Giải pháp nào cho ngành VLXD trong cơn khủng hoảng thừa

Dư thừa VLXD sản xuất trong nước

Hai năm qua, ngành vật liệu xây dựng (VLXD) gặp nhiều khó khăn trong tiêu thụ sản phẩm, lượng hàng hóa tồn kho lớn, các doanh nghiệp phải giảm sản lượng, nhiều doanh nghiệp phải dừng sản xuất; trong khi lại đối mặt với nạn hàng giả, hàng nhập lậu tràn lan. Tuy nhiên, đến năm 2016, năng lực sản xuất vật liệu xây dựng (VLXD) của toàn ngành xây dựng sẽ vượt nhu cầu sử dụng trong nước từ 20-30%, do đó cần có chiến lược đẩy mạnh xuất khẩu - ông Trần Văn Huynh, Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu xây dựng Việt Nam cho biết tại hội thảo tìm giải pháp để ngành vật liệu xây dựng vượt qua cơn khủng hoảng, hôm nay (28-3).

Các nhóm hàng của ngành VLXD tập trung chủ yếu là xi-măng, sắt thép, sơn-mực, gạch gốm ốp lát, sứ vệ sinh và phụ kiện, kính xây dựng, vật liệu không nung và đá ốp lát, trong đó xi-măng và sắt thép là những vật liệu xây dựng cơ bản, luôn cần khối lượng lớn.

Ông Nguyễn Tử Thanh, Tổng Công ty CN xi-măng Việt Nam cho biết, dự kiến năm 2013 nguồn cung của thị trường xi-măng Việt Nam có công suất khoảng 73 triệu tấn/năm, có khả năng sản xuất tất cả các chủng loại xi-măng đáp ứng yêu cầu công nghiệp và dân dụng, trong đó 2/3 có công nghệ và thiết bị tốt.

Tuy nhiên, theo ông Thanh, hiện mức tiêu thụ xi-măng trong nước mới chỉ đạt khoảng 50 triệu tấn/năm, như vậy, hơn 20 triệu tấn xi-măng là dư thừa.

Mặc dù vậy nhưng hiện nay vẫn nhiều dự án xi-măng đang tiếp tục triển khai, nâng công suất, khả năng trong vài năm tới nguồn cung sẽ lên trên 80 triệu tấn/năm.

Là một trong những “ngành trụ” trong xây dựng, Chủ tịch Hiệp Hội thép Việt Nam Phạm Chí Cường cho biết, ngành công nghiệp thép của Việt Nam hiện nay mới chỉ sản xuất được một số sản phẩm chủ yếu là thép xây dựng, thép phủ màu, thép cuộn cán nguội, trong khi các chủng loại thép khác như thép cuộn cán nóng, thép hợp kim, thép chế tạo cơ khí… vẫn phải nhập khẩu do trong nước chưa sản xuất được.

Ngoài ra, theo ông Cường, chúng ta còn phải nhập khẩu nguyên liệu chính cho sản xuất thép trong nước như thép phế (70%), phôi thép để cán thép xây dựng… Lượng thép và nguyên liệu nhập khẩu năm 2012 gần 11 triệu tấn và nhập siêu vẫn ở mức 5,5 tỷ USD.

Với năng lực sản xuất của các nhà máy trong nước, theo ông Cường, chúng ta có thể đáp ứng 100% nhu cầu thép thanh, thép cuộn đường kính 6-8mm, thép hình cỡ nhỏ, 100% ống thép hàn, thép mạ kim loại, thép phủ màu và cuộn thép cán nguội để làm nguyên liệu cho các nhà máy mạ kim và phảu màu hiện có ở Việt Nam. Tuy nhiên, một số chủng loại thép do trong nước chưa sản xuất được nên vẫn phải nhập khẩu nguyên liệu để sản xuất phôi thép.

Xuất khẩu VLXD, có là giải pháp hiệu quả ?

