Chưa được nhận các khoản hỗ trợ
Khu tái định cư thôn Lập Lá được quy hoạch và xây dựng trên vùng đất rộng hơn 10 ha, gần tuyến giao thông Ninh Thuận - Lâm Đồng, quốc lộ 27 về phía tây - nam. Theo đó, có 116 hộ với khoảng 600 người dân tộc thiểu số Ra Glai thuộc các thôn Gòn 1, Gòn 2 và Lập Lá đã sống nhiều năm trên núi Ó-ma-lai và núi Hòn Ngang sẽ di dời về nơi đây. Mỗi hộ được cấp từ 400 đến 475 m2 đất (tùy theo số nhân khẩu trong từng hộ), hỗ trợ 15 triệu đồng để xây nhà ở, đồng thời, mỗi khẩu được cấp 15 kg gạo/tháng, trong thời gian sáu tháng, để người dân ổn định cuộc sống ban đầu.
Người Ra Glai theo tập tục mẫu hệ, phụ nữ là chủ gia đình, con cái đều theo mẹ. Hiện tại, 116 hộ đã xuống núi nhiều năm và được xã giao đất, nhưng đến nay vẫn chưa xây nhà ở vì chưa nhận được tiền hỗ trợ cũng như chưa được nhận gạo, cho nên hầu hết số hộ này phải tự tìm chỗ xin tá túc ở nhà hoặc đất rẫy của người quen, người thân bằng cách dựng những cái chòi tạm bợ rất chật hẹp, mọi sinh hoạt rất vất vả, hằng ngày bà con phải trở lại nơi ở cũ để sản xuất nông nghiệp... mưu sinh. Trưởng thôn Ja-a-Ja Sa than vãn: "Ban đầu, đồng bào rất vui và cùng nhau xuống núi, nhưng chờ mấy năm vẫn không có chỗ ở, thiếu lương thực, nên buồn lắm".
Nhiều gia đình có đến ba, bốn hộ sống chung, đời sống của người dân càng khó khăn hơn. Ghé thăm hộ ông Ka-Bun đang có ba thế hệ chung sống trong cái chòi rộng khoảng 10 m2 được che chắn tạm bợ bằng mấy tấm ván cót đã bị mục, sau nhà bếp của một người quen cách khu tái định cư khoảng 1 km. Ông nói: "Mình có bốn đứa con gái đều có chồng, có con và xuống núi lâu rồi mà chưa có chỗ ở. Mấy đứa nhỏ không có chỗ học, phải theo cha mẹ lên lại núi làm rẫy kiếm sống".
Gần đó, hộ ông Ka-tơ Gia Thắng cùng ba hộ trong gia đình hơn 10 người đang tá túc trong một cái chòi tạm bợ của một lán trại canh rẫy trồng mì (sắn) của người khác. Chỉ tay vào mấy đứa trẻ, ông Thắng nói: "Chúng nó được sinh ra khi xuống núi, giờ đã năm, sáu tuổi rồi mà vẫn chưa có chỗ ở, chỗ học, cả ngày quanh quẩn dưới các rẫy mì".
Đến nay, khu tái định cư thôn Lập Lá, xã Lâm Sơn, huyện Ninh Sơn (Ninh Thuận) mới xây dựng được trường mẫu giáo và trụ sở Ban quản lý thôn, nhưng vẫn chưa được đưa vào sử dụng.
Dở dang do thiếu vốn
Cho đến nay, cả khu đất rộng hơn 10 ha cỏ dại mọc um tùm; thiếu nước, thiếu điện... Theo anh Nguyễn Dũng Cảm, cán bộ phụ trách kỹ thuật Ban quản lý các công trình hạ tầng huyện Ninh Sơn, từ năm 2009 đến 2013, đã đầu tư 13 tỷ đồng cho các hạng mục, như: san ủi mặt bằng, xây trường mầm non, trụ sở ban quản lý thôn... Mấy năm nay, do không được phân bổ vốn hằng năm, cho nên dự án phải bỏ dở. "Nguồn vốn tái định canh định cư, chỉ đáp ứng một phần trong xây dựng cơ bản một số hạng mục công trình thuộc dự án. Do vậy, không còn kinh phí hỗ trợ di dân cho 116 hộ dân về nơi ở mới" - anh Cảm cho biết thêm.
Chủ tịch UBND xã Lâm Sơn, Thái Quang Mận, trăn trở: "Xã đã vận động người dân xuống núi, giờ phải chứng kiến cảnh bà con lên lại núi canh tác để mưu sinh, trẻ em không được đi học, cuộc sống thiếu thốn, vất vả, chúng tôi rất áy náy. Mỗi lần tiếp xúc cử tri hay họp dân, bà con chất vấn, xã chỉ còn cách trả lời đợi cấp trên giải quyết".
Được biết, cách đây không lâu, trong một lần đoàn công tác của Ủy ban Dân tộc đã về kiểm tra tiến độ thi công dự án, chính quyền và người dân cũng đã kiến nghị sớm thực hiện theo Thông tư liên tịch số 06/2013/TTLT-UBDT-BTC ngày 27-12-2013 của Ủy ban Dân tộc, Bộ Tài chính về việc thực hiện Quyết định số 33/2013/QĐ-TTg ngày 4-6-2013 của Thủ tướng Chính phủ về việc tiếp tục thực hiện chính sách hỗ trợ di dân thực hiện định canh, định cư cho đồng bào dân tộc thiểu số đến năm 2015, gồm: hỗ trợ 15 triệu đồng/hộ để làm nhà ở, phát triển sản xuất, mua lương thực trong sáu tháng, để đồng bào từng bước ổn định chỗ ở. Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa được giải quyết.
Sau gần bảy năm triển khai, phần lớn diện tích để xây dựng dự án vẫn là khu đất trống, làm cho cuộc sống của 116 hộ đồng bào Ra Glai bị đảo lộn, đồng thời gây lãng phí trong đầu tư. Và không biết đến bao giờ, khu tái định cư này mới hoàn thành để đồng bào không còn sống trong cảnh chờ đợi mỏi mòn.
