Những điều kiện cần và đủ
Ngày 7-5 vừa qua, hãng hàng không BBA công bố vừa được cấp slot bay đến hai sân bay Los Angeles và San Francisco (California) bắt đầu từ ngày 1-9. BBA đặt mục tiêu triển khai các chuyến bay quốc tế không thường lệ (charter) tới Mỹ từ tháng 7 và các chuyến bay thẳng thương mại giữa TP Hồ Chí Minh và San Francisco từ tháng 9 tới, tần suất ban đầu khoảng bốn chuyến/tuần. Tần suất này sẽ dần được nâng lên bảy chuyến/tuần, căn cứ tình hình thực tế. Đồng thời, BBA cũng đang đề nghị Cục Hàng không Việt Nam (HKVN) cấp phép bay thuê chuyến (charter) đến Mỹ.
Đánh giá về việc BBA được cấp slot bay thẳng đến Mỹ, một chuyên gia hàng không nhận định, mặc dù thời gian gần đây, hàng không Việt đã có những bước tiến lớn, nhưng cần nhớ rằng giấy phép đã được Bộ GTVT Mỹ cấp và slot bay ở các sân bay Mỹ mới chỉ là bước đầu. Các hãng vẫn còn phải theo đuổi việc cấp phép tại nhiều cơ quan có thẩm quyền của Mỹ, gồm Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) cấp phép khai thác; Cơ quan an ninh Vận tải hàng không Mỹ cấp phép (TSA); các thủ tục khác với Cơ quan quản lý thu nhập nội địa Mỹ, Cơ quan hải quan và bảo vệ biên giới Mỹ; Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia Mỹ (NTBS); thông báo lịch bay, kế hoạch ứng phó khẩn nguy, hồ sơ xin giấy phép khai thác đến các cơ quan hữu quan,… trước khi chính thức khai thác các chuyến bay thương mại thường lệ đến Mỹ.
Một trong những thử thách lớn nhất phía trước là được Cơ quan an ninh Vận tải hàng không Mỹ (TSA) cấp phép, do thủ tục ở khâu này đặc biệt khắt khe. Cụ thể, TSA phải sang khảo sát sân bay ở nước ta, bảo đảm phía Việt Nam đáp ứng các tiêu chuẩn an ninh của họ thì mới xem xét các bước tiếp theo. Trong khi đó, giấy phép của TSA lại là cơ sở để Cục hàng không liên bang Mỹ (FAA) cấp phép. Hiện chưa có hãng hàng không Việt nào có giấy phép của TSA và FAA.
Cách đây hai năm, từ năm 2019, hãng hàng không VNA đã được cấp slot bay ở các sân bay Mỹ. Đầu tháng 9-2020, VNA được Bộ Giao thông vận tải Mỹ cấp phép bay thương mại đến Mỹ, trở thành hãng hàng không Việt đầu tiên có giấy phép này. Hiện hãng đã đi tiếp đến các bước tiếp theo gồm gửi hồ sơ xin phép tới Cơ quan an ninh Vận tải hàng không Mỹ (TSA) và Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA).
Hãng hàng không quốc gia Việt Nam cũng đang khẩn trương đào tạo nhân sự, chuẩn bị tàu bay, mạng bán, hướng tới là hãng hàng không Việt đầu tiên bay thẳng thường lệ tới Hoa Kỳ. Mới đây nhất, vào tháng 4 vừa qua, VNA đã được Cục HKVN phê duyệt cấp chứng chỉ khai thác Airbus A350 trên đường bay tới Mỹ (trước đó, mới chỉ có thể khai thác dòng máy bay Boeing 787).
Phía Hội đồng quản trị VNA đã chấp thuận kế hoạch triển khai bay đến Mỹ, trong đó giai đoạn đầu sẽ xin phép bay thường lệ với nhà chức trách Mỹ cho đến khi phục vụ hết nhu cầu hồi hương của người Việt. Sau đó, tiến tới giai đoạn 2 - khai thác thương mại thường lệ. Trong năm 2020, VNA đã thực hiện hơn 20 chuyến bay thuê chuyến không thường lệ (charter) giữa Việt Nam và Mỹ để vận chuyển công dân hồi hương, hàng hóa và chuyên gia. Đến hiện tại, Ở Việt Nam, VNA là hãng có những bước tiến xa nhất trong việc đáp ứng điều kiện bay thẳng đến Mỹ.
Về năng lực kỹ thuật khai thác, cả VNA và BBA đều sở hữu tàu bay thân rộng đủ tiêu chuẩn kỹ thuật để bay thẳng từ Việt Nam đến Mỹ. Trong đó, VNA sở hữu đội tàu bay thân rộng khá hùng hậu với gần 30 chiếc, gồm 14 tàu Airbus A350 và 15 tàu Boeing 787-9 (trong đó, 11 tàu 787-9 và 4 tàu 787-10), còn BBA sở hữu 3 tàu Boeing 787-9.
Tuy nhiên, các hãng hàng không cũng phải tính toán nếu bay thẳng Mỹ bắt buộc phải giảm tải (chở ít khách và hàng hoá hơn so với cấu hình thiết kế), như vậy sẽ không bảo đảm về mặt doanh thu, còn chọn phương án có 1 điểm dừng lại làm phát sinh thêm chi phí cất/hạ cánh và làm tăng thời gian bay, vì thế giảm tính cạnh tranh của dịch vụ. Đó là bài toán khá đau đầu đối với hai hãng khi xúc tiến bay thẳng tới Mỹ.