Thực tế cần nhìn nhận là thời gian qua thị trường VLXD trong nước dư thừa do việc các đơn vị trong ngành “đua nhau” đầu tư sản xuất trong khi chưa nghiên cứu kỹ khả năng tiêu thụ của thị trường. Mặt khác, những mặt hàng VLXD nhập ngoại với hình thức, mẫu mã cùng giá cả cạnh tranh đã lấy đi “thị phần” của thị trường trong nước.

Trước tình hình khủng hoảng hiện nay, thị trường trong nước bị giảm sút nặng, trong khi cạnh tranh gay gắt với hàng nhập khẩu, cũng có nhiều khuyến nghị và giải pháp với các cơ quan quản lý Nhà nước nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp hữu hiệu. Trong khi đó, tình trạng nhập khẩu tràn lan các mặt hàng VLXD ngoại khi các cơ quan quản lý Nhà nước không quản lý được đã làm cho thị trường VLXD càng thêm méo mó, mất cân đối.

Hiện tại thép của Việt Nam đã được nhập vào các thị trường lớn như Mỹ, Tây Âu… - ông Chí Cường cho biết, các doanh nghiệp Việt Nam đã và đang nỗ lực tìm các thị trường mới để mở rộng xuất khẩu sản phẩm thép, tìm đầu ra cho sản phẩm thép sản xuất ở Việt Nam và giảm nhập siêu cho ngành thép.

Tuy nhiên, ông Tử Thanh cũng khuyến cáo, xuất khẩu xi-măng chỉ là giải pháp tình thế, việc là làm thế nào để giảm áp lực cạnh tranh trong nước khi cung vượt cầu quá cao, không mang lại hiệu quả kinh tế. Hiện thị trường thế giới cũng đang thừa xi-măng, chỉ một vài nơi thiếu trong ngắn hạn nhưng trong vòng hai năm tới họ đã có kế hoạch đáp ứng nhu cầu như Indonesia, Bangladesk, châu Phi…

Đối với ngành thép, Chủ tịch hiệp hội đề nghị, đầu tư quy hoạch ngành trên cơ sở ưu tiên cân đối cung cầu của thị trường trong nước. Không đầu tư mới các dây chuyền sản xuất đã dư thừa như xi-măng, gạch ceramic, gạch granite, sứ vệ sinh, kính tấm xây dựng thông thường, gạch đất sét nung, cán thép xây dựng (hiện nay đã đủ năng lực cung cấp cho nhu cầu thị trường đến năm 2015).

Các doanh nghiệp ngành VLXD chủ động tái cấu trúc để hình thành các tổ hợp sản xuất kinh doanh VLXD có đủ sức mạnh tài chính, công nghệ tiến tiến, đội ngũ chuyên nghiệp cùng phương thức quản lý hiện đại để sản xuất kinh doanh hiệu quả và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Nhiều ý kiến đại biểu khuyến nghị, cần có chiến lược, tổ chức mạng lưới xuất khẩu LVXD vào các thị trường lớn và có tiềm năng lâu dài. Các Hiệp hội nên chủ động xây dựng mạng lưới, chủ động tổ chức hợp tác xuất khẩu, chấm dứt tình trạng tranh mua, tranh bán, cạnh tranh không lành mạnh.

Chủ tịch Hội Vật liệu xây dựng Việt Nam Trần Văn Huynh đề nghị, cần tiếp tục tuyên truyền và vận động người tiêu dùng Việt Nam ủng hộ và sử dụng hàng hóa sản xuất trong nước, không dùng hàng ngoại nhập hoặc nhập lậu. Bên cạnh đó, tiếp tục tuyên truyền Cuộc vận động Người Việt nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam.

Ông Nguyễn Tử Thanh, Tổng Công ty CN xi-măng Việt Nam cho rằng, chúng ta cần lập “hàng rào kỹ thuật” bằng nâng cao quản lý chất lượng hàng hóa đồng thời cũng tránh được sản phẩm VLXD kém chất lượng và nhập lậu đang tràn lan.

Về chức năng quản lý nhà nước, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị Bộ Xây dựng chủ trì phối hợp với các bộ liên quan xử lý, tháo gỡ khó khăn cho ngành công nghiệp VLXD vượt qua cơn khủng hoảng, tạo điều kiện cho ngành phát triển bền vững.