Ngày 21.2.1957, Chủ tịch Hồ Chí Minh chủ trì Hội nghị Bộ Chính trị thông qua kế hoạch xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng. Người khẳng định chủ trương xây dựng một quân đội cách mạng, chính quy, hiện đại. Trong đó, lực lượng phòng không nhân dân mạnh mẽ và phát triển rộng khắp. Kết luận hội nghị, Người nhấn mạnh yêu cầu lập “kế hoạch phòng không nhân dân” và chỉ rõ phải chuẩn bị cử nhiều cán bộ đi học sẵn cho không quân. Sau đó, Người còn chỉ đạo cho Bộ Tổng tham mưu chọn người đi học, chuẩn bị khung cán bộ cho các binh chủng, quân chủng vừa mới thành lập, trong đó có bộ đội cao xạ, tên lửa, ra đa…
Những ngày đầu khi Quân đội ta thành lập được Quân chủng Phòng không -không quân (PK-KQ), việc xây dựng và phát triển lực lượng, bố trí thế trận bảo vệ công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc là những vấn đề lớn và khó, nhưng đây là những tiền đề cơ bản đầu tiên thể hiện tư tưởng chỉ đạo chiến lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh chuẩn bị nghiên cứu, rút kinh nghiệm và đánh máy bay B.52 khi địch thực hiện âm mưu thủ đoạn tiến hành đánh phá các khu vực trọng điểm của ta ở miền Bắc.
Năm 1964, đế quốc Mỹ cho không quân đánh phá một số mục tiêu ven biển của ta từ Quảng Bình đến Quảng Ninh, quân và dân miền Bắc đã đánh trả quyết liệt và giành thắng lợi lớn. Năm 1965, đế quốc Mỹ tiếp tục tăng quân vào miền Nam tiến hành “chiến tranh cục bộ” và bắt đầu sử dụng máy bay ném bom chiến lược B.52 trên chiến trường. Trong một lần đến thăm đơn vị phòng không Hà Nội, Bác lại dặn “Dù đế quốc Mỹ có lắm súng nhiều tiền. Dù chúng có B.57, B.52 hay “B” gì đi chăng nữa ta cũng đánh. Từng ấy máy bay, từng ấy quân Mỹ chứ nhiều hơn nữa ta cũng đánh, mà đã đánh là nhất định thắng” (1).
Thực hiện lời dạy của Bác, Quân chủng PK-KQ đã tập trung mọi nỗ lực phát triển lực lượng nhanh chóng, tập trung chỉ đạo nghiên cứu nghệ thuật tác chiến đánh bại từng bước leo thang của địch trong chiến tranh phá hoại miền Bắc, nhưng chưa có điều kiện tổ chức nghiên cứu đánh B.52. Năm 1966, Bộ Tư lệnh Quân chủng PK-KQ cùng với một số đại diện lên chúc thọ Bác. Sau khi nghe báo cáo thành tích chiến đấu, Bác dặn: các chú đã đánh được B.66 là tốt, nhưng nó là máy bay trinh sát. Còn B.52 là máy bay ném bom lợi hại, các chú phải chuẩn bị đánh B.52. Để đánh được B.52 của đế quốc Mỹ, việc trước tiên là phải tìm hiểu tính năng kỹ - chiến thuật, đặc điểm và quy luật hoạt động của nó, trên cơ sở đó tìm ra cách đánh phù hợp. Với mục đích đó, tháng 5 năm 1966, Bộ Tổng tham mưu chỉ thị Quân chủng PK-KQ cho Trung đoàn Tên lửa 238 cơ động vào Vĩnh Linh (Quảng Trị) nghiên cứu cách đánh B.52. Từ đó, chúng ta luôn duy trì một lực lượng ở chiến trường để đánh B.52 với phương châm vừa đánh địch vừa nghiên cứu địch…
Năm 1967, không quân địch tổ chức nhiều đợt đánh phá tập trung tại Hà Nội, Hải Phòng, bộ đội PK-KQ đã đánh nhiều trận thắng lợi lớn. Đặc biệt, ngày 19.5.1967, ngày sinh nhật Bác Hồ, quân và dân Hà Nội đã bắn rơi 13 máy bay địch. Khi Quân chủng PK-KQ cử đoàn cán bộ, chiến sĩ tiêu biểu lên chúc mừng sinh nhật Bác, Bác vui vẻ nói: Bác mừng và hoan nghênh các chú đánh giỏi. Nhưng chớ chủ quan mà khinh địch, nó thua keo này nó bày keo khác. Nó còn đánh và nhất thiết ta phải chuẩn bị đánh B.52.