Cục trưởng HKVN Đinh Việt Thắng cho hay, đường bay Việt - Mỹ là đường bay dài 12-13 tiếng liên tục, do vậy các hãng phải tính toán giảm tải hoặc mua các dòng máy bay hiện đại hơn. Hiện nay, dòng máy bay thân rộng hiện đại của VNA (B787-9 Dreamliner, A350-900 XWB) để bay thẳng được vẫn phải giảm tải thông qua việc giảm khối lượng hàng hóa hoặc bớt số lượng khách so thiết kế.
“Giấc mơ” bay thẳng không thể… sớm chiều
Hiện nay, hành khách từ Việt Nam đến Mỹ thường phải bay chuyển tiếp tại Hồng Kông, Đài Loan (Trung Quốc) hoặc Hàn Quốc,... với thời gian bay khoảng 20 giờ, gồm cả quá cảnh. Nếu có đường bay thẳng, thời gian bay sẽ rút ngắn xuống còn khoảng 15 -16 giờ.
Ngoài quan hệ thương mại của hai nước đang ngày càng được mở rộng, mỗi năm có khoảng 30 nghìn du học sinh Việt Nam sang Mỹ du học, còn hàng triệu Việt kiều thường xuyên qua lại thăm thân, đây chính là tiềm năng lớn để đường bay này sớm trở thành hiện thực.
Một con số khảo sát đánh giá cho thấy, tiềm năng thị trường hàng không Mỹ - Việt là rất lớn, với khoảng 700 – 800 nghìn lượt khách đi lại mỗi năm. Với việc rút ngắn thời gian bay khi bay thẳng, các hãng bay Việt sẽ có lợi thế cạnh tranh hơn so với các hãng bay vòng, đặc biệt là khả năng tiếp cận đối tượng khách doanh thu cao là đối tượng khách có yêu cầu về thời gian đi lại.
Theo nhận định của một số chuyên gia hàng không, các đường bay transit một điểm dừng đi Mỹ đã có khá nhiều hãng hàng không lớn quốc tế triển khai, vì thế bay transit đi Mỹ, cơ hội cho các hãng HKVN rất thấp. Bay thẳng đi Mỹ từ Việt Nam là thị trường hoàn toàn mới, có nhiều tiềm năng do chưa có hãng nào khai thác, đây sẽ là cơ hội tốt cho các hãng HKVN nếu tận dụng tốt.
Xác định Mỹ là thị trường chiến lược, theo đại diện VNA, hiện nay đường bay khai thác đi đến Mỹ gặp cạnh tranh rất lớn với các hãng hàng không bay vòng (có khoảng 20 hãng hàng không khai thác các đường bay giữa Việt Nam và Mỹ nên gây sức ép cạnh tranh về giá bán).
Ngay từ năm 2008, khi đặt mua máy bay Boeing 787, VNA đã lên kế hoạch mở đường bay thẳng đến Mỹ. Lãnh đạo VNA cũng lường trước các khó khăn về tài chính khi bay thẳng Mỹ bởi trên thực tế, năm 2004-2007, đã có hai hãng hàng không của Mỹ bay thẳng tới Việt Nam là Delta và United Airlines nhưng sau đó đều bỏ cuộc vì thua lỗ.
Từ những năm 2010, VNA đã hợp tác với hãng hàng không Delta Airlines bay đến Mỹ để nối chuyến (codeshare), có các sản phẩm phục vụ đường bay,… nhằm thăm dò thị trường Việt - Mỹ, đồng thời tạo thói quen cho hành khách bay đến Mỹ trên các chuyến bay mang số hiệu của VNA và tiến tới mục tiêu năm 2022 hãng sẽ bay khai thác thương mại tới Mỹ. Hãng vẫn đang tính toán và chuẩn bị để giảm lỗ trong những năm đầu và nghiên cứu phương án hợp tác với các hãng hàng không như Delta Airlines, China Airlines nhằm phối hợp nguồn khách, nguồn hàng, xây dựng thương hiệu uy tín để tạo dựng hình ảnh với khách hàng tại Mỹ.
“Mỹ không phải là một thị trường tiềm năng về lợi nhuận. Còn nếu coi đây là khoản đầu tư, giống như xây cầu hay làm đường để khơi thông dòng chảy về du lịch, đầu tư, thương mại, hàng hoá, hội nhập, tạo điều kiện cho người dân đi lại,… thì cần có một nhà đầu tư và đó phải là hãng hàng không có tiềm lực mạnh như hãng hàng không quốc gia Việt Nam”, một chuyên gia hàng không nhấn mạnh.
Theo một tính toán trước đây, VNA cần khoảng 5-10 năm mới có thể hòa vốn đường bay Việt-Mỹ. Trong năm năm đầu khai thác, đường bay này sẽ lỗ khoảng 30 triệu USD/năm. Đây chính là áp lực lớn mà các hãng hàng không cần phải giải quyết khi lên kế hoạch bay thẳng đến Mỹ.
Một chuyên gia về hàng không nhìn nhận, khai thác đường bay thẳng Việt - Mỹ không hề dễ bởi theo một tính toán trước đây, cần phải 5 -10 năm, các hãng mới có thể khai thác hòa vốn đường bay này. Ước tính, mức lỗ những năm đầu khai thác ít nhất cũng lên tới 30 - 50 triệu USD mỗi năm.
Mặt khác, giai đoạn hiện nay còn phụ thuộc rất lớn vào tình hình dịch bệnh Covid-19 trên thế giới, nhu cầu đi lại bị hạn chế, hãng hàng không đang đối mặt với khó khăn và thiệt hại tài chính, do đó các chuyên gia cho rằng, rất khó có khả năng hàng không Việt cất cánh bay thẳng thương mại tới Mỹ trong năm nay.
