Tích cực mở rộng đối tượng tham gia BHXH
Báo cáo về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật BHXH năm 2015 và sáu tháng đầu năm 2016 trên địa bàn tỉnh Lào Cai cho thấy, trong năm 2015, toàn tỉnh có 1.786 đơn vị tham gia với 57.124 lao động và đến tháng 6-2016 có 1.933 đơn vị tham gia, tăng 147 đơn vị (8,2%). Tỷ lệ người tham gia BHXH bắt buộc trên lực lượng lao động của tỉnh năm 2015 là 13,97%, và đến thời điểm này là hơn 14%; kế hoạch thu, nộp được thực hiện nghiêm túc, đầy đủ, đúng quy định của pháp luật.
Giám đốc BHXH tỉnh Lào Cai Nguyễn Thị Thanh Hải cho biết: Bên cạnh đó, Luật BHXH (sửa đổi) cũng đã tạo nhiều thuận lợi phát triển BHXH tự nguyện, nhất là đối với những tỉnh còn nhiều khó khăn như Lào Cai. Đến hết tháng 6-2016, đã có 1.136 người tham gia BHXH tự nguyện với số thu hơn 2,3 tỷ đồng, đạt 71,4% kế hoạch giao. Trong đó, có 517 trong số 1.136 người có quá trình chỉ tham gia BHXH tự nguyện (chưa có thời gian tham gia BHXH bắt buộc). Tuy nhiên, trong sáu tháng đầu năm, toàn tỉnh có 178 người tham gia mới, chủ yếu là người có thời gian tham gia BHXH bắt buộc nay tiếp tục tham gia BHXH tự nguyện. Người chỉ tham gia BHXH tự nguyện (lao động tự do, tiểu thương…) chiếm tỷ lệ chưa cao. Mà nguyên nhân chính là thu nhập của người dân còn thấp và người dân còn chưa hiểu nhiều về chính sách BHXH tự nguyện. Đây cũng là một trong những lý do mà BHXH tỉnh Lào Cai phải làm tốt hơn nữa công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách đến từng người dân.
BHXH tỉnh đẩy mạnh việc triển khai giao dịch điện tử nhằm giảm thời gian thực hiện các thủ tục hành chính liên quan đến thu, nộp BHXH, BHYT. Đến nay, toàn tỉnh có 1.378 trong số 1.933 đơn vị đăng ký giao dịch điện tử (đạt 71,3%) với khoảng 18.300 hồ sơ điện tử giao dịch thành công. Trong sáu tháng, tiếp nhận 412.617 hồ sơ, giải quyết và trả kết quả 415.541 hồ sơ (hồ sơ kỳ trước chuyển sang). Công tác tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT tới người lao động, chủ sử dụng lao động được thực hiện dưới nhiều hình thức: truyền tải qua các phương tiện thông tin đại chúng, pa-nô, tờ rơi, tổ chức tập huấn nghiệp vụ cho cán bộ doanh nghiệp, hội nghị đối thoại trực tiếp với người lao động, cơ quan, tổ chức trên địa bàn…
Doanh nghiệp nợ BHXH còn nhiều
Theo thống kê, hiện toàn tỉnh có hơn 250 đơn vị (với gần 3.000 lao động) nợ BHXH bắt buộc từ ba tháng trở lên (trong đó, có đến 85,5% thuộc doanh nghiệp (DN) ngoài quốc doanh, với số tiền 17,2 tỷ đồng; 175 đơn vị (1.693 người) nợ BH thất nghiệp từ ba tháng trở lên (92% DN ngoài quốc doanh) với 560 triệu đồng.
Có thể thấy, số nợ của DN ngoài quốc doanh chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nợ BHXH bắt buộc của địa phương. Những đơn vị nợ này chủ yếu là các DN có hoạt động khai thác, sản xuất hóa chất, thương mại liên quan đến kinh doanh xuất nhập khẩu với Trung Quốc, DN FDI và một số DN thuộc lĩnh vực xây dựng, vận tải, nông nghiệp.
