Đủ sách giáo khoa, thiếu đồ dùng dạy học

155 triệu bản SGK đã được phát hành

Đó là thông tin mà ông Ngô Trần Ái - Tổng Giám đốc Nhà xuất bản (NXB) Giáo dục (đơn vị trực thuộc Bộ GD - ĐT) vừa cho báo chí biết. Điểm đáng chú ý năm học 2004 - 2005 là thời điểm bắt đầu thực hiện việc thay đổi SGK lớp 3 và lớp 8. Đã có 50 triệu bản SGK lớp 3, lớp 8 mới được đưa về 64 địa phương để bán và cung cấp cho học sinh. Cùng với SGK lớp 3, lớp 8 mới thì SGK cho các lớp đã thực hiện thay SGK được hai năm là lớp 1, 2, 6, 7 cũng tiếp tục được cung cấp đầy đủ.

Để các giáo viên làm quen với SGK mới, ngoài việc Bộ GD- ĐT tổ chức các lớp tập huấn trong dịp hè, NXB Giáo dục cũng vừa chuyển đến tận các Sở GD- ĐT, các công ty sách và thiết bị trường học hàng trăm nghìn đĩa CD, hơn 1 triệu bản đồ, tranh ảnh giới thiệu về SGK mới.

Sở dĩ phải có thêm các thiết bị phụ trợ này, theo ông Ngô Trần Ái, là do SGK mới chứa đựng dung lượng kiến thức lớn hơn, tổng quát hơn, đòi hỏi phương pháp truyền đạt mới... trong khi đó thời lượng cho mỗi bài giảng không thay đổi. Nếu không có sự làm quen chu đáo thì giáo viên rất khó bảo đảm truyền đạt trọn vẹn nội dung một bài học trong thời gian quy định, dẫn tới "đổ" giáo án...

Chống khan hiếm SGK giả tạo như thế nào?

Một thực tế trong việc phát hành SGK mà nhiều năm qua đã có là tình trạng thừa sách ở thành phố, thị xã, thiếu sách ở nông thôn, miền núi... Khi phát hành sách cho công ty sách và thiết bị trường học các địa phương, NXB Giáo dục bao giờ cũng trừ chiết khấu trên giá bìa (mỗi nơi một mức cụ thể) để bảo đảm các đơn vị này thực hiện phân phối sách về tận từng huyện, xã, trường học.

Tuy nhiên, không ít các công ty sách và thiết bị trường học (nhất là ở các tỉnh miền núi, vùng sâu vùng xa...) đã lợi dụng việc được trừ chiết khấu cao, sau đó đem sách bán lại cho nơi chiết khấu thấp, hưởng lợi thêm một lần nữa. Việc làm này dẫn tới tình trạng khan hiếm giả tạo SGK ở một số địa phương, khiến phụ huynh và học sinh chạy vắt chân lên cổ tìm mua cho đủ sách trước ngày khai giảng năm học mới.

Nhiều năm qua NXB Giáo dục đã tìm giải pháp để chống tình trạng "thừa thiếu" giả tạo này. Năm nay, giải pháp mà NXB thực hiện là buộc công ty sách và thiết bị trường học các địa phương phải trình kế hoạch yêu cầu cung cấp sách và ký bản cam kết về việc không bán sách đã phân cho địa phương mình sang địa bàn tỉnh, thành khác. "So với thực tế học sinh của mỗi địa phương, việc các công ty đăng ký sổ sách nhiều hơn hay ít hơn phải có nguyên do của nó" - lãnh đạo NXB Giáo dục nhận định. Chỉ khi các công ty đưa ra lý do thuyết phục, khách quan thì NXB mới chấp nhận cung cấp sách. Trong trường hợp NXB đã cung cấp đủ lượng sách theo yêu cầu của địa phương mà thực tế thị trường vẫn khan hiếm sách thì trách nhiệm rõ ràng thuộc về công ty sách và thiết bị trường học địa phương đó - đầu mối phát hành SGK duy nhất ở các địa phương.

Thiết bị dạy học - đến hẹn lại... muộn

Năm học 2003-2004, vấn đề thiếu, chậm và sai sót của thiết bị dạy học đã được báo chí nêu câu hỏi và chất vấn hết sức gay gắt với Bộ GD-ĐT... Năm nay, việc cung cấp thiết bị phục vụ giảng dạy và học tập vẫn tiếp tục muộn! Đến thời điểm này, hầu hết các địa phương vẫn chưa nhận được thiết bị dạy học, tức là cả giáo viên và học sinh sẽ bắt đầu năm học mới với bài ca muôn thuở: dạy chay, học chay. "Không chỉ Hà Tây mà hàng chục địa phương sẽ gặp tình cảnh này" - Giám đốc Công ty Sách và thiết bị trường học Hà Tây Vũ Bá Khánh đã khẳng định như vậy.

Khi còn chưa đầy một tuần là đến ngày khai giảng năm học mới, Công ty Thiết bị giáo dục I (thuộc Bộ GD-ĐT) mới thực sự bước vào đợt cao điểm cung cấp phân phối thiết bị dạy học cho Sở GD-ĐT, công ty sách và thiết bị trường học các địa phương. Theo ông Lê Hoàng Hảo - Giám đốc Công ty Thiết bị giáo dục I, Công ty chỉ cung cấp thiết bị theo đơn đặt hàng. Nếu theo đúng kế hoạch, năm học này công ty sẽ cung cấp cho 45 địa phương, nhưng đến bây giờ mới chỉ có 11 địa phương "đầu đơn" đề nghị cung cấp thiết bị. Những ngày này, cán bộ, nhân viên Công ty Thiết bị giáo dục I đang đôn đáo ngược xuôi sản xuất để cung ứng đủ cho 11 địa phương. "Có đơn đặt hàng mới dám sản xuất. Nếu sản xuất trước mà không có người mua, chúng tôi ế hàng thì ai chịu lỗ cho..." - lãnh đạo công ty giải thích.

Theo lãnh đạo một số công ty sách và thiết bị trường học tình trạng chậm thiết bị dạy học còn do việc thiếu nhà cung cấp. Mặc dù Bộ GD-ĐT chỉ định tới 50 đơn vị cung ứng thiết bị cho toàn quốc (gấp 10 lần năm học 2002-2003), nhưng thực tế chỉ 1/5 số này là có khả năng sản xuất. Phần lớn số đơn vị cung ứng còn lại chỉ nhận đơn đặt hàng và... bán lại cho đơn vị có khả năng sản xuất để hưởng hoa hồng.

Về việc cung cấp thiết bị muộn, các nhà sản xuất thì đổ cho địa phương không đặt hàng cung cấp (hoặc đặt hàng quá trễ), nhưng các địa phương thì lại đổ lỗi cho... Bộ GD- ĐT. Năm nay, Bộ chỉ ban hành chung cho cả nước một mẫu thiết bị và một biểu giá chung. Mẫu thiết bị thì Bộ toàn quyền thẩm định, nhưng giá thiết bị thì lại do ngành tài chính duyệt. Đến tận ngày 5-8 vừa qua, Bộ Tài chính mới duyệt đơn giá mua sắm thiết bị dạy học năm học 2004 -2005. Chỉ khi có đơn giá này, các địa phương mới lục tục tổng hợp số thiết bị, loại thiết bị cần mua sắm và tiến hành đặt hàng các đơn vị cung cấp... Quy trình "đúng một tháng" này khiến việc cung cấp thiết bị dạy học cho năm học mới... không muộn mới là chuyện lạ.