ là giải pháp cho việc chăm sóc người cao tuổi, giúp họ sống khỏe mạnh lâu dài hơn.

Tại Lions House - một trung tâm dành cho người già, một nhóm cụ già tụ tập cùng hát karaoke dưới sự hướng dẫn của Dexie, một robot hình người và những giai điệu quen thuộc bằng tiếng Anh, tiếng Hoa và tiếng Mã Lai vang lên. Từ năm 2023, Dexie đã trở thành một “nhân viên” thường xuyên, hướng dẫn cư dân các bài tập vật lý trị liệu, các buổi karaoke và các trò chơi bingo. Đây chỉ là một trong số nhiều robot giúp hơn 300 cư dân tại đây vui sống tuổi già.

Bà Tan Siew Lin, 77 tuổi đang ôm một con robot hải cẩu mềm mại mang tên Paro, một robot trị liệu của Nhật Bản, khi được chạm vào sẽ phản ứng bằng âm thanh và ánh mắt nhấp nháy. Một nhân viên cho biết, thú cưng robot cũng giúp xoa dịu những người mất trí nhớ và giúp người cao tuổi bớt cô đơn.

Theo Kênh tin tức châu Á (CNA), tại nhiều trung tâm chăm sóc người già ở Singapore, công nghệ không còn là điều mới lạ mà đang dần dần thay đổi cách mà người cao tuổi sống, tương tác, phục hồi sức khỏe.

AI cũng giúp ông Albert Yeo 66 tuổi ở Trung tâm St Luke’s ElderCare viết một cuốn sách ghi lại cuộc đời mình bằng cách trò chuyện với một chatbot AI trong một ứng dụng trên điện thoại, từ đó chuyển thành sách. Chương trình Golden Memories này của trung tâm đã chứng kiến hơn 250 người cao tuổi tại các trung tâm hoạt động dành cho người già sử dụng liệu pháp hồi tưởng và AI giúp họ ghi lại hành trình cuộc sống của đời mình.

Cách công nghệ và AI được sử dụng trong lĩnh vực chăm sóc người già rất đa dạng, nhưng mục tiêu thì giống nhau: các công cụ kỹ thuật số đảm nhận những công việc thường ngày, giải phóng sức lao động cho các nhân viên để họ có nhiều thời gian dành cho những tương tác ý nghĩa hơn với người cao tuổi. Những công cụ như vậy đang cung cấp sự hỗ trợ khá hiệu quả cho một số trung tâm chăm sóc người già. Máy móc có thể dẫn dắt các hoạt động nhóm, đồng hành cùng cá nhân, hoặc hỗ trợ theo dõi sức khỏe và tâm trạng của cư dân. Theo Tiến sĩ Kelvin Tan, trưởng bộ phận nghiên cứu ứng dụng lão hóa tại Đại học Khoa học xã hội Singapore (SUSS), quốc gia này đang đối mặt với thách thức thiếu nhân lực hỗ trợ dân số già, vì vậy công nghệ rất quan trọng để bổ sung và hỗ trợ nhu cầu này. Và khi số lượng người cao tuổi sống một mình gia tăng, các thử nghiệm sử dụng công nghệ hỗ trợ người cao tuổi sống tại nhà một cách tiện lợi và an toàn đang được thử nghiệm.

Giám đốc điều hành của Cơ quan Chăm sóc Tích hợp (AIC) Tan Chee Wee cho biết, AI và công nghệ hiện đang được sử dụng để tự động hóa các nhiệm vụ thường ngày như lên lịch, tạo và cập nhật ghi chú các việc cũng như nhắc nhở uống thuốc. Mới đây, một cơ sở dịch vụ xã hội đã khởi động một AI giọng nói thực hiện các cuộc gọi kiểm tra những người cao tuổi sống một mình, làm tăng số lượt giao tiếp đồng thời giảm bớt khối lượng công việc cho nhân viên. “Đối với người cao tuổi, niềm an ủi lớn nhất là cảm giác được nhớ đến và lắng nghe, người cao tuổi ghi nhận rằng AI giọng nói mang lại cho họ cảm giác ấm áp và làm cho họ cảm thấy không bị lãng quên”, bà Karen Wee, Giám đốc điều hành của Lions Befrienders chia sẻ.

Tất cả những điều này vẫn chỉ là bước khởi đầu. Khi Singapore dần tiến về một xã hội siêu lão hóa, giá trị thật sự của việc sử dụng công nghệ và AI trong chăm sóc người già nằm ở việc ngăn ngừa các vấn đề sức khỏe trước khi chúng trở nên nghiêm trọng và đưa dịch vụ chăm sóc gần gũi hơn với người cao tuổi. AI và công nghệ hứa hẹn có thể giúp người cao tuổi sống lành mạnh hơn, ngăn ngừa bệnh tật và được chăm sóc tại nhà thay vì bệnh viện.

Mặc dù một số giải pháp vẫn đang ở thì tương lai, nhưng khả năng ứng dụng của chúng đang được nghiên cứu tại các phòng thí nghiệm, phòng khám và trung tâm chăm sóc trên khắp Singapore. Tuy nhiên hiệu quả thực tế tới đâu còn tùy thuộc vào rất nhiều yếu tố như kinh tế, thói quen, sở thích của mỗi cá nhân. Và dù robot hay AI có thông minh cỡ nào cũng không thể thay thế con người hoàn toàn trong việc duy trì kết nối và cảm xúc, vì vậy điều quan trọng là cân bằng được cả yếu tố máy móc và con người. Công nghệ xét đến cùng cũng chỉ giúp nâng cao chất lượng chăm sóc của con người với con người, chứ không thể thay thế được.