Cũng trong thời gian qua, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội cùng cơ quan BHXH tổ chức hai cuộc thanh, kiểm tra theo kế hoạch và một cuộc kiểm tra đột xuất tại 16 DN (15 DN chậm đóng, nợ đọng). Qua thanh tra lập biên bản và ra quyết định xử phạt hành chính ba đơn vị với tổng số tiền 225 triệu đồng; yêu cầu các DN khắc phục và nộp tổng số tiền gần 3 tỷ đồng, song đến nay vẫn còn ba đơn vị chưa thực hiện nộp tiền xử phạt theo quy định. Đặc biệt, hiện Sở đã quyết định thành lập đoàn kiểm tra liên ngành kiểm tra tình hình nợ đọng BHXH đối với năm DN.
Giám đốc Sở Lao động - Thương binh và Xã hội Đinh Thị Hưng cho biết: Lào Cai là tỉnh miền núi vùng cao biên giới, dù GDP giai đoạn 2010 - 2015 đạt 14%/năm, song vẫn là tỉnh nghèo với ba huyện nghèo theo Nghị quyết 30a (Mường Khương, Bắc Hà, Si Ma Cai); tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo năm 2015 theo nghèo đa chiều là 34,3% và 9,98% (tiêu chí cũ 12,11% và 8,95%). Đặc biệt, cũng là tỉnh nghèo thứ sáu trên toàn quốc và có 25 dân tộc với 64% dân số là người dân tộc thiểu số, 77% dân số ở khu vực nông thôn…
Vì vậy, dù là tỉnh có tiềm năng phát triển công nghiệp, thương mại nhưng số DN và quy mô sử dụng lao động trong từng DN không nhiều. Chính sách thắt chặt đầu tư công, về giá và thị trường tiêu thụ sản phẩm cho nên nhiều DN sản xuất, kinh doanh trên địa bàn gặp khó khăn dẫn đến chậm nộp, nợ đọng BHXH, đặc biệt các DN hoạt động trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, sản xuất phân bón, luyện kim...
Bên cạnh đó, quy định về xử lý, xử phạt đơn vị nợ đọng BHXH kéo dài tính khả thi không cao (thông báo về đề nghị ngân hàng phong tỏa, chuyển tiền gửi của đơn vị gửi về tài khoản BHXH rất khó thực hiện, thực tế vừa gửi thông báo thì tiền gửi của đơn vị trong ngân hàng đã được chuyển khỏi ngân hàng). Ngoài ra, biên chế thanh tra lao động vẫn hạn chế, toàn tỉnh có 2.800 đơn vị, theo tính toán, nếu mỗi năm thanh tra Sở chỉ tổ chức thanh, kiểm tra được khoảng 40 đơn vị nếu với đội ngũ như hiện nay thì sau 70 năm mới thực hiện xong một lượt, cho nên việc thực hiện pháp luật lao động, BHXH của DN luôn bất cập, không kiểm soát và quản lý được hết.
Tại buổi làm việc của Đoàn giám sát Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, BHXH tỉnh Lào Cai về tình hình thực hiện chính sách, pháp luật BHXH trên địa bàn tỉnh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sỹ Lợi đánh giá cao công tác chủ động, tích cực, nghiêm túc trong tổ chức thực hiện các chế độ BHXH, thực hiện tốt việc thu nộp và quản lý chặt chẽ, hiệu quả quỹ BHXH, bảo đảm đúng, đủ, kịp thời quyền lợi BHXH cho người thụ hưởng của BHXH tỉnh Lào Cai. Đồng thời, ngành lao động cũng có trách nhiệm tuyên truyền mở rộng đối tượng tham gia BHXH, nhất là lao động có hợp đồng lao động từ một đến ba tháng; tăng cường công tác thanh tra đóng nộp BHXH, BHYT, tránh nợ đọng BHXH. Mặc dù Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) năm 2014 đã quy định cơ quan BHXH có chức năng thanh tra về đóng nộp BHXH, BHYT nhưng chức năng thanh tra của ngành lao động vẫn không mất đi. Do vậy, với trách nhiệm cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội phải tích cực phối hợp BHXH thanh, kiểm tra việc chấp hành pháp luật BHXH, bảo đảm an sinh xã hội cũng như bảo vệ quyền lợi NLĐ.