Cuối năm 1967, khi làm việc với Bộ tư lệnh Quân chủng PK-KQ, Bác lại dặn: “Sớm muộn rồi đế quốc Mỹ cũng sẽ đưa B.52 ra đánh Hà Nội, rồi có thua mới chịu thua. Phải dự kiến trước tình huống càng sớm càng tốt, để có thời gian mà suy nghĩ chuẩn bị. Nhớ là trước khi thua ở Triều Tiên, đế quốc Mỹ đã hủy diệt Bình Nhưỡng. Ở Việt Nam, Mỹ nhất định thua. Nhưng nó chỉ chịu thua sau khi thua trên bầu trời Hà Nội”(2).
Dự báo đó của Người đã thấy rõ trong 12 ngày đêm tiến hành đánh phá, Mỹ đã huy động một lực lượng lớn “siêu pháo đài bay” gồm 740 lần chiếc B.52, hơn một ngàn lần chiếc máy bay chiến thuật, đánh tập trung, ồ ạt, liên tục, quyết liệt, trút hàng ngàn tấn bom, đạn xuống Hà Nội, Hải Phòng và vùng lân cận, nhằm “đưa nước ta trở về thời kỳ đồ đá”. Kết quả là, trong chiến dịch 12 ngày đêm, ta đã bắn rơi 81 máy bay địch, trong đó có 34 máy bay chiến lược B.52. Ngoài ra, ta còn tiêu diệt 5 máy bay F111, 24 máy bay phản lực của hải quân, 3 máy bay trinh sát và 1 máy bay lên thẳng. Có đêm ta tiêu diệt 18 máy bay địch, trong đó có 08 chiếc “pháo đài bay B.52”.
Trận đại thắng B52 trên bầu trời thủ đô Hà Nội cuối năm 1972 là một trong những chiến công oanh liệt nhất trong lịch sử cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc ta. Chiến thắng này là kết quả của sức mạnh tổng hợp từ ý chí quyết tâm đến cách đánh thông minh sáng tạo; từ đoàn kết dân tộc đến sức mạnh ủng hộ quốc tế trong sáng; trên hết và trước hết là sự lãnh đạo của một đảng cách mạng chân chính, có đường lối kháng chiến đúng đắn, khoa học, mà hạt nhân của nó là tư tưởng chiến tranh nhân dân toàn dân toàn diện, dựa vào sức mình là chính của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Thất bại này của Mỹ không chỉ đơn thuần là thất bại quân sự, mà là thất bại chiến lược toàn diện cả về quân sự lẫn chính trị. Cùng với những thắng lợi giành được trước đó, đặc biệt là trong cuộc tiến công chiến lược 1972 ở miền Nam, thắng lợi của “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” đã góp phần buộc đế quốc Mỹ phải ký Hiệp định Paris, rút quân khỏi miền nam Việt Nam.
Thắng lợi của “Hà Nội - Điện Biên Phủ trên không” là thắng lợi của tư tưởng chiến lược tiến công, tính tích cực chủ động, mưu trí sáng tạo của quân và dân ta. Lần đầu, trong lịch sử 30 năm tiến hành chiến tranh giải phóng và bảo vệ Tổ quốc (1945-1975), quân và dân ta đã tiến hành một chiến dịch phòng không quy mô lớn chống lại một cuộc tập kích chiến lược bằng B.52 và đây cũng là cuộc tập kích lớn chưa từng có trong lịch sử chiến tranh hiện đại. Bằng chiến dịch này, ta đã giáng một đòn quyết định vào ưu thế của không lực Hoa Kỳ, trong đó nòng cốt là lực lượng không quân chiến lược.
Tài liệu tham khảo:
1. Hồ Chí Minh toàn tập, tập 11, Nxb chính trị quốc gia, Hà Nội - 1996, tr 467
2. Hồ Chí Minh, Biên niên sự kiện và tư liệu quân sự, Nxb Quân đội nhân dân - Hà Nội, 1990, tr 203
3. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 3, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội-1996, tr.470
4. Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 5, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội-1996, tr.553
5. Lịch sử Quân chủng PK-KQ, Nxb Quân đội nhân dân, Hà nội-1994, tr.219
