Dù chưa phải lớn lao, nhưng những gì mà giáo dục - đào tạo ở Tây Nguyên gặt hái được trong những năm qua là đáng ghi nhận; cả về quy mô, mạng lưới trường lớp và các loại hình giáo dục, v.v. Mặt bằng dân trí nơi đây cũng đã được nâng lên một bước. Ðến nay, có 316/664 xã ở Tây Nguyên đạt chuẩn phổ cập giáo dục tiểu học đúng độ tuổi; quy mô học sinh THCS tăng bình quân hằng năm 6,6%, THPT tăng 12% (cả nước 5,5%); mạng lưới các trường mầm non, tiểu học và THCS phủ kín khắp các xã, phường; phần lớn học sinh dân tộc thiểu số đến tuổi đều được đến trường...; là biết bao gian khổ, nhọc nhằn của những người có trách nhiệm trong ngành giáo dục - đào tạo, chính quyền địa phương các cấp, nhất là những thầy giáo, cô giáo ở Tây Nguyên đã và đang ngày đêm bám bản, bám làng, tận tình với việc "gieo chữ" trên vùng cao.
Nhưng vẫn chưa thể bằng lòng. Phía trước còn bao gian nan, thử thách; khi mà giáo dục - đào tạo ở Tây Nguyên cần tiếp tục phát triển một cách mạnh mẽ hơn, đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực trong vùng; nói như ông Lê Hồng Anh, Bộ trưởng Công an, Trưởng ban Chỉ đạo Tây Nguyên, đó sẽ là một trong những khâu đột phá và là nhân tố quyết định phát triển nhanh, bền vững kinh tế, chính trị, an ninh, quốc phòng không chỉ của Tây Nguyên mà còn của chung cả nước. Phải làm gì khi mà cơ sở vật chất và trường lớp chưa đáp ứng kịp yêu cầu. Quy mô các trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng sư phạm nhiều tỉnh còn nhỏ lẻ, ngành nghề đào tạo hẹp. Tỷ lệ học sinh dân tộc thiểu số ở các cấp học, nhất là các trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp còn hạn chế. Ðội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục còn thiếu về số lượng, yếu về chất lượng và chưa đồng đều về cơ cấu, v.v.
Ðối mặt với thực tiễn đó, Ðảng, Nhà nước, cả những người có trách nhiệm từ trung ương đến địa phương đang ngày đêm băn khoăn, trăn trở, lo tìm cách rút ngắn khoảng cách giữa giáo dục - đào tạo Tây Nguyên với giáo dục - đào tạo các vùng, miền khác trong cả nước. Dễ cảm nhận được ở đây, trong hội nghị "Diên hồng" này một sự đồng thuận cao, một tiếng nói chung; cao hơn là ý thức, trách nhiệm lớn lao đối với việc cần sớm đưa giáo dục - đào tạo Tây Nguyên phát triển ngang tầm vị trí đặc biệt của vùng đất giàu truyền thống lịch sử này. Bởi vậy, việc trước mắt phải làm là rà soát lại quy hoạch tổng thể cơ cấu kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên. Có được bức tranh chung về kinh tế - xã hội Tây Nguyên, từ đó vạch ra những chiến lược, giải pháp cụ thể để giáo dục - đào tạo đáp ứng yêu cầu phát triển. Như một giải pháp bắt buộc, yếu tố cần, như nhận định của nhiều chuyên gia giáo dục, hằng năm cần sớm công khai hóa khả năng ngân sách trung ương cho các tỉnh Tây Nguyên. Lãnh đạo địa phương cần xác định giáo dục phải phục vụ kinh tế - xã hội thì giáo dục mới có lối ra và cần xem xét giáo dục - đào tạo trong mối quan hệ tổng thể với kinh tế - xã hội.
Một khó khăn, thách thức cần giải quyết triệt để hơn là phát triển quy mô cần đi đôi với nâng cao chất lượng. Bài toán này, xem ra đã khó giải với giáo dục - đào tạo cả nước nói chung thì riêng khu vực Tây Nguyên càng khó giải hơn nhiều. Trước sự nhiệt thành của nhiều nhà khoa học, chuyên gia giáo dục, lãnh đạo chính quyền các cấp, tựu chung lại, vấn đề then chốt là cần ưu tiên phát triển đội ngũ giáo viên cũng như củng cố và phát triển giáo dục dân tộc. Cả việc các địa phương ở Tây Nguyên nên có trường chuyên bồi dưỡng học sinh giỏi, trong đó có học sinh vùng dân tộc.
Nhà "cầm quân" cũng như thủ lĩnh hiện nay của ngành giáo dục và đào tạo, Bộ trưởng Giáo dục Nguyễn Thiện Nhân triết lý hơn, cho rằng: Không thể khác, phát triển giáo dục - đào tạo Tây Nguyên cần tính đến sự phù hợp điều kiện xã hội và yếu tố văn hóa đặc thù của toàn vùng.
Thiết nghĩ, phát triển giáo dục và đào tạo ở Tây Nguyên khó thành công khi thiếu đi sự đồng lòng, chung sức, tham gia gánh vác của các ngành, các cấp, của các cơ sở đào tạo khác ở quanh vùng cũng như toàn xã hội. Sự phân công, phối hợp, tổ chức thực hiện một cách đồng bộ, hiệu quả giữa ngành giáo dục - đào tạo với các ngành: Lao động - Thương binh và Xã hội, Kế hoạch và đầu tư, Tài chính, các địa phương cũng như các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề trên địa bàn là yếu tố hết sức quan trọng, quyết định đến việc thành bại trong việc tạo đà để giáo dục - đào tạo Tây Nguyên cất cánh.
PHAN HUY HIỀN
